سلێمانی

 

ئاشتی چەمکێکی مرۆییە کە پێویستی بە یەکسانی ڕەگەزی هەیە بۆ بەدیهێنانی. بە درێژایی مێژوو پیاوان سەرکردایەتی شەڕ و ململانێکانیان کردووە، بەڵام ئەمە بەو مانایە نییە کە ژنان ئامادەنەبوون. ئەزموونی ژنان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا لە گەیشتن بە ئاشتی نموونەیەکی سەرەکیی ئەمەیە.

 

ژنان پێشەنگایەتی چەندین بەرەی شەڕ و بەرخۆدانیان کردووە و ئەزموونی شۆڕشی ڕۆژئاواش نموونەی ئەمەیە. نابێت مامەڵە لەگەڵ ئەو وتە باوەدا بکەین کە دەڵێت ژنان "بە سروشت ئاشتیخوازن"، چونکە ئەم ڕێبازانە بەدەست هێنراون و لەگەڵ ژن لەدایک نین. ئەوان لە ناو ناوەڕۆکی کۆمەڵگەکاندا پەروەردە دەکرێن کە هەوڵ دەدەن کۆمەڵگایەک بنیات بنێن کە هەردوو ڕەگەزەکە چێژ لە یەکسانی وەربگرن، هەروەها وا دەکەن جیهان تا دێت لە بنەمای هەلی یەکسان، کولتوورێکی یەکسانی تەواو، ڕەتکردنەوەی ململانێ و شەڕ، پەلەکردن لە دامەزراندنی بەرژەوەندی خۆپەرستی کە تەنها کۆمەڵگەی پارچەپارچە و ناکۆک دروست بکات.

 

بە درێژایی مێژوو ژنان بەشدارییان لە چەسپاندنی کولتووری ئاشتیدا کردووە، ئەمەش بەهۆی پێکهێنانی کەسایەتییەکی کولتووری مێژوویی و سۆزدارییەوە کە لەگەڵ کۆمەڵگە پیاوسالارەکاندا دەناسێتەوە. ژنان ڕۆڵی دایک و پەروەردەکاریان پێدرا، ئەو سیفەتانەی ڕاستەوخۆ پەیوەندییان بە لاوازترین گروپەکانی کۆمەڵگەکانەوە هەیە، ئەمەش وایان لێدەکات بەدوای ئاشتی و ئاسایشدا بگەڕێن. لەم ڕوانگەیەوە دەتوانین بڵێین کە ژنان لە ڕاستیدا ڕۆڵێکی پێشەنگ دەگێڕن لە پڕۆسەی ئاشتیدا، بە توانای نائاسایی خۆیان بۆ دانوستان و نووسینی دەستوور و یاسا و بەشداریکردن لە هەوڵە مرۆییەکان لە کاتی ململانێدا، کۆدەکرێنەوە بۆ ڕزگارکردنی کۆمەڵگە، چونکە ئەم دووەمیان لە بنەڕەتدا لەسەر بیرۆکەی خێزان دامەزراوە.

 

"بێ ژن ئاشتی نییە"

 حەزامی بن مەحجوب، مامۆستای فەلسەفەی تونس جەختی لەوەکردەوە کە ئاشتی بەبێ ژن نییە، کاتێک دەنگی تۆپ بەرز دەبێتەوە، هەوڵی وەستاندنی دەدەن، کاتێکیش بە زمانی چەک قسە دەکرێت، ئەوان پێشەنگایەتی دەکەن. ئەو پێی وایە کە ئەوان سەرچاوەی ئاشتین و ئەوانن کە بەدەستی دەهێنن، ئەوە ڕوونادات جگە لە ڕێگەی ئەوانەوە.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو کۆمەڵگە و دەسەڵاتانەی کە ژنان پەراوێز دەخەن، بە خێرایی دەڕووخێن و شکست دەهێنن لە مانەوە. "ئەو کۆمەڵگەیانەی شەڕی گروپە ژنەکان دەکەن کە نەخۆشی و پرسی کۆمەڵایەتییەکان دەستنیشان دەکەن، ناتوانن سەرکەوتوو بن، ژنان زۆرترین چەوساندنەوە و ئامانجی شەڕ و ململانێ چەکدارییەکانن، هەروەها توانای دروستکردن و گەیشتن بە ئاشتییان هەیە".

 

حەزامی بن مەحجوب ئاماژەی بەوەدا کە ئەو سیستەمەی لە وەدەرنانی ژنان سەریان هەڵداوە شکستیان هێناوە و بەهەڵم بوون و قەیرانی بۆ کۆمەڵگەکان بەجێهێشتووە. "ژن بە سروشت پێشەنگن، سەرەڕای سیاسەتی گۆشەگیری بەرامبەریان بەرگەی هەموو قەیرانەکان دەگرن. ئەوانەن کە کار دەکەن و دادەمەزرێنن، هەروەها بووەتە پێویست، بیانخەنە ناو ژیانی گشتی و سیاسییەوە و بیانخەنە نێو پرۆسەکانی ئاشتییەوە".

"ژنان ڕۆڵی پێشەنگ دەگێڕن لە گەیشتن بە ئاشتی"

شەزا نوری بەسرانی، دکتۆر و ئەندامی کۆمەڵەی ژنانی عێراق جەختی کردەوە کە ڕۆڵی ژنان لە گەیشتن بە ئاشتی پێشەنگایەتییە، چونکە ئەوان لە مانای ئاشتی تێدەگەن، کە لە پاراستنی منداڵان و ژینگەدا دەیبینن. ئاماژەی بەوەشکرد، لە دوای جەنگی جیهانی یەکەم و دووەمەوە، ئیمپریالیزمی جیهانی ژنانی کردووەتە ئامانج، سەرەڕای هەوڵە بەردەوامەکانیان بۆ گەیشتن بە ئاشتی.

ماجیدە شەرعابین، ئەندامی لیژنەی نەتەوەیی ژنان لە یەمەن ڕایگەیاند، سەرەڕای سیاسەتی دەستدرێژی و توندوتیژی بەرامبەر بە ژنانی یەمەن لەلایەن بیروبۆچوونی پیاو و ڕژێمەکانەوە، هەوڵیانداوە خۆیان بخەنە ناو پرۆسەی سیاسییەوە، بەتایبەتی بە وەدەرنانی بە ئەنقەست و پەراوێزخستنی بە ئەنقەست بۆ ڕۆڵی خۆی، بەو پێیەی لە ماوەی ساڵانی شەڕدا گەورەترین بارگرانییان لە ئەستۆ گرتووە، بە هەلومەرجی سەختدا ژیاون بەهۆی باڵادەستی ڕێکخراوەکانەوە.

 

سەبارەت بە چۆنیەتی بەشداریکردنی ژنان لە پڕۆسەی ئاشتیدا، ڕوونیکردەوە کە ژنانی یەمەن توانای ئەوەیان هەیە، هەوڵدەدەن لە تاریکییەوە دەربچن بۆ ناو ڕووناکی، بەشداری لەگەڵ ڕێکخراوەکانی دیکەی ژنان دەکەن بۆ پشتیوانیکردن لە ڕۆڵی خۆیان و شکاندنی بەربەستی ترس لە بەشداری سیاسی، هێشتا هەل بە ژنان لە وڵاتەکەیدا نەدراوە بۆ ئەوەی تواناکانیان پیشان بدەن، وتی "ژن لە یەمەن ئاشتییە.