مەیسا قازی

 

سودان-لە ڕۆژئاوای سودان نازناوی "حكّامة" دەدرێتە ژنێک کە هۆنراوە دەنووسێت و سەرکەوتووە، کاتێک شەڕەکان سەرهەڵدەدەن، "حكّامة" "دادوەر" ڕۆڵی سەرەکی دەگێڕێت، ئەو شوڕشگێڕان هان دەدات بچنە شەڕەوە، ستایشی ئەو کەسانە دەکات کە پێشڕەوی دەکەن و ئەو کەسانەش سەرزەنشت و ڕەخنە دەگرێت کە دواکەوتوون یان پاشەکشە دەکەن، ئەمە شتێکە کە هیچ کەسێکی عەقڵانی هەرگیز نایەوێت، شەڕی دارفور لە مێشکی ئێمەوە دوور نییە، وەک چۆن زۆرێک لە "حكّامة"(دادوەر) لایەنێکی دیکەیان گرت و شیعر و گۆرانی دەنووسی، بەڵام "حكّامة"(دادوەر)ش هەبوون کە گۆرانییان بۆ ئاشتی دەوت، هەندێکی تریش کە ڕۆڵێکی بەرچاویان هەبوو لە بڵاوکردنەوەی ئاشتی کۆمەڵایەتی لە کۆمەڵگەکانیاندا.

 

"حكّامة شادن"، گۆرانیبێژی سودانی، شادن محەمەد حسێن ناوی خۆی بەم شێوەیە دەناسێنێت: من شادن محەمەد حسێن، لێکۆڵەر و وتاردەرم لەسەر میراس "ڕیتمەکانی بقارە، ئەبالا، غنامە، جبالە، لەگەڵ ڕیتمە ئەفریقییەکان" و پەیوەندی نێوان مرۆڤەکان و ژینگە "زەوی و ئاژەڵەکان"، من شاعیر و ئاوازدانەر، و گۆرانیبێژ، و یەکێک لە گرنگترین پڕۆژەکانم بڵاوکردنەوەی کولتووری ئاشتییە لە ناوچە جەنگییەکان، وەک کۆردۆفان و دارفور.

 

لە ڕێگەی پڕۆژە گەورەکەیەوە، شادن چالاک بووە لە کاری خۆبەخشی و هۆشیاری کۆمەڵگە "پێکەوەژیانی ئاشتیانە، ئایین و نەتەوە".

 

هەروەها شادن خۆی بە کۆڕاتۆری "حكّامة" "دادوەر" و مایارم (ناونیشانێک کە دەدرێت بە ژنانی کاریگەر) لە دامەزراوەی ڕۆشنبیری عتاب و بەڕێوەبەری کۆمپانیای ""حكّامة(دادوەر)" بۆ بەرهەمهێنانی هونەری و ڕاگەیاندن، لە پێشەکییەکەیدا وتی: من گوندەکان و بیابانەکانم خۆشدەوێت، زۆر حەزم لە بڵاوکردنەوەی جوانی داب و نەریتە ڕەسەنەکانی سودان و چاندنی خۆشەویستی بۆ بنەچە و میراسمان لە مرۆڤەکاندا.

 

شادن، گۆرانیبێژی بەناوبانگ لە گۆرانییەکانیدا بە جلی نەریتی جیاوازەوە دەردەکەوێت، قژی لۆچ کە لە ناوچەکەدا بە "مشاط" ناسراوە و ئیکسسواراتە نەریتییەکانی لەبەردایە، ئەم دەرکەوتنە لەبیر نەکراوە. لەو کاتەدا بۆ بینەران ئاشنا نەبوو، بەڵام تەمەنی لە بیستەکاندا بوو، سەرنجی بینەرێکی ڕاکێشا کە خۆی و گۆرانییە هەمەچەشنەکانی زۆریان خۆشدەویست، لە ماوەیەکی کورتدا بە خێرایی بوو بە یەکێک لە گۆرانیبێژە ناسراوەکان کە هەوادارێکی زۆری هەبوو.

