ڕەفیف ئیسلیم

 

غەززە- شەڕی کەرتی غەززە وایکردووە خێزانە فەڵەستینیەکان لە شوێنە تەنگەکاندا بژین و شوقەیەک سێ بۆ پێنج خێزانی تێدا نیشتەجێیە، دۆخەکە لەوەش خراپترە لە ناوەندەکانی ئاوارەدا، ژنان بەرەوڕووی ئازاردانی زارەکی و جەستەیی دەبنەوە، زۆرجار زانیارییەکی کەمیان هەیە یان هیچ زانیارییەکیان نییە لەسەر ئەوەی چی بکەن.

 

ئەسما محەمەد (ناوی خوازراو) لەلایەن برای هاوژینەکەیەوە ئازاری جەستەیی دراوە، هەموو شتێک لەو کاتەوە دەستی پێکرد کە کوپێک ئاوی پێدا و ئەویش هەوڵیدا دەست لە دەستی بدات، کاتێک بێدەنگ بوو، لە ترسی ئەوەی چی بەسەر دێت ئەویش زیاتر ڕۆیشت و دەستی لە پشتەوەیدا، لەو کاتەدا تەقیەوە، نەیتوانی بارگرانی ئەم نهێنییە مەترسیدارە بۆ خۆی بهێڵێتەوە، وتی: ئێوارە کە منداڵەکان خەوتبوون، هاوژینەکەم لە بۆنەیەکە بانگکرد کرد کە لەگەڵ پیاوە ئاوارەبووەکانی ناو ماڵەکەدا دەستیپێکردبوو، هەموو شتێکم بۆ باسکرد، لە نیگاکانەوە تا دەست لێدانی ناشایستە، دواتر هاوژینەکەم شێت بوو و لێیدام، چاوەڕێی ئەم کاردانەوەی نەبووم و چاوەڕوانی پاراستن بووم، بەڵام ئەوەی نەیکرد و لەبری ئەوە قسەی ناشرینی پێ وتم و مشتێکی لێدام تا هەموو کەسێک لە ماڵەکە و ماڵەکانی دراوسێدا لەخەو هەڵستان و هاتن.

 

هەر بەوەوە کۆتایی نەهات، ئەسما محەمەد لە درێژەی قسەکانیدا وتی: ڕۆژی دواتر باوکم و براکانمی بانگهێشت کرد و ئەوەی پێم وتبوو پێیانی وت، هەروەها لێیاندام، بابەتەکە بە جیابوونەوەی من کۆتایی هات چونکە من ئەو کەسە بووم کە بوومە هۆی ئەو دەنگۆیە بۆ خۆم و هاوژینەکەم و ئەویش بڕیاریدا براکەی دەربکات و لە هەر شوقەیەک لە بیناکەدا بێت بژی، لەم نێوەندەدا بوو بە دەرکراوی خێزانی هاوژینەکەی، ناوبانگێکی خراپ و ئەو کەسەی کە پیاوان ڕادەکێشێت بۆ ئەوەی لێیان نزیک بێتەوە.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، چەند ساتێک هەیە کە پەشیمان دەبێتەوە لەوەی بە هاوژینەکەی وت، بەڵام دەبوو چی بکردایە؟ چاوەڕێ بکە تا ئەو هەراسانکەرە لە ژووری نووستنەکەیدا دەدۆزێتەوە؟ لە کاتەکانی تریشدا هەست دەکات کە کارێکی دروستی کردووە و هەرکەسێک لێی نزیک بێتەوە جارێکی تر چاوەڕێی دەستوەردانی هاوژینەکەی ناکات، بەڵکو لێیان دەدات هەروەک چۆن لێیاندا، ڕق لێبوونەوەی هاوژینەکەی بۆ ئەو واتای زۆری نییە، بەو پێیەی ئەو کەسەیە کە چیتر بەرگەی بینینی ناگرێت و وەک پیاوێک نایبینێت دوای ئەوەی نەیتوانی بەرگری لێبکات.

 

ناریمان حەلەس، پارێزەر و چالاکوانی مافەکانی ژنان و منداڵان ڕوونیکردەوە، ئازاردانی سێکسی چەمکێکە کە دەچێتە خانەی دەستدرێژی سێکسی کە ژنان تووشی دەبن، وەک کارێکی ناشایستە و نائەخلاقی، دەست لێدانی نەخوازراو و ئاماژەی زارەکی کە مەبەستێکی سێکسی پیشان دەدات، دۆسیەی بڕگەکانی پێشوو نوێنەرایەتی دۆخی دەیان ژن دەکات، بەڵام ئەو نموونەیەکی بەهێز بوو کە توانی قسە بکات و بەرگری لە خۆی بکات لە کاتێکدا ئەوانی دیکە نەیانتوانی قسە بکەن.

