ئیبتیسام ئاغیر

 

بنغازی- لە ڕێگەی گەشتێکی ڕۆژنامەوانی سەختەوە بۆ چاوپێکەوتن لەگەڵ ژنێک کە کەڕ بێت یان پشتگیری لە کەڕێک دەکات، نیشانەکانی قەیرانێکی قووڵتر دەرکەوتن، وەک کەمی وەرگێڕانی زمانی ئاماژە، نەبوونی نوێنەرایەتی بۆ ئەم گروپە لە کۆنگرە و بۆنە تایبەتەکاندا، کە تایبەتن بە کەسانی خاوەن پێداویستی تایبەت، بە بەراورد لەگەڵ ئامادەبوونی بەرچاوی نابینایان، ئەوانەی کەمئەندامی جووڵەیان هەیە، لەبەر یەک هۆکاری سادە، ئەوان دەنگێکی سادەیان هەیە کە دەبیسترێت.

 

حەمیدە بوزریبە، دایکی دوو کچی کەڕ و کوڕێکی لاواز بیستە، لە گەشتێکی دوورودرێژ و پڕ لە ئازاردا لەگەڵیاندا ململانێی کردووە، سەرەتا بە دوورخستنەوەی لەلایەن کۆمەڵگەوە دەستپێدەکات تەنها لەبەر ئەوەی منداڵی "جیاواز"ی لەدایک بووە، کۆتایی بە دەرچوونیان و پێکهێنانی خێزانی خۆیان، سەرەڕای هەموو ئاڵەنگاریەکان بووە.

 

حەمیدە بوزریبە وتی: کەڕەکان بە گروپێک دادەنرێت کە مافەکانیان لە پشتگوێدەخرێن، بەو پێیەی گرنگییەکی پێویستیان پێنادرێت، بۆ نموونە لە کۆنگرە تایبەتەکان بە کەمئەندامی، نوێنەرایەتی گروپەکانی وەک نابینایان و ئەوانەی کەمئەندامی جوڵەیان هەیە دەبینین، لە کاتێکدا کەڕەکان پشتگوێ دەخرێن. جگە لەوەش تەنها ژمارەیەکی کەم لە کەسەکان شارەزا دەبن لە زمانی ئاماژە، ئەمەش وا دەکات دەنگیان بۆ بەرپرسانی حکومەت نەبیسترێت، ڕێگری دەکات لە دەستڕاگەیشتنیان بە مافەکانیان. ژنانی ئەم گروپە لە کاتی خوێندن و پیشەی خۆیاندا تووشی چەندین فشاری کۆمەڵایەتی دەبن. بۆیە ئێمە زۆر پێویستمان بە کەسانێک هەیە کە بتوانن دەنگ بدەنە بێدەنگەکان، هیوادارین ڕاگەیاندنەکان گرنگییەکی تایبەت بەم گروپە بدەن بەتایبەت ژنان”.

 

سەبارەت بەو ئاڵەنگاریانەی کە لە پەروەردەکردنی منداڵی کەڕ لە کۆمەڵگەیەکی سەختی وەک لیبیادا ڕووبەڕووی بووەتەوە، وتی: سەختییەکە بە تایبەتی لە پەروەردەکردنی کچانی کەڕ و پێویستی تایبەتدایە. بۆ ئەوەی بتوانن تێکەڵ بە کۆمەڵگە بن، پێویستە ئەو ژینگەیە لە بارودۆخ و کەمئەندامی خۆیانە تێبگەن. "زۆر وریا بووم کە کچەکانم لەلایەن کەسانی دەوروبەریانەوە تووشی قسەی ناشرین نەبن.

