زهور مەشریقی

 

تونس- ڕۆژنامەنووسانی بەشداربوو لە مەراسیمێکی ڕێزلێنان کە لەلایەن سەندیکای نیشتمانی ڕۆژنامەنووسانی تونسەوە ڕێکخرابوو، هاوڕان لەسەر ئەوەی کە ڕۆژنامەگەری، لە ناوەڕۆکەکەیدا، پیشەیەکی بەرزە کە لە پابەندبوون بە ڕاستی و دادپەروەری و شکۆمەندی مرۆڤایەتی جیانەکراوەتەوە، تەنها گواستنەوەی هەواڵ یان پابەندبوون بە بابەتگەرای ڕووکەش نییە، بەڵکو نوێنەرایەتی هەڵوێستێکی ئەخلاقی و مرۆڤدۆستانە دەکات، کە ڕۆژنامەنووسان پێویستە شایەتحاڵی ڕاستییەکان بن و دەنگێک بن بۆ بێدەنگەکان.

 

ڕۆژی ١٥ی تشرینی یەکەم، سەندیکای نیشتمانی ڕۆژنامەنووسانی تونس مەراسیمێکی ڕێزلێنانیان بۆ ئەو ڕۆژنامەنووسانە ڕێکخست کە بەشدارییان لە "کەشتی خۆڕاگری"دا کردووە، وەک ڕێزلێنانێک بۆ بوێرییان لە ئەنجامدانی هەوڵێکی مەترسیدار و خۆبەخشی قوڵیان بۆ ئەرکی ڕۆژنامەگەری لە بەرزترین دەرکەوتەکانیدا.

 

لە میانەی ڕێوڕەسمی ڕێزلێناندا، گفتوگۆیەکی قوڵ سەبارەت بە بنچینەی کاری ڕۆژنامەوانی و پەیوەندییەکەی بە پرسە گەورەکانی مافی مرۆڤ و مرۆییەوە بەڕێوەچوو، ئەلفە لەملوم، ڕۆژنامەنووسی تونسی باسی لە ئەزمونی ناوازەی خۆی کرد لەناو کەشتیەکەدا کە سێ کەشتیی گرتەوە، ئەمەش باوەڕەکەی بە گرنگی هاودەنگی مرۆڤ و ژنان لە سنوورەکان و ناسنامە و نەتەوە و ئایین و نەتەوەکان بەهێزتر کرد.

 

ڕوونیکردەوە، کە گەشتەکەی بە کەشتییەکی چاودێری دەستپێکردووە، پاشان ڕووی لە کەشتی "ألمى" "ئازارەکانم" کردووە کە سەرکردایەتی کەشتیەکەی کردووە، پێش ئەوەی ئەزمونەکەی لەسەر کەشتیی "ئەورورا " کۆتایی پێبهێنێت، کە ڕێگری لێکرا، هەروەها بەشداری ژنان دیار و کاریگەر بوو، بەڵام گرنگییەکی ئەوتۆی پێنەدرا، چونکە گێڕانەوەی قارەمانێتی پیاو سێبەری ئەو ڕۆڵە گرنگەی ژن دەگێڕا، سەرەڕای بوونی بەهێز و سەرنجڕاکێشیان.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، کەشتیی "ئەورورا" زۆرینەی ژنانی لەناو کەشتییەکەدا هەبوو، ڕۆڵی سەرکردایەتی بوێرانەیان لە سەرانسەری قۆناغە جیاوازەکانی کەشتیەکەدا بەرجەستە کردبوو، لەنێویاندا کاپتنی ژن هەبوون، وەک کاپتنی ئۆوروغوای کە لەناو کەشتییەکەدا بوو، بەڵام  بەداخەوە ئەم ڕۆڵە گرنگانە بە شێوەیەکی دروست تیشکیان نەخرانە سەر.

 

ئەلفە لەملوم جەختی لەوە کردەوە: کە بڕیاری بەشداریکردن لە "کەشتی خۆڕاگری" بۆ غەززە بە ئاگادارییەکی تەواو لە هەموو سیناریۆ و ئەگەرەکان داوە و پابەندبوونی بە بەشداریکردن لە باوەڕێکی قوڵەوە سەرچاوەی گرتووە کە هاودەنگی بەکۆمەڵ لە پشت شاشەکانەوە چیتر بەس نییە، دەبێت لەسەر زەوی بەدی بهێنرێت، بەتایبەتی دوای ساڵانێک لە بینینی کۆمەڵکوژی و جینۆساید لە ڕێگەی ئامرازە بەردەستەکانەوە.

 

ئەزموونی کەشتیکە ئیلهامبەخشە بۆ هەموو ژنان

جەختیشی لەوە کردەوە، کە کردەوەی کاریگەر و فشاری نێودەوڵەتی بووەتە پێویستییەکی بەپەلە بۆ وەستاندنی ئەو تاوانانەی کە ئەنجام دەدرێن، هەروەها هێماکانی کەشتیەکە لە توانای کۆکردنەوەی پشتیوانی جیهانیدایە، چونکە بەشداربووان لە وڵاتانی جیاوازەوە بۆ پشتیوانیکردن لە غەززە و مرۆڤایەتی ئەم گەشتەیان کرد.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە،  کەئەزمونی کەشتیەکە ئیلهامبەخش بوو بۆ هەموو ئەو ژنانەی کە ئازایانە بەشدارییان کرد سەرەڕای ئەو ترسەی ڕووبەڕووی بوونەوە، من پێداگریم لەسەر بەشداریکردن کرد لە باوەڕمەوە بە گرنگی ئامادەبوونمان بۆ ئەوەی بە ژنانی غەززە بڵێم کە ئێمە لەگەڵتانین، گوێتان لێدەگرین، و بە هاودەنگی لەگەڵ ئێوەدا وەستاوین.

