ئارژین دیلەک ئونجەل

 

ئامەد- دایکانی ئاشتی کە لەلایەن کۆمسیۆنی پەرلەمانەوە گوێیان لێ گیرا، جەختیان لەسەر پێویستی گەیشتن بە ئاشتییەکی ڕاستەقینە و هەمەلایەنە کرد کە مافە ڕۆشنبیری و سیاسییەکانیان دەستەبەر بکات، ئەوان جەختیان لە گرنگی ئازادکردنی زیندانیانی سیاسی لەوان ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان کردەوە بۆ دڵنیابوون لە متمانەپێکراوی و بەردەوامی پرۆسەکە.

 

پرۆسەکە کە بە بانگەوازی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان بۆ ئاشتی و کۆمەڵگەیەکی دیموکراتی، کە لە ٢٧ی شوباتدا دەستیپێکرد، بە کاری کۆمسیۆنی هاوپشتی نیشتمانی و برایەتی و دیموکراتی بەردەوامە کە لە پەرلەمان پێکهێنرا، کۆمسیۆنکە گوێی لە "دایکانی شەممە" و "دایکانی ئاشتی" گرت، لە کۆبوونەوەکانی چەند ڕۆژ لەمەوبەر، کەسوکاری قوربانیانی ململانێکان داواکارییەکانیان بۆ ئازادکردنی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان و بۆ گوێگرتن لە کۆمسیۆنکە دەربڕی، داوایان کرد "با چەکەکانمان بنێژین نەک منداڵەکانمان، دایکانی سەربازان و دایکانی شەڕڤانان با یەکتر لە باوەش بگرین"، دایکانی شەممە کە کەسوکاریان لە زیندانەکان یان لە کوشتنی چارەسەرنەکراودا لەدەستداوە، داوای زانیارییان لەسەر چارەنوسی کەسوکارەکانیان کردوە کە لە دەستبەسەرکردندا بێسەروشوێن بوون، بۆ ئەوەی بەرپرسان بدرێنە دادگا، هەروەها بۆ پێکهێنانی کۆمسیۆنیەکی لاوەکی لەناو کۆمسیۆنی لێکۆڵینەوە.

 

لە میانەی گەشتێکی ئاژانسەکەمان لە گەڕەکەکانی شاری ئامەد لە باکووری کوردستان، ژنان نیشانیان دا کە خوێن بە خوێن پاک ناکرێتەوە، بەڵکو بە گفتەگۆ و دادپەروەری پاک ناکرێتەوە، داوای ئاشتی بەردەوامیان کرد.

 

"ئێمە هەموو مافەکانمان دەوێت"

مرال کایا نیگەرانییەکانی خۆی سەبارەت بە پرۆسەی ئێستا دەربڕی و ئەزمونەکانی "پرۆسەی پێشوی نیشتەجێبوون"ی وەبیرهێنایەوە، کە ساڵانێکی زۆرە بۆ یەکسانی تێکۆشانی کردوە، بەڵام دەوڵەت بەردەوام زەبر و زەنگی لێداوە، ئێستا ئێمە تەنها ئاشتییەکی ڕاستەقینە و بەردەواممان دەوێت، ئێمە مافی خوێندنمان بە زمانی دایکیمان دەوێت، دەمانەوێت بتوانین لە هەموو بوارەکاندا بە زمانی خۆمان قسە بکەین، ئێمە خوێندنگەکانمان دەوێت کە بە زمانی کوردی وانە بڵێنەوە.

 

جەودەت یەڵماز، جێگری سەرۆککۆماری تورکیا ڕایگەیاند کە ٩١٣.٩ ملیار لیرەی تورکی بۆ خەرجی بەرگری و ٦٩٤.٥ ملیار لیرەی تورکی بۆ ئاسایشی ناوخۆ تەرخان کراوە، بەو پارەیەی کە بۆ سندوقی پشتیوانی پیشەسازی بەرگری تەرخانکراوە، کۆی ئەو بڕە پارەیەی کە بۆ هەوڵەکانی جەنگ تەرخانکراوە دەگاتە یەک ترلیۆن و ٦٠٨ ترلیۆن لیرەی تورکی، ئەم بڕە پارەیە لە بودجەی ساڵی ٢٠٢٣دا ٥٢٩ ملیار لیرەی تورکی بووە و لە ساڵی ٢٠٢٤دا نزیکەی ٩٧١ ملیار لیرەی تورکی بووە، بەم شێوەیە بودجەی جەنگ لە ماوەی یەک ساڵدا بە ڕێژەی ١٦٥% زیادیکردوە، بە هەڵاوسانیشەوە.

