سەرپیل ساوملو

 ئەستەنبوڵ - ئەمڕۆ لە تورکیا توندوتیژی دژی ژنان بە شێوەیەکی ترسناک زیادی کردووە. لە وڵاتێکدا کە ڕۆژانە نزیکەی سێ ژن دەبنە قوربانی توندوتیژی، سیستەمی حوکمڕانی هەوڵ دەدات ڕێگری لە سەربەخۆیی ژنان بکات. ژنان نەک تەنها لەسەر شەقام و شوێنی کار، بەڵکو لە ماڵەکانیشدا توندوتیژی دەکرێنە ئامانج و لە هەمان کاتدا ڕۆژ لە دوای ڕۆژ مافەکانیان سنووردارتر دەبن. ڕژێمی سیاسی بە دەرکردنی یاسا و گوتاری تایبەت بە خۆی ژنان دەکاتە ئامانج و هەوڵی قەتیسکردنی ژنان لە چوار دیواری ماڵدا دەدات.

 

سەرەڕای هەموو سیاسەتە سەرکوتگەرەکان، ساڵانێکە ژنان پێشەنگی ناڕەزایەتییە کۆمەڵایەتییەکانی تورکیە بوون. لە ململانێی ژینگەییەوە تا ناڕەزایەتی دژی دانانی سەرپەرشتیاران، ژنان هەمیشە پێشەنگ بوون. لە ناڕەزایەتییەکانی ئەم دواییەدا ئەوە ژنان بوون کە بوێرانە بە پلاکاردی پڕ سۆزەوە داواکارییەکانیان هاوار دەکرد و ئازایانە لە گۆڕەپانەکاندا دەرکەوتن. بۆیە بە گوێرەی زانیارییەکان ژنان لە ناڕەزایەتیەکانی ئەم دواییەدا ستەم لێکراوترین گروپن.

 

دوای دانانی سەرپەرشتیار بۆ شارەوانییەکان لە ساڵی ٢٠١٥ ژنان یەکەم گروپ بوون کە ناڕەزایەتیان دەربڕی، چونکە دەیانزانی لەگەڵ هاتنی سەرپەرشتیاران، سەرەتا دامودەزگاکانی پەیوەست بە ژنان دادەخرێن. ئەمڕۆش ئەو ژنانەی مۆدێلی بەرخۆدانی ژنانی کوردیان هێنایە ئەستەنبوڵ، پشت بەو شتانە دەبەستن کە فێری بوون، لەسەر ئەم ڕێبازە بەردەوامن. لەگەڵ ئۆزگول کاپدان لە بزووتنەوەی ئەشیکەوە سەبارەت بە خەباتی ژنان و پێویستییەکانی قسەمان کرد.

 

"ژنان بۆ ئەم پرۆسەیە ئامادە بوون"

 ئۆزگول کاپدان پێی وایە ژنان لە مێژە پێشبینی ئەم دۆخەیان کردووە و خۆیان بۆ ئامادە کردووە. ئەو دەڵێت: "هەمیشە باسمان لە دەرئەنجامەکانی ژنکوژی، ڕەتکردنەوەی مافەکان لە بوارە جیاوازەکاندا، دابەزینی متمانەی گشتی بە یاسا و لاوازبوونی یاسا نێودەوڵەتییەکان لە سەرانسەری جیهاندا دەکرد و دەمانزانی کە لە کۆتاییدا دەگەینە ئەم خاڵە".

بە وتەی ئەو، بە تایبەت دوای هەڵوەشاندنەوەی پەیمانی ئەستەنبوڵ، ژنان واقیعی تاڵیان بە ڕوونی بینی. ئۆزگول کاپدان دەشڵێت: ئێمە خۆمان بۆ ئەم قۆناغەی خەبات ئامادە کردبوو، نەک بە ئاشکرا بەڵکو بە نهێنی. "زۆرێک لە ئێمە لە بزووتنەوەی ئەشیک و ژنانی چالاکوان ئامادە بووین بۆ ئەو مەرجانە، چ لە ڕووی مەعنەوی و چ لە ڕوانگەی شیکاری سیاسییەوە".

 

'دەرئەنجامی سیاسەتی ڕقاوی'

ئۆزگول کاپدان دەڵێت، هەرچەندە تورکیەش ئەزموونێکی هاوشێوەی لە ڕاپەڕینی پارکی گێزیدا هەبووە، بەڵام بارودۆخی ئەمڕۆ تەواو جیاوازە. ئەو ڕوونی دەکاتەوە: "ئەو کاتە ژنکوژی هەبوو، بوونی ژنان لەسەر شەقامەکان بە حوکمدان بەرەوڕوو بووەوە، بەڵام توندوتیژی و سەرکوتکردن بەو شێوەیە توند نەبوو". "ئەوەی ئەمڕۆ دەیبینین زۆر مەترسیدارە، هەموومان زۆر باش ئەم کەشوهەوای ڕق و کینە دەزانین".

