نەغم کەراجە

غەززە -شەڕی ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣ لەسەر غەززە تەنها شەڕێکی سەربازی نەبوو، تاقیکردنەوەیەکی توند بوو بۆ خۆڕاگریی ڕۆژنامەگەری ژنان، کە ڕووبەڕووی چەندین ئاستەنگی بووەوە لە ئامانجکردنی ڕاستەوخۆوە، تا پێشێلکارییە گەورەکان، وە هەوڵدان بۆ بێدەنگکردنی دەنگی ژنان لە میدیاکاندا سەرەڕای هەموو ئەمانە، ژنە ڕۆژنامەنووسان پاشەکشەیان نەکرد لە ئەرکی خۆیان بۆ بەڵگەنامەکردنی ڕاستییەکان، لە ناو جەرگەی شەڕەکەدا کە دەنگی تۆپبارانەکان بەرز دەبنەوە، ژنانی ڕۆژنامەنووسی فەڵەستینی لە بەرامبەر مردندا وەستاون و کامێرا و پێنووسەکانیان بەدەستەوە گرتووە و بێ ئاگان لەو مەترسیانەی کە لە هەموو لایەکەوە دەوریان داون.

 

ژنە ڕۆژنامەنووسەکان ڕووبەڕووی مردن دەبنەوە

سوها سەکر، ڕۆژنامەنووس بە زاراوەیەکی ئازاربەخش پێناسەی ئەو دیمەنەی کردو وتی: کاتێک دەچینە خوارەوە بۆ مەیدان، هەست دەکەین وەک ئەوەی گیانمان لە ناو دەستەکانماندا هەڵگرتووە، ئەگەری کوشتن یان برینداربوون لە هەر ساتێکدا بوونی هەیە، بە ئامانجگرتنی ڕاستەوخۆ هەبوو بۆ هەر کەسێک کە کامێرایەکی هەڵگرتبێت یان ڕاستییەکان تۆماربکات، لەکاتی جێبەجێکردنی ئەرکەکانیان هاوکارانمان لەدەست دا، بە هەردوو ڕەگەزی نێر و مێ، خۆمان لە بازنەی ئامانج دۆزیەوە تەنها لەبەر ئەوەی بەڵگەنامەی ڕووداوەکان دەکەین .

 

لە کاتی شەڕی ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣دا، ڕووماڵکردنی میدیاکان بوو بە سەرگەرمییەکی مەترسیدار، هەڕەشەکان تەنها لە بۆردومانی جیاوازیدا سنووردار نەبوو، بەڵکو درێژ بووەوە بۆ ڕاوەدوونانی ژنە ڕۆژنامەنووسەکان لەلایەن فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و قەناس بەدەستەکانەوە، وەک ئەوەی لەگەڵ سەفیناز لوح ڕۆژنامەنووس ڕوویدا، کە خۆی بینیەوە وەک ئامانج بۆ فڕۆکە ئیسرائیلییەکان تەنها لەبەر ئەوەی خەریکی بەڵگەنامەکردنی ڕووداوەکانی سەر زەوی بوو، بە شێوەیەکی سەرسوڕهێنەر ڕزگاری بوو، بەڵام کاریگەرییە جەستەیی و دەروونییەکانی تا ئەمڕۆش بەردەوامە.

 