 

مرال کایا تیشکی خستە سەر کاریگەری شەڕ لەسەر ئابووری و ئاماژەی بەوەدا، کە بەهۆی شەڕ و پێکدادانەوە گەلی کورد ناچار بوون گوندەکانی خۆیان جێبهێڵن و لە ناوەندی شارەکان نیشتەجێ ببن، لە ڕابردوودا هاوڵاتیان کێڵگەکانیان دەچاند، بەڵام لەگەڵ سەرهەڵدانی شەڕ هاوڵاتیان لە چەوساندنەوە هەڵاتن و لە شارەکان نیشتەجێ بوون، بۆیە بەرهەمهێنان وەستا، کاتێک وەستا، ئابووریش خراپ بوو، ئەگەر ئاشتی بەدی بهێنرێت هاوڵاتیان دەتوانن بگەڕێنەوە گوندەکانیان و زەوییەکانیان کشتوکاڵ بکەن، کە ئەمەش بەلانی کەم ەوە ئابوورییان باشتر دەکات لەجیاتی ئەوەی بەرهەم لە دەرەوە بکڕن، زەوییەکانیان بچێنن و دروێنە بکەن، کەواتە ئابووری هەمووان دەبێت یەکسان بێت، ئەم یەکسانییەش دەبێت بەدی بهێنرێت.

 

جەختیشی لەوە کردەوە، کە دەوڵەمەندەکان دەوڵەمەندتر بوون و هەژاران هەژارتر بوون و ئێستا کەلێنێکی گەورە لە نێوان بارودۆخی ئابووری هاوڵاتیاندا هەیە، وتیشی: متمانە نەماوە، هێشتا کۆمەڵگە متمانەی بە حکومەت نییە و وریایە وە لێی دەڕوانێت، بۆیە وەک ژنانی کورد هێشتا دڵنیا نین لە ڕاستی تەواوەتی حکومەت لەم پرۆسەیەدا، هێشتا نیگەرانم لەوەی کە ڕەنگە سیناریۆیەکی جیاواز سەرهەڵبدات، ڕاستە پەکەکە چەکەکانی لەناوبردوە، بەڵام دەبێت سەرکوتکردنیش کۆتایی بێت، پێویستە سەربازانی تورکیاش چەکەکانیان دابنێن تا بتوانین باوەڕمان بە سیناریۆیەک هەبێت، بێگومان ئێمە چارەسەرێکی لەو شێوەیەمان دەوێت، ڕۆژانی یاسای سەربازیمان لەبیرە و ئەو کاتە کورد چۆن ئازاری چەشتوە، کاتژمێر پێنج یان شەشی بەیانی هەڵیانکوتایە سەر ماڵەکانمان، دەبێت دەوڵەتی تورکیا مسۆگەری ئارامی بۆ ئەندامانی پەکەکە دابین بکات بۆ ئەوەی بتوانن بگەڕێنەوە.

 

