حەنان حارت

 

مەغریب-کۆمەڵەی ئاڵەنگاری بۆ یەکسانی و هاوڵاتیبوون یەکەمین خولی فێستیڤاڵی نێودەوڵەتی فیلمی دار بیزای سازکرد، کە تێیدا کۆمەڵێک هونەرمەندی هەڵبژێردراو بەشداربوون، هاوکات لەگەڵ نمایشکردنی هەڵبژاردەیەک لە کورتە فیلمی نیشتمانی و نێودەوڵەتی کە لە ڕوانگەی هونەری جۆراوجۆرەوە باسیان لە یەکسانی ڕەگەز دەکرد.

 

لە چوارچێوەی چالاکییەکانی فێستیڤاڵەکەدا کە لە ١٤ تا ١٧ی ئایار بەڕێوەچوو، کۆمەڵەی ئاڵەنگاری یەکسانی و هاوڵاتیبوون، سیمینارێکی هزری لەسەر تەوەری "سینەما و یاسای خێزان" سازکرد. لە سیمینارەکەدا ڕەخنەگران، توێژەران، دەرهێنەران، و کەسانی پیشەیی بوارەکانی سینەما و مافی مرۆڤ ئامادەی بوون. گفتوگۆکان هەلێکیان ڕەخساند بۆ پارچەکردنی ڕاستی نوێنەرایەتییە سینەماییەکانی پرسەکانی ژنان و ڕۆشنایی خستنەسەر ڕووماڵکردنی سنوورداری ئازارە یاسایی و کۆمەڵایەتییەکانیان لەناو بەرهەمە هونەریەکانی مەغریبدا.

 

یەکێک لە بەشدارییە دیارەکانی سیمینارەکە لەلایەن زاهیە عەموموە، پارێزەر و ژن بوو، کە ئاماژەی بەوەدا سینەمای مەغریب تا ئێستاش ناتوانێت ئەو ڕاستییە سەختە بگرێت، کە هەزاران ژن لە هۆڵەکانی دادگادا ئەزموونی دەکەن. "ڕاستی شتێکە، ئەوەی لە فیلمەکاندا دەیبینین شتێکی دیکەیە. ژنان ڕووبەڕووی پرسی گەورە دەبنەوە لە دەستڕاگەیشتن بە دادپەروەری، لە چاوەڕوانییەکی زۆرەوە تا ڕێکارە ئاڵۆزەکان، تا دەگاتە نەبوونی شوێن کە پێداویستییەکانی دایکانەی منداڵەکانیان لەگەڵدایە لەبەرچاو بگرێت"،ئەو دیمەنە ئازاربەخشەکانی ڕۆژانەی بەبیرهێنایەوە، وەک ژنان ناچاربوون لەگەڵ کۆرپەکانیان بەشداری دانیشتنەکانی دادگا بکەن بەبێ ئەوەی شوێنێکی شیرپێدانیان هەبێت، یان یاوەری منداڵانی تەمەنی خوێندن کە بەهۆی درێژبوونەوەی دانیشتنەکانی دادگا لە خوێندنگە بێبەشن.

 

"کارە هونەریەکان دەتوانن دەرگای گۆڕانکاری بکەنەوە"

لە پەراوێزی سیمینارەکەدا، زاهیە عەمومو، وتی: سینەما دەتوانێت ڕەنگدانەوەی ئەم ئازارە بێت و بە شێوەیەکی ڕەمزی فشار بخاتە سەر دەسەڵاتی یاسادانان، ئەگەر بڕیار بدات بچێتە ناو ڕاستییەوە و پرسەکانی بە ڕاستگۆیی و قووڵییەوە بەرجەستە بکات". جەختیشی لەوە کردەوە کە "کاتێک کارە هونەریەکان سەرکەوتوو دەبن لە دەربڕینی ڕاستی پرسەکانی ژنان، دەتوانن هاوسۆزییەکی بەهێزی کۆمەڵایەتی دروست بکەن، تەنانەت دەرگای گۆڕانکاری یاسایی بکەنەوە"، کاتێک ژنێک چیرۆکەکەی دەبینێت کە لەسەر شاشە وێنا دەکرێت، چیتر هەست بە تەنیایی ناکات، کەسێکیش هەیە دەنگی گەورە بکات.

