نەسیم ئەحمەدی

کرماشان- هەست دەکەن مافی ماڵ و شوێنی حەوانەوەیان هەیە، بەڵام دانیشتوانی ناوەندی شارەکە بە "پەراوێزخراو" پێناسەیان دەکەن، ئەمەش ناوێکە کە دەتوانێت لە بودجەی دەوڵەت بێبەشیان بکات کە بۆ باشترکردنی ژێرخانی شار و خزمەتگوزارییە کۆمەڵایەتییەکان تەرخانکراوە.

 

کرماشان دووەمین پارێزگای پەراوێزخراوی ئەو وڵاتەیە

بە پێی ئاماری سەرچاوە ڕاگەیاندنییەکانی سەر بە حکومەت، پارێزگای کرماشان لە پلەی دووەمی پەراوێزخستنە لە وڵاتدا، نزیکەی ٤٠٠ هەزار کەس لە پەراوێزی شاردا دەژین و بەدەست نەبوونی ژێرخانی ئابووری، خانووبەرەی گونجاو و خزمەتگوزاری تەندروستییەوە دەناڵێنن، ئەمانە تەنها چەند نموونەیەکن لەو کێشانەی کە ڕووبەڕووی دانیشتوانی ئەو ناوچانە دەبنەوە.

 

لە ڕووخاندن... ژیانێک لە هەژاری و ترسدا

ئەفسانە. ب، دانیشتووی پارێزگای چەمەنی کرماشان، ئەو ڕاستییە پڕ لە ئازارە دەگێڕێتەوە کە ڕۆژانە ئەزموونی دەکات و وتی: بەهۆی ناونیشانی پارێزگاکەمانەوە هیچ خوێندنگەیەک قبوڵم ناکات بۆ درێژەدان بە خوێندن، تەنانەت ئەگەر وەربگیرێم، هیچ ئامرازێکی گواستنەوە نییە بۆ ئەوەی بمگەیەنێتە ئەوێ، باوکم بێکارە و ئێمە تەنها خاوەنی چەند مەڕێکین، شارەوانی چەند جارێک ماڵەکەمانی ڕووخاندووە بە بیانووی ئەوەی کە بێ مۆڵەت بووە، ناچار بووین لە شوێنێکی تردا ئاوەدانی بکەینەوە، تەنانەت ناتوانم بیر لە خوێندن بکەمەوە.

 

ماڵێکی ڕووخێندراو و بەرپرسیارێتیەکان بارگرانی لەسەر ژنان

لە یەکێک لە ناوچە پەراوێزخراوەکانی کرماشان، ڕەبابە سەلامی (ناوی خوازراو) دوای لەدەستدانی ماڵە سادەکەی لە بارودۆخێکی سەختدا دەژی، خانوویەکی بچووکمان لە خشت و دار دروستکردبوو، بەڵام کارمەندانی شارەوانی بەشێکییان ڕووخاند بەبێ ئەوەی دەرفەتمان پێبدات کەلوپەلەکانمان لاببەین، دەیانویست بیکەنە شوێنێک کە بۆ نیشتەجێبوون نەگونجێت، ناچاربین چۆڵی بکەین.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، هاوژینەکەم وەکو فرۆشیاری سەر شەقامەکان لە بازاڕە بەناوبانگەکاندا کاردەکات و لە بەیانییەوە تا ئێوارە لە ماڵەوە دوورە، بۆیە بەتەنها بەرپرسیارێتی بەڕێوەبردنی کاروباری ماڵەوە لە ئەستۆ دەگرم، دوای ئەوەی ماڵەکەمان ڕووخێندرا، ڕوومان لە ماڵی دایکم کرد، لەگەڵ ئەوەشدا هەست بە ئاسوودەیی ناکەم، دوای ئامادەکردنی خواردن و تەواوکردنی کارەکانی ڕۆژانە، هەوڵ دەدەم ئەوەی لە ماڵەکەمان ماوە دەری بهێنم کە زیانی پێنەگەیشتووە، بەو هیوایەی بتوانین پێش هاتنی زستان پەناگەیەکی نوێ دروست بکەین.
تەندروستی لەبیرکراوی ژنان لە ناوچە پەراوێزخراوەکاندا

