لە سەردانەکەمدا بۆ ناوچە خۆبەڕێوەبەرییەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، سەرسام بووم بە ڕادەی ئەو ڕێکخراوە کۆمەڵایەتی و سیاسییەی کە ئەم ناوچانە بەدوایدا دەگەڕێن، بەتایبەتی سەبارەت بە ڕۆڵ و پێگەی ژنان لە کۆمەڵگەدا، وێنە گشتییەکە ڕەنگدانەوەی وێنەیەکی جیاوازە لەوەی کە لە زۆرێک لە ناوچەکانی دیکەی سووریادا باو بووە، ژنان وەک یاریزانی سەرەکی و کاریگەر لە هەموو لایەنەکانی ژیاندا دەردەکەون.

 

ڕۆڵی ژنان لە کۆمەڵگەدا

یەکێک لە تایبەتمەندییە هەرە سەرنجڕاکێشەکان بوونی بەهێزی ئەو دامودەزگایانەی پەیوەندییان بە کاروباری ژنانەوە هەیە، وەک ئەنجومەنی پاراستنی ژنان و ماڵی ژنان، جگە لە تەرخانکردنی فەرمانگەکانی ژنان لە چوارچێوەی زۆربەی دامودەزگا حکومییەکاندا، ئەم ئامادەبوونە دامەزراوەییە تەنیا لە فۆرمی هێمایدا سنووردار نییە، بەڵکو ڕەنگدانەوەی پابەندبوونێکی ڕاستەقینەیە، پشتیوانیکردن و بەهێزکردنی ژنان لە ئاستە جیاوازەکاندا. ئەم پێکهاتانە هەستکردن بە ئاسایش و متمانە بە ژنان دەڕەخسێنن، بەو پێیەی شوێنگەلێک دەدۆزنەوە کە پەنایان بۆ بکەن بۆ پشتیوانی و ئامۆژگاری، یان بۆ بەرگریکردن لە مافەکانیان ئەگەر تووشی هەر جۆرە جیاکارییەک یان توندوتیژییەک ببن.

 

ئەوەی ئەم ئەزموونە جیا دەکاتەوە ئەوەیە کە ژن تەنیا پارێزراو یان نوێنەرایەتی نییە، بەڵکو هاوبەشی ڕاستەقینەی بڕیاردانی سیاسی و کۆمەڵایەتییە. ئەوان لە ئەنجومەنە ناوخۆییەکان و هێزەکانی بەرگریدا ئامادەن، و بەشداری لە بۆنە سیاسی و کۆمەڵایەتی و کولتوورییەکان دەکەن، جگە لە بەشداری چالاکانەیان لە کۆنگرە نیشتمانییەکان و دیالۆگەکاندا، ژنانی ئەم ناوچانە ئازادیی دەربڕینی بۆچوونەکانیان هەیە، بەشێکن لە پەیکەری گشتی یەکگرتوو کە بە شێوەیەکی هەمەلایەنە چەمکی هاووڵاتیبوون و سەربەخۆیی لە قاڵب دەدەنەوە.

 

بەشداری ژنان لە کەرتی سەربازیدا
ژنان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا چالاکانە بەشدارییان لە کەرتی سەربازیدا کردووە، پەیوەندییان بە یەکینەکانی پاراستنی ژنان (یەپەژە)ەوە کردووە، کە ڕۆڵێکی سەرەکییان لە شەڕەکانی دژی داعشدا هەبووە، بەشێک بوون لە هێزەکانی سووریای دیموکرات. بەشداریکردنی ئەم ژنانە هێمای نەبوو؛ چەکیان هەڵگرتوە و شەڕی یەکلاکەرەوەیان کردووە بۆ ڕزگارکردنی ناوچەکانی وەک کۆبانی، ڕەققە، مەنبەج، هەروەها ڕۆڵی سەرکردایەتیان لە هێڵی پێشەوەی گرتۆتە ئەستۆ، ئەم ئەزموونە توانای بەرگریانی لە کۆمەڵگەکەی سەلماندووە، بوونی خۆیانیان وەک هێزێکی کاریگەر لە ئاشتی و شەڕدا جێگیر کردووە.