 

ئەو نموونەی ئەزموونی میسری خستەڕوو، کە وەک مۆدێلێک کاری کردووە بۆ ئەوەی لەم بوارەدا وەربگیرێت. بەرهەمە سینەماییەکانی وەک "چارەسەرێکم دەوێت" کە فاتن حەمامە ڕۆڵی سەرەکی تێدا دەگێڕێت و زنجیرەی "ژێر

سەرپەرشتی" کە مۆنا زەکی ڕۆڵی سەرەکی تێدا دەگێڕێت، پرسی بێوەژن و جیابووەکانیان خستۆتە ناو دڵی مشتومڕی گشتی، بەشدارییان کردووە لە پێشخستنی چاکسازی لە یاساکانی باری کەسیدا بە دروستکردنی زەبری کۆمەڵگە و بەشداریکردنی یاسایی فراوان.

 

"سینەما و دراما ئامرازی بەرزکردنەوەی هۆشیاری بەکۆمەڵن"

بەشداربووان جەختیان لەوە کردەوە کە سینەما و دراما تەنیا ئامرازی هونەری نین، بەڵکو ئامرازێکی کاریگەری بەرزن بۆ داڕشتنی هۆشیاری بەکۆمەڵ، تێپەڕاندنی هەڵمەتە هۆشیارییە تەقلیدییەکان، درووستکردنی وەڵامێکی سۆزداری کە ڕاگەیاندنەکانی دیکە بە هەمان هێزەوە خەبات دەکەن بۆ بەدەستهێنانی.

 

لە لایەکی دیکەوە زۆرێک لە بەشداربووان پێیان وابوو کە بەرهەمە دراماکانی مەغریب هێشتا لە جێبەجێکردنی ئەم ڕۆڵە گۆڕانکارییە دواکەوتوون، چونکە مامەڵەکردنیان لەگەڵ پرسەکانی ژنان زۆرجار ڕووکەش یان کۆنەپەرستانە، ڕەنگدانەوەی ئەو گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتی و یاساییانە نییە کە مەغریب شاهیدی بووە، بەتایبەتی سەبارەت بە یاسای خێزان.

 

دەنگی بەشداربووانی ژنان جەختیان لەوە دەکردەوە کە چاوپۆشیکردن لە ئازارەکانی ژنان لە دادگا، یان پێشکەشکردنی بە شێوازی کۆنەپەرستانە، جۆرێکە لە وەدەرنانی ڕەمزی. ئەوان داوای بەرهەمهێنانی بەرهەمی بوێر و هونەری یەکگرتووی مەغریبییان کرد کە توانای هەژاندنی نوێنەرایەتییە نەریتییەکانیان هەبێت، مشتومڕی گشتی بەرەو دادپەروەری و یەکسانی ڕێنمایی بکەن.

 

سەرەڕای جیاوازی بۆچوونەکان سەبارەت بەوەی کە سینەما تا چەند دەتوانێت ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر یاسادانان هەبێت، بەڵام هەمووان لەسەر گرنگی ڕۆڵی سینەما لە داڕشتنی هۆشیاری بەکۆمەڵ کۆک بوون، جەختیان لەوە کردەوە کە گۆڕانکاری بە شەو و ڕۆژێک ڕوونادات، بەڵکو پێویستی بە کەڵەکەبوون و تێوەگلانی ڕاستەقینە لەگەڵ پرسە گرنگەکاندا هەیە.

 

"هونەر تەنها ئامرازێکی کات بەسەربردن نییە"

زۆرێک لە بەشداربووان پێیان وابوو کە گەورەترین ئاڵەنگاری بەردەم سینەمای مەغریب بریتییە لە تێکدانی بیرۆکە تەقلیدیەکان، دروستکردنی مشتومڕێکی گشتی بەردەوام لەسەر پرسەکانی وەک نەفەقە و سەرپەرشتیکردن و توندوتیژی دژی ژنان.