 

ژینگە هاندەر و پاڵپشتییەکان کاریگەرییان لەسەر ئەم گرووپە هەیە

بە توندی پشتگیری کچەکانی کردووە کاتێک لە هەر شوێنێک یان ژینگەیەکدا ڕووبەڕووی قسەی ناشرین دەبنەوە، ئەمە ڕێگری دەکات لەوەی بەردەوام بن لە مامەڵەکردن لەگەڵ ئەم ژینگە لەڕادەبەدەر بێزارکەر و ئازاربەخشە. ئاماژەی بەوەشکردووە، “لە ژینگەیەکی تەندروستدا پەروەردەم کردوون، تەنانەت ئەگەر دۆخەکە لە زۆر بۆنەدا ناچاری کردم ئەو ژینگەیە دیاری بکەم کە تێیدا دەژین، ئەگەر ئەم ژینگەیە لە منەوە نزیک بووبێتەوە، بەو پێیەی نەمدەتوانی لە تایبەتمەندی ئەو دۆخە تێبگەم کە کچەکانم تێیدا دەژین، پێم باشتر بوو لێی دوور ببمەوە و کۆتایی بە مامەڵەکردن لەگەڵیدا بهێنم”.

 

جەختی کردەوە کە ژینگە هاندەر و پاڵپشتییەکان کچان دەتوانن دواتر خۆیان بخەنە ناو ژینگەی کۆمەڵایەتی و قبوڵیان بکەن، لەگەڵ هەموو بەربەست و ئاڵەنگاریەکانی. وتی: کچەکانم توانیان خۆیان بنیات بنێن و بڕوانامەی باڵا بەدەستبهێنن، ئەوەم کرد و توانیم بیانگەیەنمە ئەم قۆناغەی سەرکەوتن، لەگەڵ ئەوەشدا حکومەت بە دامودەزگا جۆراوجۆرەکانییەوە گرنگی بەم گروپە نادات، مافەکانیان پشتگوێ دەخات، ئەوانیش بەدەست پەراوێزخستنەوە دەناڵێنن بە هەموو شێوەکانییەوە.

 

حەمیدە بوزریبە ئاماژەی بەوەدا کە کچە گەورەکەی لە بەشی پزیشکی دەرچووە، تایبەتە بە پزیشکی ددان و نەشتەرگەری دەم و ددان. لە تەمەنێکی بچووکدا دوای فێربوونی زمان كەڕ بووە، بیستنی قورس بوو، ئامێری بیستنی لەگوێ دەکات. "بە هەموو توانامەوە هەوڵمدا بیگەیەنمە شوێنێکی سەلامەت، بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە نەشتەرگەری دەم و ددان بەدەستهێنا، ئەمەش کارێکی ئاسان نییە لە کۆمەڵگەکەماندا، ئێستا هەشت ساڵە بەبێ وەرگرتنی موچە کاردەکات، وەک پزیشکی ددان لە ناوەندی کەمئەندامان کاردەکات، بۆ وەرگێڕانی زمانی ئاماژە."

 

جەختیشی لەوە کردەوە، "دەبێت سندوقی هاوپشتی و وەزارەتی کاروباری کۆمەڵایەتی و وەزارەتی کاروباری ژنان کاربکەن بۆ چارەسەرکردنی ئەو جۆرە پرسانەی ئەم گروپە، بەتایبەتی کە کارکردن لە کەرتی تایبەتدا ماندووکەرە بۆ ژنانی پزیشکە تازە دەرچووەکان، پاداشتە داراییەکانیش هاوتا نییە لەگەڵ ئەو هەوڵ و ماندوێتییەی کە دەیخەنەگەڕ. ئەو ڕەتیدەکاتەوە تێیدا کاربکات چونکە خۆی لە کارەکەی ئێستایدا بینیوە، هیوادارین حکومەت ئەو مافانەی کە شایەنیەتی لەبەرچاو بگرێت و پێیبدات”.

 

حەمیدە بوزریبە لە ڕاپۆرتێکدا باسی کردووە، کچە نابیستەکەی هاوسەرگیری کردووە و منداڵی هەمان کەمئەندامی هەیە، ئۆتیزمیان هەیە، ئەمەش دووڕیانەکەی خراپتر کرد، چونکە نەیانتوانی ناوەندێک بدۆزنەوە کە ئەم دوو پسپۆڕییە تێکەڵ بکات، "پزیشکێکی پسپۆڕی ئۆتیزم نەبووە کە زمانی ئاماژە بزانێت، بەو مانایە بوو کە کچە دە ساڵانەکە لە ماڵەوە گیربووە بەبێ ئەوەی هیچ فێربێت، ئێمەش نەمانتوانیوە فێریبکەین".

