ویدا مەنسوری

 

سنە- شانۆی "وێژە"، بە تەوەری خۆی و گرنگیدان بە مافەکانی ژنان، توندوتیژی دژی ژنان لە قۆناغە مێژووییە جیاوازەکان و لە ژێر دەسەڵاتی حکومەتە جیاوازەکاندا دەگێڕێتەوە، ئەم شانۆیە، لە ٥ دیمەندا، باس لە شێوازەکانی چەوساندنەوەی ژنان دەکات لە هەر قۆناغێکدا و نیشان دەدات کە تەنانەت لەگەڵ گۆڕانی حکومەتەکان و تێپەڕبوونی کات، بارودۆخی ژن ناگۆڕێت و بەردەوامە لە زاڵبوون بەسەر پیاوان و کۆمەڵگەکان و حکومەتەکاندا.

 

لە وێژەدا نەناسینی ژن و نەبوونی شوناس و پێناسەکردنی بە ناسنامەی پیاوانی ناو خێزان بە ڕوونی دەبینرێت، ئەم شانۆیە ئەوەمان بۆ دەردەخات کە ژنان هەمیشە سزادراون بە بێدەنگی و ئەگەر بە هەر شێوەیەک بێت دەنگی خۆیان لە دژی ستەم بەرز بکەنەوە، یان زیندانی دەکرێن یان سزای لە سێدارەدانیان بەسەردا دەسەپێندرێت، ئەو ژنانەی هۆشیارییان بۆ ژنانی تر هێناوە، هەمیشە گەورەترین دوژمنی حکومەت و یاسا پیاوسالارەکان بوون، ئەم ژنانە نۆرمەکانی کۆمەڵگەی پیاوسالاری تێکدەدەن و بەدڵیان نییە.

 

نمایشی وێژەیی نمایشێکە لە خزمەت کۆمەڵگەی ژنان، ژنانێک کە دەبێت ئاگاداری ڕابردووی خۆیان بن، یەکێک لە تابلۆکان ئاشنایەکی لەگەڵ ژنانی وەک سەدیقە دەوڵەت ئابادی، ڕۆژنامەنووس و چالاکوانی ئێرانی لە بزووتنەوەی ژنان لە ئێراندا نیشان دەدات کە لە ساڵی ١٩٦١ تا ١٩٨٢ ژیاوە.

 

لە چالاکییەکانی ئەم ژنە چالاکوانە، دامەزراندنی خوێندنگەی کچان، دژایەتیکردنی حیجاب، دژایەتیکردنی ڕێککەوتننامەی ساڵی ١٩٠٧ کە ئێرانی خستە ژێر کاریگەریی ئینگلیز و بایکۆتکردنی کەلوپەلی هاوردە لەگەڵ ژنانی دیکە.

 

لە ساڵی ١٩٩٩ بە مەبەستی ئاشناکردنی ژنان بە مافەکانی وەک پەروەردە و سەربەخۆیی ئابووری و مافەکانی بنەماڵە، یەکەمین بڵاوکراوەی مافی ژنانی لە دەرەوەی تاران و سێیەم بڵاوکراوەی لە ئێران بە ناوی (زمانی ژن) دەستپێکرد، لەم بڵاوکراوەدا ڕەخنەی لە پرسی حیجاب و دەستوەردانی بەریتانیا لە ئێران گرتووە، لە ساڵی ١٩١١ کۆمەڵەیەکی بە ناوی کۆمەڵەی تاقیکردنەوەی ژنان لە تاران دامەزراند و لە دژی بەکارهێنانی کەلوپەلی بیانی ڕێوشوێنی گرتەبەر، بە درێژایی تەمەنی چەندین چالاکی لە بواری ژناندا ئەنجامداوە و بەم شێوەیەش چەندین جار تووشی زیندانیکردن و سەرکوتکردنی لەلایەن حکومەتی ئەو سەردەمەوە بووە.

 

شانۆنامه که به ڕوانگەیەکی فێمینیستەوە، ڕەنگدانەوەی زوڵم و ستەم له ژنان و ڕێگریکردن له خوێندن و قەدەغه کردنی چالاکییه کولتووری و کۆمەڵایەتییەکان و زیندانیکردن و فشارەکانی سەر ژنان له لایەن حکوومەتەکانەوه و ڕێگریکردن له سەربه خۆیی فیکری و ناسنامەی ژن و زۆر حاڵەتی دیکەی توندوتیژی دژ به ژنان هەر بۆیه ئەم شانۆنامەیه له لایەن کۆمەڵگەی ژنان پێشوازییەکی باشی لێکرا و وەک پێویست بوو له ڕێگەی هێما و گفتوگۆی قووڵەوه پەیامی خۆی گەیاند بەبینەران.