سۆزان ئەبو سەعید

بەیروت- "ئێمە لەبیرتان ناکەین، دڵمان لەگەڵتانە." بەم وتانە بەشداربووانی ڕێپێوانە کە بەهۆی ئەو کارساتەی کە بووە هۆکاری تەقینەوەی بەندەری بەیروت کە بەهۆی تەقینەوەی زیاتر له ٢٠٠ کەس گیانیان لە دەستدا، جەختیان لەسەر پێویستی ئاشکراکردنی بارودۆخی ڕووداوەکە و گەیشتن بە دادپەروەری کردەوە، بەو پێیەی کارەساتێکی بەم قەبارەیە پێویستی بە لێپرسینەوەی ڕاستەقینە هەیە کە مافی قوربانییەکان بپارێزێت.

لە پێنجەمین ساڵیادی تەقینەوەکەی بەندەری بەیروت کە یەکێکە لە گەورەترین تەقینەوە نائەتۆمییەکانی مێژووی هاوچەرخ، ڕۆژی٤ی ئاب، سەدان هاوڵاتی بە دوو ڕێپێوان ڕێپێوانیان کرد، یەکێکیان لە گۆڕەپانی شەهیدان لە ناوەندی شاری بەیروت، ئەوی دیکەیان لە بنکەی ئاگرکوژێنەوە لە ناوچەی کرنتینای بەیروت، بەرەو پەیکەری کۆچبەر بەرامبەر شوێنی تەقینەوەکە ڕێپێوانیان کرد.

سەرەڕای بەڵێنەکان بۆ بەدەستهێنانی زانیاری پێویست لە ماوەی پێنج ڕۆژدا سەبارەت بە تەقینەوەی نزیکەی دوو هەزار و ٧٥٠ تۆن نیتراتی ئەمۆنیۆم، دواخستن، بەربەست و گێژاوی سیاسی لە لێکۆڵینەوەکەدا بووەتە هۆی دواخستنی چەندین جار تا پێنج ساڵ، ئەمەش بووەتە هۆی ئازاری زیاتر بۆ کەسوکاری قوربانییەکان، کە ژمارەیان زیاتر لە ٢٢٠ کەس بوو، جگە لەوەی زیاتر لە ٧ هەزار بریندار بوون، هەروەها وێرانکردنی نیوەی بەیرووتی پایتەختی لوبنان کە تێچووی زیاتر لە ١٥ ملیار دۆلار مەزەندە دەکرێت.

ەخت لەسەر داواکاری بنەماڵەکان بۆ ڕاستی و دادپەروەری تەواو کراوەتەوە، هاوکات ناوی قوربانییەکان خراوەتە لیستی قوربانییەکان، داوای دادپەروەرییان کردووە لە لێکۆڵینەوەکانی تەقینەوەکەدا.

بەتوول عەبدوڵا، کەسایەتی ڕاگەیاندن لەکاتی بەشداریکردنی لە ڕێپێوانەکەدا وتی: وەک لوبنانی، بۆ پێنجەمین جار لەسەریەک، ساڵیادی ٤ی ئاب، یادی ئەو کارەساتە دەکەینەوە کە نەک هەر بەردی هەژاند بەڵکو مرۆڤایەتیشی هەژاند و ویژدانی ئێمەی هەژاند، وتی: ئەوانەی ویژدانیان لە ئاست ئەم تەقینەوەیە بێدەنگ بوو، دەبێت خۆیان بپشکنن، ئێمە هێشتا لە سایەی قەیرانە بێکۆتاکاندا دەژین، تەقینەوەی بەندەری بەیروتیش وەک برینێکی کراوە لە ویژدانی هەموو لوبنانییەکدا دەمێنێتەوە، ئاواتی ئێمە لە ساڵیادی داهاتوودا ئەوەیە لێرە بین، لەگەڵ دەرکەوتنی ڕاستییەکان و دڵی کەسوکاری قوربانییەکان لە ئارامیدا، پێویستە هەست بکەین کە لەم وڵاتەدا کەسانێک هەن کە ئێمە دەپارێزن و دەسەڵاتێکی دادوەری و ڕاستەقینە هەیە کە دادپەروەری بەرامبەر ستەملێکراوان دەکات.

 

"هێشتا ڕاستییەکان دەرنەکەوتووە"
ڕانیا باسیل، چالاکوانی سیاسی و کاندیدی پێشووی پەرلەمان، وتی: سەرەڕای تێپەڕبوونی پێنج ساڵ بەسەر تەقینەوەی بەندەری بەیروت، ئەم یادەوەرییە پڕ لە ئازارە هێشتا لە دڵە شکاوەکانماندا بە خەم و پەژارە ماوەتەوە، هێشتا ڕاستییەکان دەرنەکەوتووە، نازانین کێ نیتراتی ئەمۆنیۆمی هێنایە ناوەوە، کێ بووەتە هۆی تەقینەوەکە، کێ کەمتەرخەم بووە و کێ سوودمەند بوو، ئێمە ڕاستییەکانمان دەوێت، ئەگەر بە ڕاستی دەمانەوێت دەوڵەتێک بونیاد بنێن، دەبێت پشت بەو دادپەروەرییە ببەستین کە هاوڵاتی باوەڕی پێیەتی، دادپەروەری تەنها بە ئاشکراکردنی ڕاستییەکان لەسەر تاوانێکی بەم قەبارەیە بونیاد بنرێت، تەقینەوەیەک کە ژیانی زیاتر لە ٢٠٠ کەسی برد و هەزاران کەسی بریندار کرد، دانیشتووانی ئاوارە بوو، نیوەی پایتەختیشی وێران کرد، کە کاردانەوەکانی بەردەوامن لە دەنگدانەوە لە ئاستی جیهانیدا ئاشکرای کرد کە لێپرسینەوە یەکەم خشتی بونیادنانە لە بناغەی ئەو دەوڵەتەی کە ئێمە دەمانەوێت.