 

'کۆڵنەدانی ژنان لە بەرەکانی پێشەوەی خەبات'

 بە جەختکردنەوە لەسەر ئامادەبوونی بەرچاوی ژنان لە پێشەنگی ناڕەزایەتییەکان، ئۆزگوڵ کاپدان دەڵێت:" ژنان لە هەموو تەمەنێکەوە لەم بزووتنەوەیەدا ئامادەن و ئەمەش زۆر ئومێدبەخشە. ئەم ئامادەبوونە بەرهەمی خەباتی بەردەوامی بزووتنەوەی ژنان و پێداگری لەسەر بوونی شەقام و هەوڵدان بۆ ڕوونکردنەوەی مافەکانی ژنان بە زمانێک کە هەمووان لێی تێبگەن، کە تێیدا بزووتنەوەی ئەشیک ڕۆڵێکی گرنگی هەبووە".

ئەو لە درێژەدا دەڵێت: ژنان بە باشی ئاشنان بە سیستەمی پیاوسالاری و جیاکاری جێندەری. "پیشەنگایەتی ژنان لە ململانێ ژینگەییەکان، توانای بەرخۆدانیان لە گۆڕەپانە جۆراوجۆرەکاندا، و بەردەوامییان هەمووی ڕەگ و ڕیشەی لە تێگەیشتنی قووڵیاندایە بۆ نایەکسانی، کە بەشێکی دانەبڕاوە لە ئەزموونی ژنبوون".

ئۆزگول کاپدان جەخت لەوە دەکاتەوە: "ئەم پرۆسەیە درێژەپێدەری ئەو خەباتانەیە کە بزووتنەوەی ژنانی تورکیا لە ماوەی دەیەکانی ڕابردوودا بەڕێوەی بردووە. ژنان هەرگیز کۆڵیان نەدا و پاشەکشەیان نەکرد، تەنانەت لە ماوەی ئەم دواییەشدا، لە کاتی خۆپیشاندانەکانی ٢٥ی تشرینی دووەم و ٨ی ئاداردا سەرەڕای توندوتیژی توندی پۆلیس لە شوێنی ڕووداوەکە مانەوە".

 

'ژنانی کورد تۆوی خۆڕاگرییان چاند'

کاپدان جەخت لەوە دەکاتەوە کە هەموو بەرخۆدانێک ئەزموونێکی بەنرخە، دەڵێت: "کاتێک لە ساڵی ٢٠١٦ و دوای ئەوە پاسەوانەکان دەستنیشانکران، ملیۆنان کەسمان لەسەر شەقامەکان نەبینی، هۆکاری ئەمەش کولتوورێکی قووڵی هەڵاواردن بوو کە بەدرێژایی ساڵان بەهۆی سیاسەتەکانی حکومەتەوە بەهێزتر بووبوو، شتێک کە تەنها وشەی جیاکاری بەس نییە بۆ وەسفکردن و کێشەکە قووڵترە". هەر بۆیە لەو کاتەدا ملیۆنان کەس ئامادە نەبوون و هیچ بەرخۆدانێکی سەرتاسەری دروست نەبوو. ئەگەر ئەوە ڕوویدابا، ڕەنگە ئەمڕۆ ڕووبەڕووی ئەم دۆخە نەدەبووینەوە. بەڵام من پێم وایە ئەو بەرخۆدانە سەرەتاییانە وەک تۆوێک بوون کە لە ژێر زەویدا گەشەیان کردووە و ئەمڕۆ بەرهەمیان هێناوە. "ئەم گۆڕانکارییە وردە وردە بڵاودەبێتەوە."

 

ئۆزگول کاپدان بە جەختکردنەوە لەسەر ڕۆڵی بنەڕەتی ژنانی کورد لە پێکهێنانی ئەم بزووتنەوەی خۆڕاگرییە، دەڵێت: "بزووتنەوەی ژنانی تورکیا کە بزووتنەوەی ژنانی کورد بەشێکی دانەبڕاوە لێی، هەمیشە دەنگی خۆی لە دژی هەر جۆرە نادادپەروەرییەک بەرز کردووەتەوە و بە هەموو توانای خۆیەوە بەرەنگاری بووەتەوە. لە کاتێکدا لەم چەند ساڵەی دواییدا نەیارانی کۆمەڵایەتی تووشی پارچەپارچەبوون، گۆشەگیری، نەبوونی یەکگرتوویی و وێرانبوون بوون" من پێم وایە ئەمە ئەزموونێکی بەنرخە کە ڕێگەی داوە تۆوی بەرخۆدان لە زەویدا بمێنێتەوە و ئەمڕۆش بەرهەمی هەبێت. ناڕەزایەتییەکانی ساڵانی ٢٠١٥ و ٢٠١٦ دژ بە دانانی سەرپەرشتیار کاریگەرییەکی قووڵ و بەردەوامی لەسەر بزووتنەوەی ئەمڕۆ هەبووە.

