سۆما کەریمی

 

 جوانڕۆ- پیاوسالاری، وەک پێکهاتەیەکی کۆمەڵایەتی کە تێیدا دەسەڵات و کۆنترۆڵ بە زۆری لە دەستی پیاودایە، لە زۆرێک لە کۆمەڵگەکاندا ڕەگ و ڕیشەی قووڵی داکوتاوە و کاریگەریی قووڵی بەجێهێشتووە. ئەم پێکهاتە نەک هەر کاریگەری لەسەر باری کۆمەڵایەتی و ئابووری ژنان هەیە، بەڵکو دەبێتە هۆی بەرتەسکبوونەوەی زۆر لە ژیانی ڕۆژانەیاندا و تواناکانی ژنان بە سنووردار و بێ بایەخ و بەربەستێکی گەورە لەبەردەم مرۆڤدۆستیدا دەزانێت.

 

لە سەرانسەری جیهاندا و بە تایبەتی لە کۆمەڵگە نەریتییەکانی وەک جوانڕۆدا، ئەم سیستەمە نەریتییە کاریگەرییەکی بەهێزی لەسەر پەیوەندییە خێزانیی و کۆمەڵایەتی و تەنانەت ئابوورییەکانی ژنان هەیە. ژنان لەم ناوچانەدا تووشی تەحەددیات دەبن، بەتایبەتی لە بەرامبەر تێڕوانینە نەریتی و پیاوسالارییەکان، کە مافەکانیان زەوت دەکەن. لەم ژینگەیەدا ژنان ناچارن خەبات بکەن بۆ گەیشتن بە سەربەخۆیی و ئازادی و مافەکانی مرۆڤ. سەرەڕای ئەوەی کە ژنان ڕۆڵێکی بەرچاو دەگێڕن لە تەندروستی و سەرکەوتن و شکستی خێزان و کۆمەڵگەکانیدا، بەڵام پێداویستییە دەروونی و سۆزداری و جەستەیی و ئابووری و پێداویستییەکانی دیکەیان لەبەرچاو ناگیرێت.

 

ژنان لە جوانڕۆ هەمیشە ڕووبەڕووی چەندین سنووردار دەبنەوە لە بەدەستهێنانی مافی یەکسان و پێگەی کۆمەڵایەتی و ئابووری و پیشەیی یەکسان بۆ پیاوان، سەبارەت بەمە لەگەڵ ژنێک قسەمان کرد کە ئەزموونەکانی ئەو تەحەدایە کۆمەڵایەتی و کولتوورییانە دەردەخەن کە ژنان لەم ناوچەیەدا ڕووبەڕووی دەبنەوە.

 

گێڕانەوەیەکی شایەستە لە ئەزموونی خۆی و پیاوسالاری لەناو کۆمەڵگەدا هەموو ژنانی کۆمەڵگەی ئێمە بە جۆرێک لە جۆرەکان ئەزموونی پیاوسالاری و باڵادەستی پیاوانیان کردووە. ئەگەر سەیری ژیانی هەموو ژنان بکەین، تێدەگەین کە هەمیشە پیاو بوون بڕیاریان بۆ ژنان داوە و چارەنووسی خۆیان دیاری کردووە. شایستە. پ/ ژنێکی تەمەن ٣٦ ساڵانی خەڵکی جوانڕۆ کە بەهۆی عەقڵیەتی پیاوسالاری و بیرکردنەوەی نەریتی لە ژیاندا ڕووبەڕووی کێشەی زۆر بووەتەوە، سەرەتای قسەکانی بەم شێوەیە دەستپێکرد: "من لە خێزانێکی گەورە و تەقلیدیدا لەدایک بووم". باوکم دژی خوێندنی کچان بوو، منیش وەک خوشکەکانی ترم تا کۆتایی ئامادەیی خوێندم. هەرچەندە من یەکێک بووم لە زیرەکترین خوێندکارەکانی قوتابخانە، بەڵام خێزانەکەم ڕێگەیان پێنەدام تاقیکردنەوەی وەرگرتن بکەم و بچمە زانکۆ. خێزانەکەم پێیان وابوو خوێندن چ سوودێکی دەبێت بۆ کچە بچووکەکەیان کە دەبێت هاوسەرگیری بکات و منداڵ پەروەردە بکات؟ ١٠ ساڵ لەمەوبەر هاوسەرگیریم لەگەڵ ناسیاوێکی نزیکدا کرد. دوای دوو ساڵ لە لەدایکبوونی سارای کچم، تێگەیشتم کە هاوژینەکەم گیرۆدە بووە، بۆیە گەڕامەوە ماڵی دایک و باوکم و سەرەڕای دژایەتییان لە هاوژینەکەم جیابوومەوە.