 

"ئێمە لێرەین بۆ ئەوەی داوای دادپەروەری بکەین"
نادا سەحناوی، چالاکوانی سیاسی و هونەرمەندی بینراو وتی: ئێمە لێرەین بۆ ئەوەی داوای دادپەروەری بکەین، دادپەروەری نەک تەنها بۆ قوربانیان و کەسوکارەکانیان، بەڵکو بۆ هەزاران بریندار و ئەو هەزارانەی کە ماڵ و کاریان لەدەستداوە و ئەو سەدان کەسانەی کە تا ئێستا لە ڕووی جەستەیی و ڕۆحیەوە کاریگەرییان لەسەرەم ئەم قوربانیانە ڕۆژانە ئازار دەچێژن، داوای دادپەروەری بۆ هەموو ئەو کەسانە دەکەین، بۆ هەموو بەیرووت، بۆ هەموو لوبنان، چونکە هێشتا ناتوانرێت دامەزراوەکانی دەوڵەت و دادپەروەری بونیاد بنرێت.

ئەو قوڵایی ئازارە پێناسە نەکراوەی بۆ دایکێک دەربڕی کە کوڕێک یان کچێکی لەدەستداوە، باوکێک کە منداڵێکی لەدەستداوە، یان برایەک یان خوشکێک کە کەسێکی ئازیزێکی لەدەستداوە، ئەمە تەنها خەم نییە، بەڵکو برینێکی کراوەیە کە تەمەنێک دەخایەنێت،پێیان وت: ئێمە ئێوەمان لەبیر نەکردووە، دڵمان لەگەڵ ئێوەیە، ئەوەی ئەمڕۆ پێویستمانە، بەدەستهێنانی دادپەروەری و دامەزراندنی ئاسایش و گەیشتن بەو ڕاستییەیە کە دەبێتە هۆی دادپەروەری.

 

"بیرەوەرییەکە هێشتا بە ئازارە"
سۆلا سەعد، سینەماکاری دۆکیۆمێنتاری و چالاکوان جەختی لەوە کردەوە کە ئەم یادە پەیوەندی بە هەموو لوبنانییەکانەوە هەیە، چ لە ناوخۆ و چ لە دەرەوەی وڵات، بەتایبەتی ئەو کەسانەی کە لە تەقینەوەکەی بەیروتدا ژیاون؟ سەرەڕای تێپەڕبوونی پێنج ساڵ، یادەوەرییەکە بە ئازارەوە دەمێنێتەوە، هەموومان کاریگەریمان لەسەر بوو، بە سەیرکردنی بیناکانی تەنیشت شوێنی تەقینەوەکە، نزیکەی ٣٠٠ هەزار شوقە زیانیان بەرکەوتووە، واتە نزیکەی ٣٠٠ هەزار کەس لەو ساتەوەختەوە بەدەست بارودۆخێکی سەختەوە دەناڵێنن، ئەمڕۆ هاتووین بۆ ئەوەی پشتڕاستی بکەینەوە کە بێدەنگی قبوڵکراو نییە، ناتوانین مامەڵە لەگەڵ ئەوە بکەین کە ئەوەی ڕوویداوە هەرگیز ڕووی نەداوە و بەردەوام بین لە ژیانمان.

سەبارەت بە هیوای دادپەروەری، ئاماژەی بەوەشکرد، بەدڵنیاییەوە هیوا هەیە، ڕووداوێکی بەم قەبارەیە و ئەم زیانانە ناتوانرێت تێپەڕێت بەبێ ئەوەی ڕاستییەکان ئاشکرانەکرێت، بێدەنگی بەردەوام نابێت، هێزم لەم وزە نوێیە وەردەگرم کە ئەمڕۆ شاهیدی دەدەین، بەڵێ سەرەتا تووشی شۆک بووین، بەڵام ئێستا کاتی ئەوە هاتووە هەنگاو بنێین.

جەختی لەوە کردەوە کە ئەگەر ژنان هاوبەشی ڕاستەقینە بوونایە لە حکومەتەکان و بڕیاردان، ڕەنگە ئێمە خۆمان لە زۆرێک لەو شتانە بەدوور بگرین کە ڕوویانداوە، گفتوگۆ هێزی ئێمەیە، پێویستە هەموومان دەنگمان بەرز بکەینەوە و قسە بکەین، چونکە بێدەنگی ئایندەیەک دروست ناکات، ڕەنگە ئەگەر هۆشیارییەکی بەرفراوانتر و بەشداری قووڵتر هەبوایە، نە ئەگەیشتینە ئەم ئاستە توندوتیژییە، من پێم وایە بەرپرسیارێتی یەکەممان ڕەتکردنەوەی بێدەنگییە و بەشداری چالاکانە لە بڕیاردان، نەک بەبێ ڕەزامەندی خۆمان بەسەرماندا بسەپێندرێت، لە کۆتاییدا ژنان ئەوانەن کە زیانەکە هەڵدەگرن بەبێ ئەوەی بڕیاریشەڕکردنیان دابێت، لێرەوە بەرپرسیارێتی بەرگریکردنیان لە ژیان و ڕەتکردنەوەی بێدەنگی زۆرەملێ سەرچاوە دەگرێت.