 

ئەزموونی هونەری شادن فۆرمێکی نوێ و ناوازەی گۆرانی وتن لە قاڵب دا و بوو بە زیادکردنێکی ڕاستەقینە بۆ ئەزموونی ئەو کەسانەی پێش ئەو هاتبوون، خاوەنی هەستێکی هۆشیاری و بەرپرسیارێتی بوو بەرامبەر بە وڵاتەکەی و گۆرانییەکانی هەڵگری پەیامی ئاشتی و خۆشەویستی و بەهاکانی کۆمەڵگەیەکی لێبوردە و وابەستە بە یەکتر بوون.

 

شادن محەمەد حسێن ئیبراهیم لە ساڵی ١٩٨٦ لە شاری ئەبیەز لەدایک بووە، لە زانکۆی ئوم دورمان ئەهلی زانستی ئابووری خوێندووە، ژینگەی دەوڵەمەندە بە میراس کە شادن تێیدا گەورە بووە جێپەنجەی خۆی لەسەر کەسایەتی و شێوازی مۆسیقای خۆی بەجێهێشتووە، گۆرانییەکانی بەهاکانی میراسی باو و میراسی کولتووری گروپە گەورەکانی دانیشتووان بەرجەستە دەکەن، کە پێکەوە ژیاون و تێکەڵاو بوون و پەیکەیەکی کۆمەڵایەتی یەکگرتوو و هاوسەنگیان پێکهێناوە، هەروەها ڕەهەندێکی جوانکاری بەرجەستە دەکەن کە لە هاوڵاتیانی ناوچەکە و جوگرافیای هەمەچەشنەکەیەوە وەرگیراوە.

 

بەڵام ئەم پڕۆژە گەورەیە بەهۆی بای ململانێکانەوە پێشوەختە کوژایەوە، بەبێ ئەوەی تەواو بێت و تەنانەت ئەو پێزانین و ڕێزەی کە شایەنی بوو وەربگرێت، لە ١٣ی ئایاری ٢٠٢٣، لە ئوم دورمان، شادن، دەنگێکی ئاشتی کە سودانییەکان هەرگیز لەبیریان ناچێتەوە، بەهۆی ئەو ململانێیەی کە لە ناوەڕاستی مانگی نیسانی ئەو ساڵەدا لە پایتەخت سەریهەڵدا، کۆچی دوایی کرد، مووشەکێک لە ماڵەکەیدا کەوت، بۆ هەمیشە دەنگێکی جێگرەوەی بێدەنگ کرد، شادن پڕۆژەیەکی هۆشیاری و بەرخۆدان بوو، و مۆدێلێک بوو بۆ وەرگرتنەوەی ناسنامە.

 

لەو ڕۆژانەدا کە دیمەنەکە لە خەرتوم تاریک بوو، هیچ دەنگێکی لە دەنگی فیشەک و گوللـە بەرزتر نەبوو، کارەبا دەبڕدرا و هەمووان لە ماڵەکانی خۆیاندا قەتیس دەکران، شادن، لە ڕێگەی تایبەتمەندی پەخشی ڕاستەوخۆی پەیجی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی فەیسبووک، هەستەکانی خۆی لە ئەنجامی ئەو ململانێیەدا لەگەڵ ئامادەبووانی خۆیدا باسکرد،  چۆن پێی باشتر بوو لە ماڵەوە بمێنێتەوە سەرەڕای دەنگی مووشەک و گوللـە، بۆ ئەوەی هیوا لە دڵی هاوڵاتیاندا چاندبێت شوێنکەوتووانی و داوای ئاشتی دەکەن، بەڵام مووشەکەکانی ململانێ لە ماڵەکەیدا لێیدا و وایکرد ڕۆحێکی خۆشەویستی و دەنگێکی خۆش و پڕۆژەیەکی هونەری لەدەست بدەین کە دووبارە نابێتەوە.