 

ئەم ژنە گەنجە لە درێژەی قسەکانیدا ئاماژەی بەوەدا کە دوای جیابوونەوەی لە هاوژینەکەی ڕووبەڕووی کێشەی زۆر بووەتەوە و دەڵێت: "لە بەرامبەر مارەییەکەم، سەرپەرشتی سارای کچەکەمم دەستکەوت". پێم وابوو بە جیابوونەوەی هاوژینە ئالوودەبووەکەم ئارامی دەدۆزمەوە، بەڵام دوای جیابوونەوەکە توندی خێزانەکەم زیاتر بوو، بەو پێیەی ئیتر بەرگەی ئەوەم نەدەگرت، خانوویەکم بە کرێ گرت و بە فرۆشتنی زێڕ و پاشەکەوتەکەم کەلوپەلم کڕی. من و کچەکەم کۆچمان کرد بۆ ئەوێ. دەستم کرد بە کار بۆ بژێوی ژیانم و بژێوی ژیانم بە ڕازاندنەوەی جلوبەرگی ژنانی کورد و دروستکردنی پشتێن و قەنەفەس دەستکەوت.

 

شایەستە لە درێژەی قسەکانیدا وتی: لەو کاتەدا هەستم بە دڵخۆشی دەکرد کە دەتوانم سەربەخۆ بم و نەبم بە بارگرانی لەسەر خێزانەکەم. هەرچەندە خەڵک هەندێک جار لە پشتمەوە قسەیان دەکرد و دەیانگوت " بێوەژنێک چۆن ماڵێک بکاتەوە و سەربەخۆ بێت" و دایکم و ئەندامانی تری خێزانەکەم چەندین جار فشاریان دەخستە سەرم کە بگەڕێمەوە ماڵی باوکم، منیش گوێم نەدا بە قسەکانیان. دوای دوو ساڵ پیاوێک پێشنیاری هاوسەرگیری بۆ کردم و دۆخی دارایی تاڕادەیەک باش بوو. هەروەها مەرجی هاوسەرگیریم لەگەڵیدا کچەکەمدا دانا کە دەبێت لەگەڵمان بژی، ئەویش مەرجەکەی منی قبوڵ کرد. دوای ساڵێک لە هاوسەرگیری، کاتێک دووگیان بووم، هاوژینەکەم وتی کچەکەت بگەڕێتەوە بۆ لای باوکی و چیتر ناتوانم بەرپرسیارێتی کچەکەت قبوڵ بکەم. هەرچەندە کچەکەمم لە ژیانم زیاتر خۆشدەویست، بەڵام بەهۆی بارودۆخی خۆم و ئەوەی کە بۆ جاری دووەم بەرگەی چەواشەکاریی تەڵاقم لە کۆمەڵگەدا نەبوو، ڕازی بووم کچەکەم بڕوات، ئەویش گەڕایەوە بۆ لای باوکی. دوای لەدایکبوونی کچەکەم ئێلناز، ڕەفتاری هاوسەرەکەم گۆڕا و دەستی کرد بە سنووردارکردنم. هیچ کام لە هاوڕێکانمم نەبینی و بە تەواوی پەیوەندیم لەگەڵ خزمە ​​نزیکەکانم و هاوژینەکم لەدەستدا. تەنانەت ڕێگەم پێنەدرا بچمە ماڵی خوشک و براکانم و تەنیا ڕێگەم پێدەدرا بچمە ماڵی دایکی هاوژینەکەم و ماڵی دایکی خۆم و ئەوەش بە شێوەیەکی سنووردار بوو.

