زهور مەشریقی

 

سلێمانی- هیچ ناکۆکییەک نییە لەسەر ئەوەی کە تا چەند ئیسلامی سیاسی لە باکووری ئەفریقا و ناوچە فراوانەکە مافەکانی ژنانی تێکداوە. ئیسلامییەکان هەوڵیانداوە جەستەی ژنان وەک ئامرازێک بۆ بەدەستهێنانی دەسەڵات و سەپاندنی یاسایەکی کۆمەڵایەتی کە لەگەڵ "بنەماکانیان" و پڕۆژەکەیاندا بگونجێت، دژایەتی ئەو پڕۆژە دیموکراتییە دەکات کە هاوڵاتیان بۆی ڕاپەڕیوە،بەکاریان بێنن.

 

ئیسلامی سیاسی هەوڵی چەسپاندنی بناغەکانی دەوڵەتی ئیسلامی لە ناوچەکە دەدات، کە پێشتر بە قەوارەی سیاسی سپاردبوو. ئەم دامەزراوەیە بە پەنابردنە بەر چەکی فیتنە سەرکەوت لە دەستبەسەرداگرتنی دەسەڵاتدا، کە بووەتە هۆی ناکۆکی لە نێوان پێکهاتەکاندا. ئەم چەکە بەکارهێنانی "جەستەی ژنان و بڕینی بەشەکانی جەستەیان"ە، کە بریتییە لە وروژاندنی پرسی فرەژنی، سەپاندنی نیقاب، پێچەوانەکردنەوەی مافی لەباربردنی منداڵ لە هەندێک وڵات، خەتەنەکردنی مێینە و کارەساتەکانی دیکە کە ژنان تووشی بوون.

 

یەکەمین دانیشتنی کۆنگرەی هاوپەیمانی نەدا، کە لە شاری سلێمانی لە کوردستان بەڕێوەچوو، تیشک خرایە سەر "جەنگی جیهانی سێیەم: جینۆسایدێکی ڕانەگەیەندراو دژی ژنان". کۆنگرەکە لەلایەن ژنانی ئامادەبووەوە پێشوازییەکی باشی لێکرا، بەکۆی دەنگ هاوڕابوون لەسەر ئەوەی کە ئەوان بوونەتە قوربانی سەرهەڵدانی ڕاستڕەوی توندڕەو لە زۆربەی وڵاتانی جیهان و کاریگەرییەکانی لەسەر باکووری ئەفریقا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بە لەبەرچاوگرتنی پەیوەندییە مێژوویی و کۆمەڵایەتییەکانیان لەگەڵ ناوچەکەدا. ئەم بەرزبوونەوەیە لە بنەڕەتدا کاریگەری لەسەر ماف و دەستکەوتەکانی ژنان هەبووە و هەروەها دابەزینی ئاستی یاسادانان کە جیاکاری لەناو دەبات و یەکسانی بەرەوپێش دەبات، ئاماژەی پێکراوە.

 

ژنان تووشی ململانێی چەکداری و گۆڕانکاری و داڕمانی ئابووری دەبن، کە گۆڕاون بۆ ماشێنێکی جەنگ لە دژی ئەوان و شەرعیەتدان بە توندوتیژی، دەست بەسەر ئازادییەکاندا گرتووە. لەناو سیستەمێکدا پێکەوە دەژین کە جەستەیان گۆڕیوە بۆ بەرەکانی شەڕ. ئامادەبووان بە کۆی دەنگ کۆک بوون لەسەر ئەوەی شەڕێکی ڕاستەقینە و ڕاگەیەندراوی نێودەوڵەتی لە دژی جەستەی ژنان بەڕێوەدەچێت، کە سەرەڕای زیادبوونی زیان و توندوتیژی بەردەوامن لە بەرخۆدان.

 

ژنان بارگرانی ململانێکان لە ئەستۆ دەگرن

ڕەجا دەهمانی، سەرۆکی کۆمەڵەی ژنانی دیموکراتی تونس، وتی: کۆنگرەکە تەنیا کۆبوونەوەیەک نییە، بەڵکو ڕاگەیاندنی چارەنووسی هاوبەشی ژنانی باکووری ئەفریقا و ناوچەکەیە، هەروەها پێویستی هاڕمۆنی هەوڵەکان و درێژەدان بە خەباتە، ژنان ئەو شتە ئەزموون دەکەن کە دەتوانرێت پێی بڵێین جەنگی جیهانی سێیەم، یان ئەو شەڕە ڕانەگەیەندراوە کە بە تایبەتی دژی ژنان ئاراستەکراوە، “جەنگێکی کلاسیکی چەک نییە، بەڵکو شەڕێکی بێدەنگ و بەردەوام و فرەلایەنە لە قڕکردن، لە ناوچەکەی ئێمەدا ژنان بارگرانی ململانێ چەکدارییەکان و گۆڕانکارییە سیاسییەکان و داڕمانی ئابووری لە ئەستۆ دەگرن، هەروەها کاریگەریی دەوڵەتە پاوانخوازەکان هەڵدەگرن کە شکستیان هێناوە لە بنیاتنانی دیموکراتی و گۆڕاون بۆ ئامێرێکی جەنگی دژی ژنان، ئامێرێک کە پیاوسالاری دەچەسپێنێت، توندوتیژی شەرعیی دەکات، و ئازادییە تاکەکەسییەکان و بەکۆمەڵەکان سەرکوت دەکات”.

