سوزان ابوسعید

بیروت- تیا قائدبیه در سن هفده‌سالگی به‌عنوان یکی از سه کارآفرین سبز برتر لبنان در سال ۲۰۲۴ برای ابتکار Fairylistiic  شناخته شد و به فینال مسابقه «سفیر یک‌روزه» راه یافت. او در حال حاضر دانشجوی ادبیات انگلیسی در دانشگاه آمریکایی بیروت است.

تیا قائدبیه مقاله‌ای با عنوان «قوانین قوی‌تر؛ چگونه پروتکل اختیاری می‌تواند از زنان لبنان بهتر حمایت کند» منتشر کرد. او در این نوشتار همگام با تلاش‌های جهانی، برای احقاق حقوق زنان به این مسئله پرداخته است.

این مقاله، بخشی از طرح جهانی سازمان «هر زن» بود که توسط شورای رهبران جوان (متشکل از شش فعال زیر ۳۵ سال از شش قاره) تدوین شده است. هدف اصلی این طرح، ارائه پروتکل اختیاری تازه برای کنوانسیون سیداو و افزایش پاسخگویی جهانی در حوزه حقوق زنان است.

این طرح در قالب کارزار ۱۶ روزه مبارزه با خشونت جنسیتی که از ۲۵ نوامبر سال گذشته آغاز شد، رویکردی جهانی برای مقابله با خشونت علیه زنان و دختران داشته است.

تیا قائدبیه با لحنی دغدغه‌مند گفت: «برخلاف تصور رایج، خشونت خانگی در لبنان مسئله‌ای جدی است که پشت پرده مهمان‌نوازی و فرهنگ گرم کشورمان پنهان مانده و بسیاری از زنان این درد را در سکوت تحمل می‌کنند.»

او با اشاره به تحولات قانونی دو دهه اخیر، افزود: «لبنان گام‌هایی برای بهبود وضعیت زنان برداشته؛ از جمله لغو قوانین موسوم به جرائم ناموسی در سال ۲۰۱۱ و تصویب نخستین قانون منع خشونت خانگی در سال ۲۰۱۴. اما در عمل، اجرای این قوانین با چالش‌های جدی روبروست.»

تیا قائدبیه با یادآوری پرونده رولا یعقوب تأکید کرد: «این پرونده نشان‌دهنده نقص آشکار نظام عدالت است. زنی که جلوی چشم فرزندانش به قتل رسید و پس از یک دهه، قاتلش تنها به پنج سال زندان محکوم شد؛ این یعنی عدالت به معنای واقعی اجرا نمی‌شود.»

او توضیح داد که اوایل امسال، گروهی از قانونگذاران لایحه‌ای برای پر کردن خلأهای قانونی پیشنهاد کردند. این لایحه به‌ویژه بر اصلاح قوانین تبعیض‌آمیزی تمرکز دارد که مانع خروج زنان از روابط آسیب‌زا و دریافت حکم حمایتی می‌شوند.

وی جنبه کلیدی این لایحه را تأسیس دادگاه‌های تخصصی برای رسیدگی به پرونده‌های خشونت خانگی دانست. این دادگاه‌ها با رویکردی مؤثرتر و حساسیت بیشتر به این موارد رسیدگی خواهند کرد. همچنین، این طرح شامل آموزش جامع برای مأموران اجرای قانون و قضات است تا آمادگی کافی برای مدیریت درست این پرونده‌ها داشته باشند.

تیا قائدبیه تأکید کرد ارائه چنین قانون جامعی، گام مهمی در راستای تلاش‌های مدافعان حقوق زنان است. با این حال، حاکمیت نگاه پدرسالارانه و نفوذ مذهبی در امور سیاسی و قضایی، احتمال تصویب بدون تغییر این قانون را کاهش می‌دهد.

این مسئله، انگیزه اصلی او برای مشارکت در تدوین پروتکل اختیاری جدید کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان بود. هدفش ایجاد چارچوبی حقوقی برای سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان است تا بتوانند براساس معیارهای جهانی، پاسخگویی در قبال خشونت علیه زنان را پیگیری کنند.

درباره امضا و تصویب کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان، تیا قائدبیه خوش‌بینانه معتقد است که لبنان در آینده پروتکل اختیاری جدیدی برای پایان دادن به خشونت علیه زنان و دختران را خواهد پذیرفت.

در صورت تصویب این پروتکل، لبنان طبق قوانین بین‌المللی موظف می‌شود قوانین تبعیض‌آمیز را لغو کرده و با قوانینی که حافظ حقوق زنان در زمینه امنیت و عدالت باشند، جایگزین کند.

او بر این باور است که این پروتکل می‌تواند فشاری مؤثر بر رهبران لبنان برای تصویب قوانین قدرتمند بدون تغییرات تضعیف‌کننده وارد کند. حتی اگر در زمان مناسب تصویب نشود، طرح آن به تنهایی نقطه امیدی برای بهبود وضعیت زنان خواهد بود.

به اعتقاد او، سازوکارهای الزام‌آور بین‌المللی، استانداردهای جهانی ایجاد می‌کنند که نه‌فقط برای لبنان، بلکه برای تمام جهان ضروری است.

او نمونه‌های تأسف‌باری از نقض حقوق زنان در کشورهای عربی ارائه کرد: «عراق قانونی را تصویب کرده که سن ازدواج را به ۹ سالگی کاهش می‌دهد. لیبی درصدد اعمال قوانینی مانند حجاب اجباری و ممنوعیت سفر زنان بدون اجازه مرد محرم بود. در افغانستان نیز طالبان محدودیت‌های شدیدی از جمله منع صحبت زنان در فضاهای عمومی اعمال می‌کند.»

تیا معتقد است پروتکل جدید کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان می‌تواند فشار جهانی مؤثری بر کشورها وارد کند. این پروتکل می‌تواند به افزایش پوشش رسانه‌ای، ترغیب زنان به ثبت شکایت و ایجاد فضای حمایتی برای کاهش خشونت و تأمین حقوق زنان بینجامد.

او تصریح کرد هدف اصلی آنها دستیابی به برابری جنسیتی، به‌ویژه در حوزه سیاسی است. در کابینه جدید، ۵ زن (معادل ۲۱ درصد از کل وزیران) حضور دارند. آنها در تلاشند با ارائه لایحه‌ای به مجلس، سهم زنان را افزایش داده و برابری واقعی میان زنان و مردان را محقق سازند.

قانون پیشنهادی شامل ایجاد دادگاه‌های ویژه برای رسیدگی حساس و کارآمد به پرونده‌های خشونت خانگی است. همچنین آموزش نهادهای مرتبط برای برخورد مناسب با این موارد نیز پیش‌بینی شده است.

در کنار این فعالیت‌های حقوقی، تیا روی استارت‌آپ خود که لوح‌های فشرده را به آثار هنری تبدیل می‌کند، مشغول است. هدف او از این طرح، انتقال پیام‌های آگاهی‌بخش درباره خشونت جنسیتی و توانمندسازی زنان است. آثار هنری‌اش بر ترویج دگرگونی‌های مثبت اجتماعی تمرکز دارد.