میدیا هاوار

 

شەنگال- لە ٣ی ئابی ٢٠١٤، داعش جینۆسایدی دژ بە سەرپۆشیەکان لە شەنگال ئەنجامدا و هەزاران سەرپۆش کوشت و یەکەم ئامانجی داعش ژنانی سەرپۆش بوو، کە هەزاران ژن ڕفێندران و فرۆشران.

 

هێرش بۆ سەر پێشەنگانی یەزیدی

تەواوکردنی ئەو پلانەی کە لە ساڵی ٢٠١٤ جێبەجێ نەکرا، هێرشەکانی سەر شەنگال لەلایەن ئەو هێزانەی کە دەیانویست کۆمەڵگە بە ناوی داعشەوە لەناو ببەن هێشتا بەردەوامن و ئەمڕۆش هەوڵدەدەن ئەو سیستمە لەناو ببەن کە لەلایەن کۆمەڵگەوە دامەزراوە، بە هێرشی ئاسمانی پێشەنگە سەرپۆشیەکان بەتایبەتی دەکرێنە ئامانج لە هەوڵێکدا بۆ ئەوەی سەرپۆشیەکان بترسێنن و ناچاریان بکەن هەنگاو بۆ دواوە بنێن، بەڵام هەڵوێستی سەرپۆشیەکان بەهێزتر دەبن.

 

گەورەترین قوربانیدان لەلایەن ژنانی سەرپۆشیەوە دراوە کە لە بازاڕی کۆیلەدا فرۆشراون و دەستدرێژی سێکسیان کراوەتە سەر، بەڵام بیرۆکە و فەلسەفەی ڕێبەرعەبدوڵا ئۆجالان بووە پڕشنگ و سەرچاوەی ئیلهام بۆ ژنانی سەرپۆش، ژنان دەستیان کرد بە ژیان لەسەر ئەم ئیلهام و ڕێبازەی ئازادی، ئێستا خۆیان ڕێکخستووە، بۆ ئەوەی بتوانن تۆڵە لە دوژمن بکەنەوە، بەرپەرچی هێرشەکان بدەنەوە و ڕێگری لە جینۆساید بکەن، ژنانی سەرپۆش هەرگیز کۆیلایەتیان قبوڵ نەکردووە و کۆمەڵگەکەشیان ڕادەستی هیچ کەسێک نەکردووە، دامەزراندنی تەڤگەری ئازادی ژنانی سەرپۆش "تاژێ" و پاراستنی سەربازیی یەکینەکانی یەژەشە، هیوای هەموو ژنانی سەرپۆشیە و ئەمڕۆ چالاکییەکان لە شەنگال لە فراوانبووندایە و ژمارەی شەڕڤانانی ژن لە زیادبووندایە.

 

لە شەنگال، لە لایەنی سیاسییەوە بۆ لایەنی سەربازی، لە هەموو بوارەکاندا خۆیان ڕێکخست، کۆمەڵگە گەیشتووەتە ئاستێک کە ئەمڕۆ دەتوانێت خۆی لەسەر بنەمای بیرۆکەیەک ڕێکبخات و خۆی بەڕێوەببات و خۆی بپارێزێت، چەندین ساڵە هەمووان هەوڵیان داوە کۆمەڵگەی سەرپۆش بەکاربهێنن و بەڕێوەی ببەن، بەڵام ئێستا خۆبەڕێوەبەری کۆمەڵگەی سەرپۆش بووەتە نموونە و مۆدێلێک لە جیهاندا.

 