 

جەختیشی لەوە کردەوە کە وەک ژن لە ژێر دەسەڵاتێکدا دەژین کە جەستەی ژنانیان گۆڕیوە بۆ بەرەکانی شەڕ، لەلایەن دەسەڵاتەوە وەک ئامرازێک بۆ هەژموون و ئامرازێک بۆ کۆنترۆڵکردنی کۆمەڵایەتی و سیاسی بەکاری دەهێنن. بۆ ئەمەش هێزەکانی ئیسلامی سیاسیی پاوانخوازی زیاد دەکرێت، کە ژن لە هەڵبژاردنی گوێڕایەڵی و وەچەخستنەوە زیاتر نابینێت، دین بەکاردەهێنن بۆ بەردەوامکردنی ژێردەستەیی و شەرعیەتدان بە چەوساندنەوەی بە ناوی شەریعەت و داب و نەریتی. ئەوەی دۆخەکە خراپتر دەکات، شەرعیەتدان بە یاسایی سیستەمێکی پیاوسالاری یەکگرتووە، کە فۆرمێکی نوێی شەڕ لە دژی بەڕێوەدەچێت، یان ئەوەی بە "جەنگی یاسایی" ناسراوە، کە مافە بەدەست هێنراوەکان دەگەڕێنرێنەوە دواوە، یاساگەلێک کە پشتیوانی جیاکاری دەکات لە ژێر پەردەی شەرعیەت و دامەزراوەکاندا دەردەکرێن.

 

ڕوونیشیکردەوە، ژنان ناتوانن کاریگەرییە قووڵەکانی لەناوبردنی ژینگە بە سەرکردایەتی سیستەمی سەرمایەداریی جیهانی پشتگوێ بخەن، کە خەریکە بناغەکانی ژیان لەناو دەبات، لاوازی ژنان بە تایبەت ئەوانەی لە ناوچە ناشکاوەکاندان. ئەوان یەکەم کەسن کە باجی گۆڕانی کەشوهەوا و ئاوارەبوون و هەژاری و کەمی سەرچاوەکان دەدەن. ناوبراو ئاماژەی بە پاشەکشە گەورەکانی جیهانی کرد، کە لەگەڵ سەرهەڵدانی ڕژێمە ڕاستڕەوە توندڕەوەکاندایە - ئەو ڕژێمانەی کە چیتر مافی ژنان وەک بنەرەت نابینن، بەڵکو زیاتر دەستکەوتانەیان ڕەتکردووەتەوە و ژنانیان پاڵناوەتەوە بۆ پەراوێز، کە لە ڕۆڵی نەریتی سنوورداردا زیندانیکراون.

ئەو شەڕەی لەسەر جەستەی ژنان دەکرێت مەترسیدارترینە

ئامیناتو بنت موختار، سەرۆکی کۆمەڵەی ژنانی سەرۆکی ماڵان، ڕایگەیاند، کاتی دانپێدانانی نێودەوڵەتی بەو شەڕە خراپ و سیستماتیکانەیە کە دژی جەستەی ژنان بەڕێوەدەچێت، بە پاڵنەری سیستەمی پیاوسالاری کە لە دەستدرێژیکردنە سەر ژناندا سەرکەوتوو بووە، ئەو شەڕە بێ چەکانەی کە دژی جەستەی ژنان بەڕێوەدەچێت، مەترسیدارترینە لە ئێستادا، پێویستە تەڤگەرەکانی ژنان وریا بن بۆ ئەوەی دڵنیابن لەوەی کە بە شێوەیەکی گونجاو مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت، پێش ئەوەی پەرەبستێنێت و ئەوەی لە دەستکەوتە ڕووکەشەکانمان دەمێنێتەوە تێکبدات.

 

ئاماژەی بە بەرپرسیارێتی ڕێکخراوە ژن و مافی مرۆڤەکان کرد بۆ پاراستنی مافەکانی ژنان و بەرەنگاربوونەوەی فۆرمەکانی دەستدرێژی مۆدێرن، کە بە شێوازی نوێ و خێرا بڵاوبووەوە و کاریگەر دەردەکەون. ئەو کۆنگرەکانی بە هەلێک زانی بۆ یەکخستنی ئەزموونەکان، دەستنیشانکردنیان لە خزمەت ئەو ڕاستیە سەختەی کە ژنان لە ئەفریقا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ڕووبەڕووی دەبنەوە.