 

سارا سەپەهری (ناوی خوازراو)، چالاکوانی کۆمەڵایەتی، تیشکی خستە سەر ئاڵەنگاریە تەندروستییەکانی بەردەم ژنان لە جەرگەی کرماشان، وتی: نەبوونی ئاوی پاک و پاکوخاوێنی بووەتە هۆی بڵاوبوونەوەی نەخۆشییە درمیەکان لە نێو ژنان لە ناوچە پەراوێزخراوەکان، ئەم ژنانە زۆرجار پەنا بۆ خۆدەرمانکردن یان شێوازە نەریتییەکان دەبەن، ئەمەش بارودۆخی تەندروستییان خراپتر دەکات نەک چارەسەرکردنیان، لە ئەنجامدا تووشی هەوکردنێکی ئازاربەخش و توند دەبن.

 

بۆتە قەڵغانێک بۆ پاراستنی کچەکانی لە توندوتیژی

ڕویا. ب، دانیشتووی گەڕەکی ئاناهیتا لە کرماشان، چیرۆکی پڕ لە ئازاری خۆی دەگێڕێتەوە و وتی: نزیکەی ١٤ ساڵە هاوسەرگیریم کردووە، ئێستا دایکی دوو کچم، تەمەنم ٢٩ ساڵە، هاوژینەکەم نەیتوانی کارێک بدۆزێتەوە و بە تێپەڕبوونی کات، بوو بە ئالوودە. بەردەوام لە کچەکانی دەدا، هەمیشە خۆم دەخستە شوێنی کچەکانم بۆ پاراستنیان، چونکە ئەو هەمیشە دەیوت ئەوان بارگرانییەکی زیاترن لەسەر ئێمە، کچە گەورەکەم تەمەنی ١٣ ساڵە و دەیەویست هاوسەرگیری پێشوەختەی پێ ئەنجام بدات، دەیوت لەم بارودۆخە سەختە ئابوورییەدا هاوسەرگیری یارمەتیمان دەدات.

 

هەڵاواردن و هەراسانکردن لە شوێنی کاردا

ماندانا. س.، دانیشتووی ناوچەی دارە دارازی پارێزگای کرماشان، ئەزموونی خۆی باس دەکات: دوای گەڕانێکی زۆر، کارێکم لە کۆمپانیایەک لە گەڕەکی ئێلاهیە دۆزیەوە، سەرەتا بە ڕێزەوە مامەڵەم لەگەڵ کرا، بەڵام کاتێک بەڕێوەبەرەکە زانی کە دانیشتووی دارە دارەزم، دەستی کرد بە هەراسانکردنم و پێشنیاری نائەخلاقی، بە ئامانجی پاڵنانم بۆ وازهێنان، کاتێک من ڕەتمکردەوە، بە تۆمەتی دزیکردنم تۆمەتبار کرد، زۆرێک لە دانیشتووانی پارێزگای کرماشان بە چاوی سووک سەیری ئەو کەسانە دەکەن کە لە پەراوێزدا دەژین، پێیان وایە شایەنی مامەڵەی پێویست نین.

 

توندوتیژی خێزانی و هاوسەرگیری لە تەمەنی زوودا

ئەم نموونانە تەنیا بەشێکی کەمن  لەو ئازارانەن کە سیاسەتەکانی حکومەت بەسەر دانیشتوانی ناوچە پەراوێزخراوەکاندا دەسەپێنن، ژیان لەم جۆرە بارودۆخانەدا تەنیا لە ئاڵەنگاری ماددیدا سنووردار نییە، هەروەها کاردانەوەی قووڵی دەروونی و کۆمەڵایەتی بەجێدەهێڵێت، بەتایبەتی بۆ ژنان.

 

هاوسەرگیری لە تەمەنی زوودا، منداڵبوون لە تەمەنێکی بچووکدا و بەرکەوتن بە توندوتیژی خێزانی لە دیارترین کێشەکانی بەردەم ژنانی ئەم کۆمەڵگەیانەن، ئەم دیاردانە تەنیا کاریگەری لاوەکی نین، ئەوان ڕەنگدانەوەی ڕاستەوخۆی نەبوونی پشتیوانی و خزمەتگوزاری و پشتگوێخستنی مافە سەرەتاییەکانی مرۆڤن لەم بوارانەدا.