زینە ئابای، ژنێکی بەساڵاچوو کە لە نزیکەوە بەدواداچوون بۆ پێشهاتە سیاسییەکان دەکات، وتی: هێشتا ناتوانین لە فەرمانگە و دامودەزگاکانی حکومەتدا بە زمانی کوردی قسە بکەین، ئەو بۆچوونی خۆی سەبارەت بە پرۆسەی سیاسی بەردەوامی دەربڕی، وتی: کۆمسیۆنێک پێکهێنراوە، ئەگەر ئەم پرۆسەیە بە دادپەروەرانە بەرەوپێش بچێت، پێویستە هەنگاوی یەکەم ئازادکردنی زیندانیان بێت، لەوانە ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان و سەلاحەدین دەمیرتاش، بەڵام ئێمە ڕوبەڕوی نادڵنیای زۆر دەبینەوە، تا ئێستاش وردەکاری ئەم ئۆپەراسیۆنە نازانین و دەسەڵات بەنیازی چییە، نامانەوێت جارێکی دیکە فریو بدرێین، ئەگەر ئەمە ئۆپەراسیۆنێکی ڕاستەقینە بێت، هیوادارین بگاتە کۆتایی خوازراوەکەی، داوای ڕاستگۆی و ڕوونی دەکەین، دەمانەوێت سنووردارکردنی زمانەکەمان هەڵبگیرێت و هیوادارین بگاتە کۆتایی خوازراوەکەی، و داوای ڕاستگۆیی و شەفافیەت دەکەین، ئێمە دەمانەوێت سنووردارکردنەکان لەسەر زمانەکەمان هەڵبگیرێن و بۆئەوەی ئێمەش بە ئازادی بژین، ئێستاش لە بازنە فەرمییەکاندا قسەکردن بە زمانی کوردی قەدەغەیە و زیندانەکان قەرەباڵغن بە گەنجانی کورد، هەروەها داوای ئازادکردنیان دەکەین.

 

"ئەم پرۆسەیە تیشکێکی هیوای پێبەخشیوین"

موشەهیر ئولکەر کە کوڕەکەی پەیوەندی بە ڕیزەکانی تێکۆشانی ئازادییەوە کرد، حەسرەتی قوڵی خۆی بۆ باوەشگرتنی دەربڕی، وتیشی: ئێمە بە تامەزرۆییەوە چاوەڕێی ئەو ڕۆژە دەکەین کە منداڵەکانمان ببینین، ئەم ئۆپەراسیۆنە تیشکێکی هیوای پێبەخشیوین، سەری ڕێز بۆ هەموو ئەو شەهیدانە دادەنێم کە لە پێناو ئازادیدا گیانیان بەخت کرد، لە سایەی قوربانیدانەکانیان، جیهان هاتۆتە دان بە بوونی گەلی کورد و مافەکانیدا بنێت، گەشتێکی نوێ دەستی پێکردوە و ئەم گەشتە لە سایەی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان دەستی پێکرد.

 

جەختی لەسەر پێویستی مامەڵەکردنی ڕاستی و بەرپرسیارانە لەگەڵ دۆخی ئێستا کردەوە، کە کۆمسیۆنی تازە پێکهێنراوی پەرلەمانی دەبێت ڕاستگۆ و بێ لایەنە بێت لە ڕاپەڕاندنی ئەرکەکانیدا، وتی: کاتی ئەوە هاتوە کۆتایی بەم شەڕە بهێنرێت، خوێن بە خوێن پاک نابێتەوە، بەڵکو بە گفتەگۆ و دادپەروەری.

 

موشەهیر ئولکەر ڕوونی کردەوە، کەوەک دایکی تێکۆشکارێک، منیش ئاشتیم دەوێت، ١٤ ساڵە کوڕەکەمم نەبینیوە، بیری دەکەم و خەون بەو ساتەوەختە دەبینم کە بتوانم ماچی بکەم و سەرم لەسەر شانی دابنێم بۆ ئەوەی بە هەستێکی ئاسوودەی کە لەمێژە پشتگوێخراوە هەناسە بدەم، وەک هەموو ئەو دایکانەی کە منداڵەکانیان بەو یێکۆشانەدا تێپەڕیون، ئەم ساتە سادەیە بە نرخی دەزانم کە بۆ ئێمە واتای ژیانیان هەیە.

 