 

خالدات حسێن چالاکوانی فەلەستینی پێی وایە کە ئێستا شەڕی قڕکردن لە غەززە و کەرتی ڕۆژئاوا هەڵدەقوڵێت، کە هێزەکانی ئیسرائیل بە ئاشکرا و بەبێ ڕێگری نێودەوڵەتی ژنان هەراسان دەکەن بە کوشتن و برسیکردن و ئاوارەکردنی زۆرەملێ و بێبەشکردنی ژیانیان، بەبێ ئەوەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پەنجەیەک لە بەرامبەر هەموو جۆرەکانی جینۆساید لە فەڵەستین بجوڵێنێت. "هەوڵدان بۆ شکاندنی ئیرادەی ژنانی فەلەستینی، کە شەڕێکی نێودەوڵەتی

بەرامبەر بە جەستەی ماندوویان دەکرێت، سەرەڕای ئامێری مەرگ، بەدی نایەت، دەبێت بە ئیرادەی ژنانی خۆمان سەرکەوتن بەدەست بهێنین، چونکە پیاوان شەڕ دەکەن، ئێمەش ئاشتی دروست دەکەین."

 

جەختیشی لەوە کردەوە کە مافی ژنان شایەنی خەباتکردنە بۆی، هەروەها تەڤگەری ژن خەبات بکات، بۆ شکستپێهێنانی ئەم دەستدرێژییە کە بەسەر جەستەی ماندووبوون بەهۆی شەڕ و ململانێ و ئەو بیروبۆچوونە ستەمکار و پاوانخواز و پیاوسالارییەی کە کۆنترۆڵیان دەکات، لە جلوبەرگەوە بۆ زمان تا شوناس.

تەڤگەری ژنان توانای هێنانەدی گۆڕانکاری هەیە

نازاد موفتی، چالاکوانی ژن لە تۆڕی باڵیۆزانی ئاشتی لە عێراقەوە ڕوونیکردەوە کە خەبات بۆ گەڕاندنەوەی ماتریاریک چارەسەرە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئایدۆلۆژیای پیاوسالاری کە سیستەمی سەرمایەداری جیهانی سووتەمەنی پێدەدرێت، بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو شەڕەی کە بە خۆبەزلزانانە دژی جەستەی ژنان لە بەرامبەر بێدەنگیی نێودەوڵەتیدا بەڕێوەدەچێت.

ئاماژەی بەوەشکرد، لە ڕابردوودا پشتبەستن بە "ماتریارکی" بەو مانایە بوو کە منداڵان نازناوی دایکیان پێدەدرا، هەروەها دایک ئەو کەسە بوو کە کۆنترۆڵی کرد و زاڵ بوو بەسەر خێزانەکەیدا، دوور لە گێڕانەوەی سەرۆکی خێزان، کە پیاوەکە نوێنەرایەتی دەکات. ژنان مافی ڕوونیان هەبوو، بەڵام لە دوای هێرشی ئیمپریالیزمەوە، پاسەوانی، بە مانایەکی مێتافۆریک، بە پیاو درا. لێرەوە ئازار و دۆسیەی ڕاستەقینە دەستی پێکرد و بوو بە شەڕی تۆڵەسەندنەوەی ڕاگەیەندراو لە دژی ژنان.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، تەڤگەری ژنان توانای هێنانەدی گۆڕانکاری هەیە بە یەکخستنی ڕیزەکانی و بەشداریکردن لە بەرەنگاربوونەوەی دادپەروەرانە بەرامبەر ئەم شەڕە کە هەوڵدەدات بۆ کوشتنی بیری ژنان و تەواوکردنی پڕۆژەی چەوساندنەوەی ژنان و پەراوێزخستنی ڕۆڵی ئەوان لە ماڵەوە بۆ کۆمەڵگە.

ساڵانێکە شەڕێک دژی ژنان بەڕێوەدەچێت

عەفاف غەتەشا، سەرۆکی کۆمەڵەی پاراستنی خێزانەکان لە توندوتیژی و هەراسانکردن لە فەڵەستین جەختی لەوە کردەوە کە ڕاستی لە ناوچەکەدا ئاماژە بەوە دەکات، کە ساڵانێکە شەڕ دژی ژنان هەیە، ئەمە جگە لەو ململانێیانەی کە بارگرانییان لە ئەستۆیە، وایکردووە ئەوان ناتوانن بەرامبەر ئەو دۆخە ڕاپەڕن. ناوبراو ئاماژەی بە بەردەوامی کوشتنی ژنان لە غەززە و بەئامانجکردنیان لە لایەن هێزەکانی ئیسرائیلەوە کرد.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، زیاتر لە ١٥ هەزار ژن و نزیکەی ١٣ هەزار منداڵ لە غەززە کوژراون، شەڕ لە دژی ژنان هەیە بۆ لەناوبردنی ژیان، ئەمەش ئەوەیە کە هێزەکانی ئیسرائیل و سەرمایەداری جیهانی دەیانەوێت. ئامانجی سەرەکی

کوشتن و زەلیلکردنی گەلانە لە ڕێگەی ژنانەوە. "ئێمە دەمێنینەوە، چونکە مانەوەمان گرەوێکی یەکەمە لەسەر ڕزگارکردنی نیشتمانەکانمان و ڕزگاربوون لە ئیمپریالیزم و داگیرکاری".