 

کرماشان، شارێکی دەوڵەمەند بە سەرچاوە و لە هەمانکاتدا بەڕاستی هەژار

کێشە و گرفتەکانی بەردەم دانیشتووانی ناوچە پەراوێزخراوەکانی کرماشان بە تایبەت ژنان تەنیا بەشێکی کەم لە ئازارەکانی ڕۆژانەیانن، لە دڵی ژیانیاندا ئاڵەنگاری دەرەوەی خەیاڵ هەیە، زیاتر لە ٤٠٠ هەزار کەس لە ناوەندی ئەم پارێزگایە دەوڵەمەندە بە سەرچاوەکان لە بارودۆخێکی نالەباردا دەژین و لە سەرەتاییترین مافە مرۆییەکانیان بێبەشن.

 

ئەم بێبەشکردنە تەنها لە کەمتەرخەمی حکومەتدا سنوردار نییە، کۆمەڵگەی ناوەندی شاریش لە ڕێگەی هەڵوێستی جیاکارییەوە بەرامبەر بە پەراوێز، بەشداری لەم ئازارەدا دەکات، ئەم هەڵوێستە تێڕوانین و پێشوەختەی هەڵەی دروست کردووە، ژیانی ئەو کەسانە قورستر کردووە، بەتایبەتی ژنان، کە قورسایی ئەو بارودۆخە سەختانە لە ئەستۆ دەگرن.

 

سووڕی جیاکاری لە حکومەتەوە بۆ کۆمەڵگە

سووڕی نادادپەروەری بەرامبەر بە دانیشتوانی ناوچە پەراوێزخراوەکان لە سیاسەتی حکومەتەوە دەست پێدەکات و بە کۆمەڵگەیەک بەردەوام دەبێت کە وەک نامۆیەک مامەڵەیان لەگەڵ دەکات کە شایەنی ڕێز یان ماف نییە، ئەم جیاکارییە چەسپاوە و بۆشایییەکی قووڵی چینایەتی دروستکردووە، کە سەر بە "ناوەند" یان "پەراوێز" بووەتە تاکە پێوەر بۆ جیاکردنەوەی مرۆڤەکان.

 

لە پارێزگایەکی دەوڵەمەند بە سەرچاوەی وەک کرماشان، جێگای داخە کە زیاتر لە ٤٠٠ هەزار کەس لە ناوەندەکەیدا لە بارودۆخێکی نالەباردا دەژین و لە سەرەتاییترین مافەکانیان بێبەشن، ئەگەر ئەو سەرچاوانەی کە لە ناوەنددا بەردەستن بەسەر ناوچە پەراوێزخراوەکاندا دابەش بکرایە، ئەوا تێدەگەین کە جیاوازییەکی بنەڕەتی لە نێوان مرۆڤەکاندا نییە، بەڵکو ئەوەی هەژاری و توندوتیژی لە پەراوێزەکاندا گەورەتر دەکات، هەڵاواردنی سیستماتیکی حکومەت و کۆمەڵگەیە.

 

هەموو ئەندامانی کۆمەڵگە بە تایبەتی ژنان بەدەست سیاسەتی ستەمکارانەوە دەناڵێنن، بەڵام جیاوازییەکە لەوەدایە کە ژنانی ناوچە پەراوێزخراوەکان زیاتر بەرەوڕووی هەڵاواردن و نادادپەروەری ڕەگەزی دەبنەوە، نەبوونی هۆشیاری لە مافەکانی ژنان لە پەراوێزەکاندا، بە بەراورد لەگەڵ ناوەند، بەهێزکردن یان داکۆکیکردنیان بۆیان قورس دەکات، بەڵام دابینکردنی تێگەیشتنێکی سەرەتایی بۆ ئەم ژنانە لە مافەکانیان دەتوانێت کلیلی ڕزگارکردنی ژیانیان بێت لە گۆشەگیری و پەراوێزخستن.