 

پێویستی چاودێری تایبەت و کۆمەڵە کە پشتگیری ئەم گروپانە دەکەن

ئاماژەی بە نەبوونی کۆمەڵەیەکی بەهێزی وەک کۆمەڵەی نابینایان کرد کە پاڵپشتی کەڕ و بێدەنگەکان بکات، دەنگیان گەورەتر دەکات، وتی: بۆ نابینایان دەنگیان هەیە و سروشتییە کە ئەم دەنگە بگاتە دەسەڵاتی بەرپرسیار، بۆ ئەوەی گرنگی پێبدەن. سەبارەت بە کەڕ و بێدەنگەکان، تەنانەت کاتێک زمانی ئاماژە بەکاردەهێنن، تەنها چەند کەسێک لێی تێدەگەن، ئەمەش دەبێتە هۆی پێشێلکردنی مافەکانیان". هەرچەندە لە ڕابردوودا کۆمەڵەیەکی کەڕەکان هەبوو، بەڵام داخرا و هیچ کۆمەڵەیەکی جێگرەوە بۆیان دانەمەزرا، جگە لەوەش ئەو پەیمانگایەی کە خزمەتگوزارییە نایابەکانی پێشکەش دەکرد، لە کاتی شەڕدا لەناوچوو.

 

ژمارەی کەڕەکان کەم نییە، بەو پێیەی ژمارەیەکی زۆر منداڵ هەن بەدەست لەدەستدانی بیستنەوە دەناڵێنن. چاندنی گوێچکە بە چارەسەرێکی پزیشکی سەرکەوتوو دادەنرێت، بەڵام لەگەڵ نەوەکەی بەهۆی ئۆتیزمەوە سەرکەوتوو نەبوون. سەرەڕای ئەوەش، ئەو منداڵانەی کە چاندنی گوێچکەیان بۆ کراوە توانیویانە خۆیان بخەنە ناو خوێندنگە سەرەکییەکانەوە، بەڵام هێشتا پێویستیان بە چاودێری تایبەت و مامۆستایەک هەیە کە لە پێداویستییەکانیان تێبگات، بزانێت چۆن کاریان لەگەڵ بکات.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، تێکەڵکردنی خاوەن پێداویستییە تایبەتەکان لە خوێندنگە حکومییەکان پێویستی بە گرنگیدانێکی زیاترە، دەبێت ژینگەیەکی پەروەردەیی گونجاو بۆیان دروستبکرێت. مامۆستا توخمە سەرەکییەکە لەم چوارچێوەیەدا، چونکە دەبێت تێگەیشتنێکی گشتگیریان هەبێت لە تایبەتمەندییەکانی هەر جۆرە کەمئەندامییەک کە مامەڵەی لەگەڵ دەکەن. هەندێک کەس پێیان وایە ئەو کەسانەی کە پێویستی تایبەتیان هەیە تەنها بۆ ئەو کەسانە سنووردار دەکرێن کە کەمئەندامی جوڵەیان هەیە.

 

لە کۆتایی قسەکانیدا، حەمیدە بوزریبە ئامۆژگاری پێشکەش بە دایکان کرد، بە بناغەی پەروەردەکردنی دایکان دەزانێت، بۆ ئەوەی بتوانن مامەڵە لەگەڵیدا بکەن، دەبێت دۆخەکە قبوڵ بکەن، چونکە نکۆڵی پرۆسەی پەروەردەکردنی منداڵ قورس دەکات. دایکی قبوڵکەر دەتوانێت بەهێز بێت، پەروەردەیەکی گونجاو بۆ منداڵەکانی دابین بکات. پێویستە سەرنجیان لەسەر متمانە بەخۆبوون بێت و قەناعەتیان هەبێت کە دەبێت دۆخەکە قبوڵ بکەن و لەگەڵیدا بژین.