ڕەفیف ئیسلیم

 

غەززە - پاش ئەوەی دۆناڵد ترەمپ، سەرۆکی ئەمەریکا  ڕازیبوونی بە پلانی میسر ، ئاوەدانکردنەوەی غەززەی بە ئاوارە نەکردنی هاوڵاتیانی غەززە ڕاگەیاند، میدیای بیانی چەند زانیارییەکی دیکە لەبارەی کەناڵەکانی پەیوەندی تایبەتی لایەنەکانی ئەمەریکا و ئیسرائیل لەگەڵ وڵاتانی عەرەبی وەک سۆماڵ ، سودان ، حکومەتی کاتی سوریا بۆ دیپۆرتکردنەوەی زۆرەملێ فەلەستینییەکان بۆ غەززە بڵاو بووەوە.

 

ئەم پلانە دڕکاویانە ، پیلانگێڕییە نهێنییەکان هاووڵاتیانی شارە گەمارۆدراوەکە لە دۆخێکی سەرلێشێواویدا بەجێدەهێڵن سەبارەت بە داهاتووە نادیارەی کە چاوەڕێیان دەکات، لە هەمانکاتدا ڕەتکردنەوەی تەواوەتی خۆیان لە ئاوارەبوونی زۆرەملێ و وابەستەبوونیان بە خاکەکە وەک دار زەیتون دووپات دەکەنەوە، بەبێ گوێدانە ئەو وەسوەسەیانەی کە پێشکەشیان دەکرێت و چەندە مەرجی زیندوو و مرۆیی لەلایەن هێزی ئیسرائیلەوە بەسەریاندا سەپێندراوە خراپتر بێت.

 

وەسام عەزەم، چالاکوانی مافی مرۆڤ ڕوونیکردەوە کە باس لە ئاوارەکردنی فەڵەستینییەکان لە کەرتی غەززە تەنیا بابەتی گۆڕینی جوگرافیای خانووبەرە نییە، فەڵەستینییەکان ڕەگ و ڕیشەی قووڵیان داکوتاوە و بە خاکەکەیانەوە گرێدراون، شتێک کە بە مشتێک دۆلار یان خەونی ژیانێکی ئاسوودە چارەسەر نابێت، ئەم جۆرە لێدوانانە پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکانن و تاوانی جەنگ پێکدەهێنن، کە تاوانبارەکەی سزا دەدرێت.

 

ئاماژەی بەوەکرد، ئەمە پێچەوانەی بڕگەکانی یاسا نێودەوڵەتییەکانن، ئەوان پێشێلکردنی ڕێککەوتننامەی چوارەمی جنێڤی ساڵی ١٩٤٩ن ،کە دیپۆرتکردنەوە یان کوشتنی زۆرەملێی کەسانی ناو خاکە داگیرکراوەکان قەدەغە دەکات، پێشێلکارییەکی ئاشکرای پەیماننامەی نێودەوڵەتی مافە مەدەنی ، سیاسییەکان ، ماددەی ١٣٢ی جاڕنامەی جیهانی مافەکانی مرۆڤن ، کە مافی هەر تاکێک دووپات دەکاتەوە ، وڵاتەکەی بەجێبهێڵێت و هەرکاتێک بیەوێت بگەڕێتەوە بۆی.

 

ئەم یاسایانە بۆ زنجیرەیەکی دیکە زیاد دەکرێن، ئەویش ڕێککەوتننامەی پەنابەرانی ساڵی ١٩٥١ و بڕیارنامەکانی ١٩٤ و ٢٤٢ی نەتەوە یەکگرتووەکان، کە داوا دەکەن هێزەکانی ئیسرائیل لەو خاکانە بکشێنەوە ،لە دوای شەڕی ساڵی ١٩٦٧ داگیریان کردووە، ئاماژەی بەوەشکرد کە دۆخی ئێستا شایەتحاڵی شکستی تەواوەتییە لە جێبەجێکردنی ئەم بڕیارنامانە بەهۆی ئەو دەسەڵاتە ڤیتۆیەی کە زلهێزەکان بەکاریدەهێنن.

 

وەسام عەزەم ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو لێدوانانە دەبێت بە زنجیرە ڕێوشوێنی یاسایی لەلایەن ئۆرگانە فەرمی و جەماوەرییەکان ڕەت بکرێنەوە، لەوانەش کرداری دیپلۆماسی و سیاسی بە پەنابردن بۆ کۆڕبەندی نێودەوڵەتی ، پێشکەشکردنی سکاڵا بۆ دادگای دادی نێودەوڵەتی و دادگای تاوانی نێودەوڵەتی. دەبێت فشار بخرێتە سەر نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کۆکردنەوەی پشتیوانی لە ئەنجومەنی ئاسایش، بەدەستهێنانی بڕیارنامەیەکی فەرمی بۆ ڕێگریکردن لە ئاوارەبوون.

 

دەبێت ئەم هەنگاوانە بە دۆکیۆمێنت کردنی پێشێلکارییە نێودەوڵەتییەکانی هێزەکانی ئیسرائیل لە کاتی شەڕی جینۆسایدی کەرتی غەززە و ئامادەبوونی بەرهەڵستی جەماوەری و مەدەنی بەرامبەر وڵاتانی عەرەبی و بیانی لە ڕێگەی خۆپیشاندان و مانگرتنەوە پاڵپشتی بکرێن و جەختی لەوە کردەوە کە دەبێت خۆڕاگری دانیشتوانی کەرتی غەززە بەهێز بکرێت، لە ڕێگەی پاڵپشتی ماددی و نۆژەنکردنەوەی ماڵەکان  دەستپێکردنی هەڵمەتی هۆشیارکردنەوە لە ڕێگەی ماڵپەڕە مەجازییەکانەوە.

 

سەبارەت بە ڕۆڵی وڵاتانی عەرەبی و بیانی، وەسام عەزام ئاماژەی بەوەدا کە ئەم وڵاتانە ڕۆڵی سەرەکییان هەیە لە پوچەڵکردنەوەی پلانی ئاوارەبوون بەتایبەتی میسر و ئوردن، لەڕێگەی دابینکردنی پاڵپشتی دارایی و سیاسی و دیپلۆماسی بۆ فەلەستینییەکان، ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو فشارە ئابووریانەی کە بۆیان کراوە بۆ پەسەندکردنی پلانەکە و کارکردن بۆ پاڵپشتیکردنی دامەزراوەکانی مافی مرۆڤ بۆ لێپێچینەوەی هێزەکانی ئیسرائیل جگە لە دەستپێکردنی جێبەجێکردنی پڕۆژەکانی ژێرخانی ئابووری لە کەرتی غەززە کە بەهۆی ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکانەوە ،کە زیاتر لە ساڵێکی خایاند بەتەواوی وێران بوو.

 

وەسام عەزام لە کۆتایی قسەکانی ئاماژەی بەوەدا کە بایکۆتکردنی ئیسرائیل یەکێکە لە دیارترین ڕێگاکان بۆ پوچەڵکردنەوەی پلانی ئاوارەبوون.