 

پێگەی یاسایی و سیاسی ژنان
لەڕووی یاساییەوە، خۆبەڕێوەبردن یاساگەلێکی دەرکردووە کە گەرەنتی یەکسانی ڕەگەزی دەکات، لەوانەش "یاسای ژنان" کە ئامانجی کۆتاییهێنانە بە هەموو جۆرە جیاکارییەک و توندوتیژیی ڕەگەزی.

 ڕێسا ناوخۆییەکانی دامەزراوەکان بنەمای نوێنەرایەتی یەکسان "سیستەمی هاوسەرۆکایەتی" لە پۆستەکانی سەرکردایەتیدا دیاری دەکات، کە بەشداری ژنان لە هەموو ئاستەکانی حوکمڕانیدا مسۆگەر دەکات.

 

ئەم یاسایانە بە ڕەنگ لەسەر کاغەز نامێننەوە. بەڵکو لە ڕێگەی ڕاهێنان و هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵگە و کاری مەیدانی لەلایەن ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و ڕێکخراوەکانی ژنانەوە چالاک دەکرێن، جێبەجێ دەکرێن،ژینگەیەک دروست دەکەن کە بەشداربێت لە ڕزگاری و بەهێزکردنی ژنان.

 

داب و نەریتی ناوچەکە
لەڕووی داب و نەریتەوە، لێکچوونێکی گەورەم لە نێوان ئەم ناوچانە و باقی سووریادا دۆزیەوە لە ڕووی بەها کۆمەڵایەتییەکان، وەک ڕێزگرتن لە گەورەکان و گرنگی پەیوەندی خێزانی و قەدرزانی. بەڵام جیاوازییەکی بەرچاو لە شێوازی ئاهەنگگێڕان بۆ بۆنە و جەژنەکاندا هەیە. بۆ نموونە ڕێوڕەسمی ئاهەنگگێڕانی نەورۆز کە بۆ کورد بە جەژنێکی نەتەوەیی دادەنرێت، جیاوازە لەوەی لە ناوچەکانی دیکەدا دەبینرێت. جلی نەریتی ژنان خاوەنی سیمای تایبەتی خۆیەتی، و زۆرجار پڕە لە ڕەنگ و هێمای کولتووری.

 

سەرەڕای ئەم تایبەتمەندییە کولتوورییانە، کرانەوەی کۆمەڵگە و قبوڵکردنی ئەوانی دیکە دیار بوو، بەو پێیەی پێکهاتە جۆراوجۆرەکان "کورد، عەرەب، سریانی، ئاشووری و هتد" بە هاوئاهەنگییەکی ڕێژەیی لەم بوارانەدا دەژیان، بە یەکسانی بەشدارییان لە ژیانی گشتیدا دەکرد. ئەمە هۆشیارییەکی بەکۆمەڵ نیشان دەدات کە هەوڵدەدات ناسنامە تەسکەکان تێپەڕێنێت و کۆمەڵگەیەکی فرەیی بنیات بنێت.

 

ژنان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا تەنها بەشێک نین لە کۆمەڵگە، بەڵکو لە دڵی پرۆسەی بنیاتنانی کۆمەڵایەتی و سیاسیدان. ئەزموونی ژنان لەم ناوچانەدا مۆدێلێکە کە دەبێت لە بەهێزکردنی ژناندا وەریبگیرێت، چ لە ڕووی بەشداری سیاسی،چ لە ڕووی مافە کۆمەڵایەتی و یاساییەکانەوە. پاراستنی نەریتەکان لە هەمان کاتدا دەرگای گۆڕانکاری و کراوەیی هاوسەنگییەکی شارستانی لە نێوان مۆدێرنیتە و شوناسی کولتووریدا دروست کردووە.