 

'بوونی ژنان لەسەر شەقامەکان ئومێدبەخشە'

ئۆزگول کاپدان پێی وایە ڕاگەیاندنی "ساڵی بنەماڵە" لەلایەن حکومەتەوە بەرگێکە بۆ شاردنەوەی ئامانجە ڕاستەقینەکانیان، هەروەها تا ئێستا قووڵایی پلانەکانیان ئاشکرا نەکراوە. ئەو ڕوونی دەکاتەوە کە چەمکی خێزان بووەتە ئامرازێکی سیاسی و ئامانجی سەرەکی داڕێژەرانی سیاسەت فشارخستنە سەر ژنان.

ناوبراو بە ئاماژەدان بە ڕووداوی ئەم دواییە کە پەیوەندی بە بڕوانامەی ئەکادیمی ئیمامئۆغڵووەوە هەبووە، دەڵێت ئەم ڕووداوە نیشانی دا کە چۆن ژیانی هەر کەسێک لە هەر ساتێکدا لەناکاو دەگۆڕێت. ئۆزگول کاپدان جەخت لەوە دەکاتەوە کە وەڵامدانەوەی حکومەت بۆ هەر ناڕەزایەتییەک دوژمنایەتی و سەرکوتکردنە و ئەمەش هەمان ئەو عەقڵەیە کە هەموو شتێکی لە ڕفاندنی ئێزیدییەکان لە عێراقەوە تا کۆمەڵکوژی عەلەوییەکان لە سووریا لە قاڵب داوە.

 

لەگەڵ ئەوەشدا هیوای بۆ بوونی ژنان لەسەر شەقامەکان دەردەبڕێت و دەڵێت: ئێمە لە سەردەمێکدا دەژین کە هەموو شتێک خێراتر گۆڕانی بەسەردا دێت، بۆیە دەبێت بەرەی بەرخۆدانیش خێراتر پێکبهێنرێت. "کێ پەراوێزخراوە؟" ئاماژە بە پشکنینی وەڵامەکانی ئەم توێژینەوەیە، بۆمان دەردەکەوێت کە ژنان ڕێگەیەکی دووریان بڕیوە". "لە سەردەمێکی خێرا گۆڕاودا، گرنگتر دەبێت لەگەڵ ئەم پێشهاتانەدا بەردەوام بین و بەرگری لە مافەکانمان بکەین".

 

'پابەندبوونمان بە هاوپشتی'

 لە کۆتاییدا ئۆزگول کاپدان جەخت لەسەر گرنگی یەکڕیزی و خەباتی دەستەجەمعی دەکاتەوە و دەڵێت: پێویستە بە هۆشیارییەوە خەباتێکی هاوبەش دابڕێژین و ئەمەش ئامانجی ئێمە وەک بزووتنەوەی ئەشیک بەدی بهێنین. لە ماوەی پێنج ساڵی ڕابردوودا ژنانی خاوەن تێڕوانین و مەیلی سیاسی هەمەچەشن لەم بزووتنەوەیەدا کۆبوونەتەوە. "سەرەڕای جیاوازییە زۆرەکانمان، لەسەر پرسی یەکسانی و بەرەنگاربوونەوەی پێشێلکارییەکانی مافەکانی ژنان یەکگرتووین".

 

بە تۆنێکی پڕ لە سۆزەوە بەردەوام دەبێت و دەڵێت: "پێکەوە وەستان بۆ خۆی بەنرخە". هێزی ئێمە لە هەمەچەشنیماندایە، نەک تەنها لە ژمارەدا، بەڵکو لە ڕووی سۆزداری و ڕۆحییەوە. ئێمە لایەنی حەقیقەتمان گرتووە و لەگەڵ ژیان و جوانییەکانین. پێویستە پێکەوە بوەستین، بە یەکگرتوویی شەڕ بکەین و بیرۆکەی ئاشتی بڵاوبکەینەوە، بەبێ ئەوەی بیانوو و گاڵتەجاڕی بکەینەوە. لە وڵاتێکدا کە تۆوی ڕق و کینە و بیرکردنەوەی جیاکاری بەدرێژایی ساڵان ڕەگی داکوتاوە، گەیشتن بە ئاشتی و یەکسانییەکی تەواو لە نێوان ژن و پیاودا کارێکی ئاسان نییە. "بەڵام خۆڕاگری ئەرکی هەموو ئەوانەیە کە ئاگاداری ئەم ڕاستییەن".