 

یەکێک لە بەشداربووان ئاماژەی بەوەدا کە مەغریب ڕێککەوتننامە نێودەوڵەتییەکانی پەیوەست بە مافی کات بەسەربردن و دەربڕینی هونەری پەسەند کردووە، ئەمەش دامەزراوەکان و داهێنەران پابەند دەکات بە بەرزکردنەوەی ناوەڕۆکی هونەری بۆ ئەوەی ببێتە ئامرازێکی ڕاستەقینە بۆ داکۆکیکردن، نەک تەنها ئامرازێک بۆ کات بەسەربردن.

 

لە کاتی گفتوگۆکاندا نموونەی سینەمای مەغریب هێنرایەوە، وەک فیلمی "گەڕان بە دوای هاوژینی ژنەکەم" کە مشتومڕێکی بەرفراوانی کۆمەڵگەی لەسەر پرسی لێکۆڵەرەوە لێکەوتەوە، یان زنجیرەی "ڕەحمە" کە هاوسۆزی بۆ قوربانیانی توندوتیژی خێزانی دروستکرد. بەڵام ئەم کارانە کاریگەرییەکی سنوورداریان هەبووە و بە وتەی بەشداربووان کاریگەری یاسایی خوازراویان بەدەست نەهێناوە.

 

لە کۆتایی سیمینارەکەدا جەخت لەوە کرایەوە کە هونەر بە سینەماشەوە، تەنیا ئاوێنەیەکی کۆمەڵگە نییە، بەڵکو هێزێکی نەرم و نیانە کە دەتوانێت بەشداری لە گۆڕانکاریدا بکات. بەڵام گەیشتن بەم کاریگەرییە وابەستەی بوێری و پابەندبوون بە ڕاستی و توانای دەست لێدان لە نەگێڕدراوەکان دەمێنێتەوە.

 

یەکەم خولی فێستیڤاڵەکە شایەتحاڵی ئامادەبوونی بەهێزی ژنانە

یەکەم خولی فێستیڤاڵەکە شایەتحاڵی ئامادەبوونی کەسایەتییە دیارەکانی ژنە لە تەڤگەری ژنانی مەغریب بوو، کە ئەزموونی بەرفراوانیان لە داکۆکیکردن لە مافەکانی ژنان کۆکردۆتەوە، بەتایبەتی سەبارەت بە یەکسانی یاسایی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی. ئەم چاپە بە ڕێزلێنان لە فەریدە بلیزید، دەرهێنەری فیلمی پێشەنگ جیاکرایەوە، کە ساتێکی ڕەمزی بوو، دان بە بەشدارییەکانیدا نرا لە چەسپاندنی سینەمای ژن لە مەغریب. ئەم ئاهەنگە ئاهەنگێکە بۆ گەشتێکی دەوڵەمەندی هونەری و ئینسانی، بەو پێیەی فەریدە بلزید بە یەکێک لە یەکەم دەرهێنەرە ژنەکان دادەنرێت کە لە ڕێگەی کامێراوە دیواری بێدەنگی لە دەوری بابەتەکانی ژنان دەشکێنێت.

 

فەریدە بلیزید بە فیلمە بوێرەکانی ناسراوە کە باس لە تەوەری شوناس و ئازادی و پێگەی ژن لە کۆمەڵگەیەکی کۆنەپەرستدا دەکەن. فیلمەکەی بە ناوی "ژن و ژن" یەکێکە لە فیلمە دیارەکانی مەغریب، کە ڕۆشنایی دەخاتەسەر ئەو سەختییانەی ژنان ڕووبەڕووی دەبنەوە لەناو خێزان و پەیکەری کۆمەڵایەتیدا.

 

بەم ڕێزلێنانەش فێستیڤاڵەکە ویستی ئەو هێمایانە چاک بکاتەوە، کە بە بێدەنگی خەسڵەتەکانی سینەمای ژن پابەندیان نەخشاندووە، پرسەکانی ژنان دەخاتە دڵی چیرۆکی بینراوەوە و داکۆکی لە کۆمەڵگەیەکی دادپەروەرانەتر دەکات.