خۆبەڕێوەبەری دیموکراتیک نموونەیەکە

کۆمەڵگەی سەرپۆش ڕێگە نادات سیاسەتەکان لە شەنگال جێبەجێ بکرێن و عێراق ڕێگەی پێنەدراوە سیاسەتی لەناوبردن لە ناوخۆدا جێبەجێ بکات، کۆمەڵگەی سەرپۆش لەبیری نەکردووە کە سەرپۆشیەکان هێرشیان کراوەتە سەر، ڕێککەوتنی ٩ی تشرینی یەکەم کە بە پلانێک لە نێوان پەدەکە و تورکیا و عێراقدا گەیشتووە، یەکێکە لە دیارترین هێرشەکان، ئەم ڕێککەوتنە وەک بەردەوامبوونی پلانی لەناوبردنی ساڵی ٢٠١٤ دەبینن، بەڵام سەرپۆشیەکان هەمیشە پشتیوانی ئاشتی و سەقامگیری عێراقیان کردووە، بۆ ئەوەی دۆخی خۆی لەگەڵ عێراق قبوڵ بکات، خۆبەڕێوەبەرەی دیموکراتیکی شەنگال لە ڕێگەی ئاشتییانەوە هەوڵی زۆری داوە و بۆ ئەوەی سەرپۆشیەکان مافەکانیان بەدەستبهێنن، جا لە پەرلەمان بێت یان لە ڕووی سەربازی و سیاسییەوە، مۆدێلی خۆبەڕێوەبەری دیموکراتیکیان پێشکەش کرد.

 

هەڵوێستی سەرپۆشیەکان هەمیشە ئەوە بووە کە تا کۆتایی خەبات بکەن، گرنگ نییە چ قوربانییەک دەدەن، هەرگیز پاشەکشە ناکەن، کۆمەڵگە گەیشتووەتە ئەو خاڵەی کە دەزانێت ئەگەر ئەمڕۆ قوربانی نەدەن، ئەوا دەبێت ڕادەست ببن، خۆبەدەستەوەدان یەکسانە بە مردن و سەرپۆشیەکان قبوڵی ناکەن، بەڵکو بە درێژایی مێژوو چەندین جار قوربانییان داوە بۆ ناو و باوەڕەکەیان، ئامانج ئەوەیە کە بتوانێت گەلەکەی و خاکەکەی بپارێزێت و بە سەربەخۆیی بژی و سەربەخۆیی شەنگال بەدەستبهێنێت.

 

مۆدێلی خۆبەڕێوەبردن ڕێگری لە لەناوچوون دەکات

شەنگال خۆی لەسەر بیرو فەلسەفەی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان بنیاد نا، ئەمە مۆدێلێکە کە ڕێگە بە کۆمەڵگە دەدات خۆی بەڕێوەببات، مۆدێلێکە بۆ بەرگریکردن لە خۆی و پاراستن لە هەموو سیاسەتە دەرەکییەکان و کۆمەڵگەی سەرپۆش خۆی بە گەڕانەوە بۆ ئەم مۆدێلە دادەنێت، بۆیە ڕێگە بە جێبەجێکردنی سیاسەتی وێرانکردن و نکۆڵیکردن لەسەری نادات.

 

دەتوانین بڵێین کە ئاستی خەبات لە شەنگال لە لوتکەیدایە، ڕێککەوتنی ٩ی تشرینی یەکەم و جوڵەی کۆبوونەوەکانی نێوان تورکیا و پەدەکە و حکومەتی عێراق بەڵگەی ئەمەیە، دەوڵەتی فاشیستی تورک که بۆ کوشتنی خه ڵک دروست بووه ئەگەر سیستمی دیموکراسی له شوێنێکدا ببینێت به مەترسیدار دەیبینێت و هەموو هەوڵەکانی خۆی دەدات بۆ له ناوبردنی.

 

لە ٢٤ی ئاداری ٢٠١٧، چیاکانی شەنگال بۆ یەکەم جار لەلایەن فڕۆکە جەنگییەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیاوە بۆردومان کران و لە ئەنجامدا منداڵێک شەهید بوو، هەروەها لەو هێرشەدا وادی کارس بۆمباران کرا و ئەو هێرشانە بەوەش نەوەستان، بێدەنگی جیهانی تا ئەمڕۆش بەردەوامە و دەیان شوێن، نەخۆشخانە، ماڵ و هتد - بۆردومان دەکرێن. هەروەها ئەو هێزەی کە شەڕی داعشی کرد دەکرێتە ئامانج، بەڵام بەرخۆدانی خەڵک بەردەوامە، بەتایبەتی ئەو دایکانەی کە وتیان هیچ هێزێک ناتوانێت ئیرادەی ئەم کۆمەڵگەیە بشکێنێت و ئەگەر ١٠٠ کەس لە ئێمە شەهید بکرێن، ئەوا ٢٠٠ کەس بە هێزی خۆمان زیاد دەکەین.