دەستگیرکردن و پێشێلکاری... شەڕێکی دیکە لە دژی ژنانی ڕۆژنامەنووس

شەڕی سەربازی تاکە شەڕ نەبوو کە ژنە ڕۆژنامەنووسەکان تووشی بوون؛ هەروەها ڕووبەڕووی زنجیرەیەک پێشێلکاریی سیستماتیکی بوونەتەوە کە کاریگەری لەسەر ژیانی کەسی و پیشەیی ئەوان هەبووە، سەفیناز لوح یەکێک لە سەختترین ساتەکانی ئەزموونی خۆی دەگێڕێتەوە: من خەریکی ڕووماڵکردنی ڕووداوەکانی ناو نەخۆشخانەی شەهیدانی ئەقسا بووم، کاتێک شوێنەکە ڕاستەوخۆ بۆردومان کرا، پرشێک بەر هەموو جەستەم کەوت و خەریک بوو گیانم لەدەست بدەم، ئەوە یەکەمین ئامانج نەبوو، هەموو ماڵەکەم لەدەستدا دوای ئەوەی لە سێ هەڵمەتی یەک لە دوای یەکدا وێران بوو، ماڵکەم بوو بە کۆمەڵێک داروپەردوو، هەروەها برا ڕۆژنامەنووسەکەم، ئەحمەد لوحم لەدەستدا، کە لەکاتی ڕووماڵکردنی کاری تیمەکانی بەرگری شارستانیدا کرایە ئامانج، ساتێکی لەبیرنەکراو بوو بۆم، خێزانەکەت و ماڵەکەت لەدەستبدەیت لەکاتێکدا هێشتا کامێراکەت بەدەستەوە بوو بۆ بەڵگەنامەکردنی تاوانەکانی داگیرکاری.

 

سەفیناز لوح تاکە کەس نەبوو کە ڕووبەڕووی ئەو پێشێلکاریانە بووەوە، دوای ئەوەی بە ئەنقەست ماڵەکانیان کرایە ئامانج، بەدەیان ڕۆژنامەنووسی ژن بێ ماڵ و حاڵ خۆیان بینیەوە، جگە لەوەش سنووردارکردنی سەربازی ڕێگری لە زۆرێک لە دیمەنەکانی ڕووداوەکان دەکرد، هەندێکیشیان لە ماوەی ڕابردوودا وەک بەشێک لە هەوڵدان بۆ بێدەنگکردنی دەنگەکان و ڕێگریکردن لە ڕووماڵکردنی میدیاکان، بێ ماڵ و حاڵ بوون.

 

بەڵگەنامەکردن لەژێر ئاگردا

سەرەڕای ئەو مەترسیانەی کە ڕووبەڕوویان بووەوە، ژنانی ڕۆژنامەنووس بەردەوام بوون لە جێبەجێکردنی ڕۆڵی خۆیان لە بەڵگەنامەکردنی پێشێلکارییەکان، تەنانەت لە سەختترین بارودۆخیشدا، سوها سەکر دووپاتی دەکاتەوە، "ڕووماڵی میدیایی لەم شەڕەدا جیاواز بوو لە هەموو شەڕێکی پێشوو. هیچ ژینگەیەکی گونجاوی کارکردن نەبوو. کارەبا و ئینتەرنێت نەبوو، بەتایبەتی لە باکوری غەززە، کە ڕووبەڕووی سەختییەکی زۆر بووینەوە لە ناردنی ماددەی میدیایی، هەندێک جار دەبوو واز لە کارکردن بهێنین، نەک لەبەر ترس، بەڵکو لەبەر ئەوەی ئامرازە سەرەتاییەکانمان نەبوو بۆ بەجێگەیاندنی ئەرکەکانمان.

 

سەرەڕای ئەم سەختییانە، ژنە ڕۆژنامەنووسەکان بەردەوام بوون لە چوونە ناو مەیدانەکە پشتبەستن بە ئامرازە سەرەتاییەکانی ڕاپۆرتکردن لە نەخۆشخانەکان بوونە پەناگەی کاتی بۆ شوێنی کارەکانیان، بەڵگەنامەکردنی شایەتحاڵی ڕزگاربووان و گواستنەوەی وێنەی ئەو وێرانکارییە گەورەیەی بەسەر کەرتی غەززەدا هات.

 

سانسۆری میدیا

فشارەکان تەنها بە ئامانجگرتنی سەربازی سنووردار نەبوون، هەروەها هەوڵی بەردەوام هەبوو بۆ هەراسانکردنی ژنە ڕۆژنامەنووسان و ڕێگریکردن لە ڕاپۆرتکردنی ڕاستییەکان، سەفیناز لوح باسی لەوەکرد کە چۆن کۆپتەرەکان بەدوایدا ڕۆیشتوون لەکاتی کارکردنیدا هەوڵی تیرۆرکردنیان دەدا، بۆ ئەوەی ناچاری بکەن کە بەڵگەنامەکردن ڕابگرێت، هەروەها زۆرێک لە تۆڕەکانی ڕاگەیاندن نەیانتوانیوە هیچ پشتگیرییەک بۆ ڕۆژنامەنووسانی ژن بکەن.