سەبارەت بە ڕۆڵی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان لەم پرۆسەیەدا، ڕوونیکردەوە ئەوان بۆیان دەرکەوت کە ئەو جەنگەی ٥٠ ساڵی خایاند چارەسەر نەبوو، ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان تۆپێکی سوتاوی بۆ بەجێهێشت کە چارەسەریبکەن، ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە بەئاگاهێنانەوەی هۆشیاری کورد و بەرپرسیارێتییەکەی ئەمڕۆش دەکەوێتە ئەستۆی خودی گەلی کورد دەبێت ئەم پرۆسەیە قبوڵ بکەن و بەردەوام بن لە تێکۆشان بۆ ئاشتی و شکۆمەندی، هەروەها چەندین ساڵە کوردەکان دوپاتیان کردوەتەوە کە کلیلی ئاشتی لە ئیمرالیدایە و ئەمڕۆ دەوڵەت دەستی کردوە بە داننان بەم ڕاستییە، لەگەڵ ئەوەشدا هۆشداریەکە هەر ماوە، گەلی کورد جارێکی تر بە بەڵێنی درۆ و پرۆسەی فەرمی هەڵناخەڵەتێنرێت، ئەگەر ئاشتی بەدی نەهێنرێت، هەموومان لە زەلکاوی ئاژاوە و دووبەرەکی نوقم دەبین.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، کاتێک مردوەکان دەکەونە خوارەوە، دروشمی 'بژی نیشتمان' هەڵدەستێت، بەڵام نیشتمان ناتوانێت برینە خوێناویەکان ساڕێژ بکات، دایکانی کورد هەمیشە بە دڵی شکاوەوە قسەیان کردوە، ئێمە نامانەوێت ئەوانی دیکەش وەک ئێمە ئازار بچێژن، چونکە ئێمە تەنها داوای پرۆسەی ئاشتی ڕاستەقینە و ڕوون دەکەین کە بە هەستیاری و بەرپرسیارێتی بەرامبەر ئازاری هاوڵاتی بەڕێوە ببرێت، بەبێ ئەوە، هەموومان لەم وێرانکاریە بێ بەزەییەدا نقوم دەبین.

 

"قەدەغەکردنی زمانی کوردی قبوڵکراو نییە"

ئەو دایکانەی ئاشتی کە دەیانویست لە کۆبوونەوەی کۆمسیۆنکەدا بە زمانی کوردی قسە بکەن، ڕێگەیان پێنەدرا ئەو کارە بکەن، سەرەڕای ئەوەی ئەندامانی پارتی دیموکراتی و یەکسانی گەلان ڕایانگەیاند کە وەک وەرگێڕ کاردەکەن، بەڵام داواکارییەکەیان ڕەتکرایەوە، نەجمە یاشار ڕونیشیکردەوە، کە ئەو دایکانەی لە کۆبوونەوەی کۆمسیۆنکەدا گوێیان لێ گیرا، دەیانویست بە زمانی کوردی قسە بکەن، بەڵام ڕێگەیان پێنەدرا، ئەمە قبوڵکراو نییە، من ٣٧ ساڵە لە ناوەندی شار دەژیم، بەڵام هێشتا فێری زمانی تورکی نەبووم، بەڵێ زانینی زمانەکە گرنگە، بەڵام بۆ ناتوانین بە ئازادی بە زمانی دایکی خۆمان قسە بکەین؟

 

بە ئاماژەدان بە کۆبوونەوەکانی کۆمسیۆنکان لە پەرلەمانی تورکیا جەختی لەوە کردەوە، کە پێویستە شەو و ڕۆژ کاربکەین بۆ ژیانێکی ئازاد، پێویستە لایەنە سیاسییەکان ماڵ بە ماڵ، شەقام بە شەقام کار بکەن، هەموو دایکێک برینێکی هەیە کە باجەکەی داوە، ئێمە وەک ژن دەمانەوێت خوێنڕشتنەکە بوەستێت و زیندانیانی سیاسی ئازاد بکرێن.

 

نەجمە یاشار لە کۆتایی قسەکانیدا، جەختی لە پشتیوانیکردنی ژنانی کورد و هەموو ژنانی تورک لەم پرۆسەیەدا کردەوە، ئێمە نامانەوێت دایکانی تورکیش بگرین، کەسانێک هەن ٣٣ ساڵە زیندانی کراون، دەبێت هەموویان ئازاد بکرێن، ئەگەر هەر هەنگاوێک بنرێت، دەبێت سەرەتا ئازاد بکرێن، چیتر خوێنڕشتن لەسەر ئەم خاکە، ئەم شەڕە دژی مرۆڤایەتی و سروشت بەڕێوەچوو بۆ ئەوەی شەڕەکە کۆتای پێبێت، تاکە دۆزی ئێمە ئازادییە، دەبێت ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان و زیندانییە سیاسییەکانی ئازاد بکرێن.