 

ڕوونیکردەوە کە ئەم جۆرە کەیسانەی هەراسانکردن پێش جەنگ هەبوون، بەڵام چڕی دانیشتووان لە هەردوو ماڵ و پەناگەدا بەشداربووە لە زیادبوونی ئەم جۆرە دەستدرێژی سێکسییە، لە ئەنجامی ئاوارەبوونی زۆرەملێ، ئازاری ژنانی زیاد کرد بۆ دەستدرێژیکردن بەبێ پاراستنی پێویست و نەبوونی بنکەی پۆلیس و هێزی جێبەجێکردن و دامەزراوەی دادپەروەری تاوانبارانی دڵنیا دەکردەوە کە ڕووبەڕووی سزا نابنەوە.

 

بە وتەی ناریمان حەلاس، ژنان زۆرجار بێدەنگ دەبن و لە ترسی قسەکردن و گفتوگۆکردن لەسەر شەرەف و ئەو چەواشەکارییەی کە کۆمەڵگە پێیەوە دەیبەستێتەوە، بێدەنگ دەبن و باسی ئەوە ناکەن کە بەسەریاندا هاتووە، سەرەڕای ئەوەی کە ئەوان قوربانین و پێویستە بپارێزرێن نەک بە پێچەوانەوە.

 

ئاماژە بەوە دەکات کە ژمارەیەک ڕێکخراو و دامەزراوەی کۆمەڵگەی مەدەنی دەستیان کردووە بە دروستکردنی تۆڕێکی سەلامەتی وەک جێگرەوەیەک بۆ بنکەکانی پۆلیس و دەسەڵاتی دادوەری و دامەزراوەکانی جێبەجێکردنی یاسا، کە لە ڕێگەیەوە ژنان دەتوانن بە یەکسانی ڕاپۆرت بکەن و پاراستن و هاوکاری وەربگرن.

 

لەنێو ئەو ناوەندانەدا، بە وتەی ناریمان حەلەس، تۆڕی "سەنەد"، "همە"و چەند ڕێکخراوێکی دیکە هەن کە کاریان کردووە بۆ داڕشتنی پلانێک بۆ ڕزگارکردنی قوربانییەکان، هەروەها هێڵی گەرم و ماڵپەریان لە تۆڕە کۆمەڵایەتییە مەجازییەکان بەخۆڕایی دابین کردووە.

 

جەختیشی لەوە کردەوە کە ئەو ناوەندانە نهێنی تایبەت سەبارەت بە داتاکانی قوربانییەکە دەپارێزن و لە ترسی زیانگەیاندن لەگەڵ کەسدا هاوبەشی ناکەن، هەروەها پشتگیری و چالاکانە یارمەتیان دەدەن بۆ چارەسەرکردنی پرسەکە لە بنەڕەتەوە، هەوڵی سزادانی تاوانبار دەدەن بە پەیوەندیکردن لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەکان.

 

سەبارەت بە سزای هەراسانکردن لە یاسای فەڵەستیندا ئاماژەی بەوەدا کە یاسای سزادان کە لە کەرتی غەززە کارپێکراوە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ساڵی ١٩٣٦، بۆیە ئەو تاوانانەی لەو قۆناغەدا هەبوون لەگەڵ ئەوەی ئەمڕۆ ڕوودەدەن ناگونجێت، هەروەها لە دەقی ماددەی (٧٤)دا بە هیچ شێوەیەک باس لە دەستەواژەی هەراسانکردن نەکراوە، بەڵکو باس لە دەستدرێژی سێکسی بۆ سەر ژنان و ڕەفتاری ناشرین کراوە، بۆیە دەقەکە ناڕوونە و سزایەک بۆ تاوانبارەکە دیاری ناکەن لەسەر کارەکانی، ئاماژە بەوە دەکەن کە یاسای سزادان دیاری دەکات کە ئەنجامدانی کردەوەی ناشایستە بە زۆر سزای زیندانیکردنە بۆ ماوەی پێنج ساڵ، لەکاتێکدا بێ زۆرکردن تەنها دوو ساڵە.

 

لە کۆتایی قسەکانیدا، ناریمان حەلەس ئاماژەی بەوەکرد، لە ئێستادا ژنان بەهۆی وێرانبوونی ماڵ و ئاوارەبوونیان، ڕووبەڕووی بارودۆخێکی لەڕادەبەدەر سەخت دەبنەوە، ناچار بوون خۆیان لەگەڵ ژیانێکی زۆر سەختدا بگونجێنن و ڕۆڵێک بگرنە ئەستۆ کە هی ئەوان نییە، ئەوان بوونەتە بژێوی سەرەکی خێزانەکانیان و لە ئەنجامدا، ڕووبەڕووی هەراسانکردن و توندوتیژی ڕەگەزی دەبنەوە، ئامۆژگاری ژنانی کردووە کە لە چەواشەکاری کۆمەڵایەتی نەترسن و خۆیان بپارێزن و کەیسەکان ڕاپۆرت بکەن، تەنانەت ئەگەر ئەو کەسەی پەیوەندیدارە پێشکەشکاری خزمەتگوزاریش بێت.