 

شایەستە گلەیی لەو سنووردارکردنانە دەکات کە هاوژینەکەی بۆی داناوە و دەڵێت "دەبێت داوای مۆڵەت بکەم بۆ ئەوەی سادەترین کارەکان بکەم، وەک بۆیاخکردنی قژم و هتد". ڕێگەم پێنادرێت بە تەنیا لە ماڵەوە دەربچم، هاوژینەکەم هەمیشە لەگەڵمدا دێتە بازاڕ بۆ کڕینی کەلوپەل. تەنانەت ڕێگەم پێنادرێت سارای کچم ببینم یان لەگەڵ کچە بچووکەکەم ئێلناز بچمە پارک یان بازاڕ، چونکە هاوژینەکەم پێی وایە کە گونجاو نییە ژنێک بە تەنیا بچێتە پارکەکە. زۆربەی کاتەکان لە ماڵەوەم و تیڤی تاکە کات بەسەربردنە کە هەمە. حەز دەکەم جارێکی تر کار بکەمەوە، بەڵام هاوژینەکەم دژی ئەوە و دەڵێت: "ژنێک کار بکات سودی چییە؟" ئایا ئەم ماڵە پیاوی نییە؟

 

زۆر هەوڵمدا هاوژینەکم ڕازی بکەم کە ڕێگەم پێبدات لە ماڵەوە کاربکەم بۆ ئەوەی بێزار نەبم، بەڵام ئەو پێی وایە ئەگەر لە ڕووی داراییەوە پێشبکەوم، چیتر ناتوانێت کۆنتڕۆڵم بکات و بە جۆرێکیش بە پارەکەی کۆنترۆڵم دەکات. هەمیشە دەڵێت ژن سواری پیاو دەبێت ئەگەر دەستی لە گیرفانی خۆیدا بێت.

 

شایەستە ئاهێکی هەڵکێشا و لە درێژەی قسەکانیدا وتی: هەندێک جار بیر لە جیابوونەوە دەکەمەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی منداڵم هەیە، قورسە بڕیاری جیابوونەوە بدەم. من نامەوێت ئێلناز هەمان چارەنووسی سارای بێ دایکی هەبێت. هەرکاتێک لەگەڵ خێزانەکەم باسی ئەم کێشانە دەکەم، تەنها وەڵامیان ئەوەیە کە ئەگەر کێشەی داراییت هەبوو، دەتەوێت کار بکەیت. ژنێک خۆی بۆ مێردەکەی جوان دەکات. ئەو پێی خۆش نییە تۆ قژت بۆیاخ بکەیت، بۆیە بۆیاخی مەکە. یان دەتەوێت منداڵێکی تر بکەیتە قوربانی بۆ ئارەزووەکانی خۆت. ژن پێویستە کاری ماڵەوە و چاودێری منداڵ بکات. ژن وەک پیاو نییە. ئەگەر زۆر بچێتە بازاڕ خەڵک دەست دەکەن بە قسەکردن لەسەری....

 

بە ئاماژەدان بەوەی کە عەقڵیەتی پیاوسالاری ڕەگێکی قووڵی لە کۆمەڵگەدا داکوتاوە، دەڵێت: زۆرێک لە پیاوانی ناوچەی جوانڕۆ هەمان بیری نەریتی و پیاوسالارییان هەیە، تەنانەت ژنانی بەساڵاچوو هەمان تێڕوانینی پیاوسالارییان هەیە و بۆ نەوەکانی دوای خۆیان گواستوویانەتەوە. لەو کۆمەڵگەیەدا کە من تێیدا دەژیم، پیاو سەرۆکی ماڵە و هەموو بابەتەکان بڕیار دەدات، تەنانەت بابەتە کەسییەکانی ژنەکەی وەک جل و بەرگ و ڕەنگی قژ و ماکیاژ و هتد.

 

شایەستە لە کۆتایی قسەکانیدا وتی: هیوادارم ڕۆژێک کە کچەکانم گەورە دەبن، ئەم بیرکردنەوانە کەم ببنەوە و بتوانن کۆنترۆڵی ژیانیان بکەن، دەتوانن بخوێنن، بچنە زانکۆ و کارێک بدۆزنەوە بۆ ئەوەی بتوانن سەربەخۆ بن. نابێ چیتر عەقڵیەتی پیاوسالاری لە کۆمەڵگەدا لە نەوەی ئێمەوە بۆ نەوەی داهاتوو بگوازرێتەوە و عەقڵیەتی یەکسانی نێوان ژن و پیاو جێگەی ئەم عەقڵیەتە بگرێتەوە، کە زۆرێک لە ژنان قوربانیی ئەو عەقڵیەتەن و کۆتایی پێبهێنن.