 

سوها سەکر ڕوونیکردەوە، کێشەکە لە مەترسییە جەستەییەکان تێدەپەڕێت، درێژدەبێتەوە بۆ نەبوونی پاڵپشتی دامەزراوەیی بۆ ژنە ڕۆژنامەنووسان، بەتایبەتی ئەوانەی لەسەر بنەمای ئازاد کاردەکەن، کە هیچ پارێزبەندییەکیان نییە بۆ پاراستنیان لە ئەگەری بەئامانجگرتن یان دەستگیرکردنیان، ئێمە داوای ئیمتیازات ناکەین، ئێمە داوای مافە سەرەتاییەکانی خۆمان دەکەین وەک ڕۆژنامەنووس، ژینگەیەکی کارکردنمان دەوێت، دەمانەوێت ڕێگەمان پێبدرێت بەبێ هەڕەشە و لێپێچینەوەی یاسایی ڕاستیەکان بڵێین.

 

ڕۆڵی ڕۆژنامەگەری ژنان

لە بەرامبەر هەموو ئەم ئاستەنگانەدا، ژنە ڕۆژنامەنووسان سەلماندوویانە کە ئەوان لە دڵی شەڕەکەدان، نەک تەنها وەک پەیامنێری ڕووداوەکان، بەڵکو وەک بەشێکی جەوهەری خەباتی میدیای فەلەستین بۆ دووپاتکردنەوەی بوونی خۆیان، گەیاندنی دەنگی قوربانییەکان بە جیهان، سەفیناز لوح وتی: ئێمە تەنها بەڵگەنامەی ئەوە ناکەین ڕوودەدات، ئێمە دەمانەوێت جیهان قەبارەی ئەو کارەساتە بزانێت کە ئێمە تووشی دەبین، هەر جارێک وێنەیەکمان بڵاوکردەوە کە منداڵێک لە داروپەردوودا دەردەهێنرێت، یان خێزانێک دەسڕدرێتەوە، ئاگادار بووین کە ئێمە تەنها دیمەنێک تۆمار ناکەین، بەڵکو ڕاستییەک دەگەیەنین کە داگیرکەران نایەوێت بگاتە کەس.

 

ئازارەکانی ژنانی ڕۆژنامەنووس بەوەوە کۆتایی نەهاتووە، چونکە زۆربەیان هێشتا لە چادردا لەسەر وێرانەکاری ماڵەکانیان دەژین ، هەوڵ دەدەن پێداویستییە سەرەتاییەکانیان دابین بکەن.

 

ژنه ڕۆژنامەنووسان بەخوێنی خۆیان مێژوو دەنووسن

ئەوەی ژنانی ڕۆژنامەنووسە فەلەستینی لە جەنگی ڕابردوودا پێشکەشیان کرد تەنها کاری ڕۆژنامەوانی نەبوو، بەڵکو پاڵەوانێتییەکی ڕاستەقینە بوو، بە خوێن و برین و ئازاری بێوێنە نووسرابوو، هەر کاتێک تۆپباران دەکرا، کامێرایەک هەبوو دیمەنەکەی دەگرت و هەر کاتێک کەسێک دەکوژرا، ڕۆژنامەنووسێک هەبوو تاوانەکەی بەبەڵگە  دەکرد.

 

سەرەڕای هەڕەشە و پێشێلکاری، ژنانی ڕۆژنامەنووس دەستیان لە ڕۆڵی خۆیان نەگرت، چونکە بۆیان دەرکەوت کە ئەمڕۆ هەرچۆنێک بێت ڕاستیەکان شایەنی وتنن، پاش کۆتایی هاتنی جەنگ، جەنگێکی تر هەیە کە ئەوان دەیکەن ئەویش شەڕی مانەوە و بەردەوامبوون لە کارکردنە لە هەلومەرجێکی ئەستەمدا، بەڵام سەلماندیان کە ژنانی فەڵەستینی تەنها شاهیدی ڕووداوەکان نین بەڵکو دروستکەری مێژوون، پێنووسێک کە لە ژێر بۆردوماندا ناشکێت.