 

وردەکاری بە ئازاری پێشێلکارییەکان

ئەلفە لەملوم وردەکارییە ئازاربەخشەکانی ئەو پێشێلکاریانەی گێڕایەوە کە لە کاتی ڕفاندنیان لەلایەن هێزەکانی ئیسرائیلەوە تووشی بوون و ئاماژەی بەوەدا، کە ئەوانە هەوڵی سیستماتیکی بێ ڕێزی و ژێردەستەیی بوون، بە بیانووی پشکنینی پزیشکی، ناچار بوون بە تەواوی ڕووت ببینەوەو، لە بارودۆخێکی بێ ڕێزی وێنە گیرا و لە قەفەزی تەنگ و بێ جێگادا ڕاگیران، لە بارودۆخێکدا، کە شکستیان هێنا لە ڕێزگرتن لە تەنانەت سەرەتاییترین شکۆمەندی مرۆڤیش.

 

ڕوونیشیکردەوە، فشارێکی دەروونی توندیان لەسەر کەوتووە بۆ ئەوەی ناچاریان بکەن بەڵگەنامە واژۆ بکەن کە وایە ئەوان لەگەڵ هاوڕێ پیاوەکانیان ئاوە خاکییەکانیان پێشێلکردووە و چوونەتە ناوچەیەکی جەنگەوە، کە ئەمەش لە هەوڵێکدایە بۆ بە تاوان ناساندنی کردەوەی هاودەنگییەکەیان و گۆڕینیەتی بۆ تۆمەت.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو بزووتنەوەیەی کە "کەشتی خۆڕاگری" نوێنەرایەتی دەکات بە هەموو پێوەرێک جیهانییە، دەنگە ئازادەکانی سەرانسەری جیهان یەکدەخات، سنوور و بەربەستەکانی تێدەپەڕێنێت، کە لە هەڵوێستێکی بەکۆمەڵدا ئەو جینۆساید و برسێتییە ڕەتدەکاتەوە کە جیهان ڕۆژانە شایەتحاڵی بووە بەبێ ئەوەی هەنگاو بنێت بۆ ڕاگرتنیان.

 

بزووتنەوەیەکی هێمایی

جەختیشی لەوە کردەوە، کە پەیامەکە وەرگیراوە و بەڕاستی سەرنجەکان ڕووی لە غەززە کردووە، هەروەها پاڵەوانە ڕاستەقینەکان، چ ژن و پیاو، لە غەززە و فەڵەستینن، کە ڕۆژانە ڕووبەڕووی کوشتن و سووکایەتی و بۆردوومان و برسێتی دەبنەوە، ئەو "کەشتی خۆڕاگری"ی بە هیچی تر نەزانی لە بزووتنەوەیەکی هێمای زیاتر کە ئامانجی بەئاگاهێنانەوەی ویژدانی ئەو کەسانەیە کە خوویان بە سەیرکردنی ئەم تاوانانە بە بێدەنگی گرتووە، بەبێ ئەوەی هەنگاو بنێت بۆ ڕەتکردنەوە یان ڕووبەڕووبوونەوەیان.

 

ئەلفە لەملوم، لە کۆتایی قسەکانیدا  هەڵوێستی فەرمی فەرەنسای بە توندی شەرمەزار کردو بە یەکێک لە هەڵوێستە "شەرمەزارکەرەکان" و هاوبەشەکان پێناسەی کرد، دەسەڵاتدارانی فەرەنسا ئامادە نەبوون ئەو چالاکوانانە بە ژن و پیاوەوە بگوازنەوە و تەنانەت فڕۆکەیەکی گەڕانەوە بۆ وڵاتەکانیان دابین بکەن، کە ئەمەش زۆرێکیان ناچار کرد خۆیان تێچووی گەڕانەوەیان لە ئەستۆ بگرن، سەرەڕای ئەوەی لە دۆخێکی زۆر سەختدا بوون، بەبێ تەلەفۆن و بەڵگەنامەی فەرمی.

 

لە میانی ڕێوڕەسمی ڕێزلێنانەکەدا جەخت لەوە کرایەوە، کە پەیامی ڕۆژنامەنووسانی بەشدار لە "کەشتی خۆڕاگری" واتای ڕاستەقینەی ڕۆژنامەگەری بەرجەستە دەکات، هەروەها ڕۆژنامەنووسی ڕاستەقینە ئەو کەسە نییە کە تەنها پێناسەی ڕاستی بکات، بەڵکو ئەو کەسەیە کە هەوڵی گۆڕینی دەدات بۆ باشتر، وە پراکتیزەکردنی ئەو پیشەیە بە بوێری و ویژدانەوە دەیکاتە کردەوەیەکی بەرزی بەرەنگاربوونەوەی ستەم و چەکێکی ئەخلاقیە لە شەڕی مرۆڤایەتیدا بۆ دادپەروەری و ئازادی.