نەجوا راهێم

 

جەزائیر- کادرێکی ژن، گۆڤاری فێمینیست "لابلاسا" کاردەکات بۆ ئەوەی بە ئازادی و بەبێ سنووردارکردن تیشک بخاتە سەر پرسەکانی ژنان لە جەزائیر و ئەو تەحەددایانەی کە لە هەموو بوارەکانی ژیاندا ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، ئەمەش گوزارشتە لە ئارەزووی توندیان بۆ خستنەڕووی بابەتگەلێکی جێی سەرنجی ژنان و بەشداریکردن لە پشتیوانیکردنی خەباتی ڕۆژانەیان.

 

گۆڤاری لێبلاسا بەردەوامە لە دابینکردنی سەکۆیەکی زیندوو و کاریگەر بۆ ژنان لە جەزائیر بۆ دەربڕینی بۆچوونەکانیان و گفتوگۆکردن لەسەر ئەو پرسانەی کە کاریگەرییان لەسەر ژیانیان هەیە، هێشتا وەک هێمایەک دەمێنێتەوە لە چارەسەرکردنی پرسە فێمینیستەکان بە ئازادی و بەبێ سنووردارکردن، تیشک دەخاتە سەر ئەو گۆڕانکارییە یاسایی و کۆمەڵایەتیانەی کە بەشدارن لە پێشخستنی مافەکانی ژنان لە جەزائیر.

 

بەبۆنەی ڕۆژی جیهانی ژنان، ژمارەی سێیەمی گۆڤاری "لابلاسە النساعیە" کرایەوە کە تیشک دەخاتە سەر پرسەکانی ژنان لە جەزائیر و ڕەنگدانەوەی هەوڵەکانیانە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئاستەنگە کۆمەڵایەتی و یاساییەکان.

 

یەکێک لەو بابەتانەی کە لە ژمارەی سێیەمی گۆڤارەکەدا باسکراوە، "چل ساڵ یاسای خێزان"ە، کە پرسیار لەبارەی ئەو تەحەددایانەی کە بەپێی ئەم یاسایە ڕووبەڕووی ژنان دەبنەوە، دەوروژێنێت، سەرەڕای ئەو هەموارکردنانەی لە ساڵی ٢٠٠٥دا خراونەتەڕوو.

 

گۆڤارەکە تیشکی خستۆتە سەر ئەو خاڵانەی کە نیشاندەری بەردەوامی هەڵاواردن دژی ژنانن، وەک جیاکردنەوەی ماف لە نێوان هاوسەرەکان لە بابەتەکانی وەک وەرگرتنی پاسپۆرت بۆ منداڵەکانیان یاساکە ڕێگە بە باوک دەدات پاسپۆرت بۆ منداڵەکانیان بەدەستبهێنێت بەبێ ئامادەبوونی دایک، لەکاتێکدا دایک ناتوانێت ئەو کارە بکات بەبێ ڕەزامەندی باوک.

 

نادیە ئایت زای، پارێزەر و چالاکوانی مافی مرۆڤ وتارێکی لە "ئەرشیفی خەباتی ژنان" و چۆنیەتی کاریگەریی ژنان لە گۆڕانکارییەکانی یاسا و یاساکان بەدرێژایی نەوەکان کردەوە، جەختی لە گرنگی خەباتی ئەو ژنانە کردەوە کە بەشدارییان لە وەرگرتنەوەی مافەکانی خۆیان و مافی کەسانی دیکە لە بوارە یاساییە جیاوازەکاندا کرد.

 

لە نێو ئەو بابەتانەی لە ژمارە نوێیەکەدا باسکران، سووری مانگانە بوو، کە تیایدا شایەتحاڵی ژنانی لە تەمەنە جیاوازەکان کۆکرانەوە بۆ ئەوەی ئەزموونە کەسییەکانیان لەگەڵ سووری مانگانەدا بەیەکەوە باس بکەن، لە هەردوو ڕوانگەی تەندروستی و کۆمەڵایەتییەوە، بە ئامانجی ڕەواندنەوەی زۆرێک لەو تێڕوانینە هەڵانەی کە لە دەوری ئەو بابەتەدا بوون و هۆشیارکردنەوەی کۆمەڵگە سەبارەت بە گرنگی گفتوگۆکردن بە ئاشکرای ئەم بابەتە.

 

سارا حەیدەر، ڕۆماننووسی جەزائیری تیشکی خستە سەر تەوەری "رزگارکردنی جەستەی ژنان"، کە باس لە چۆنیەتی ڕزگارکردنی ژنان دەکات لەو سنووردارکردنە کۆمەڵایەتیانەی کە بەسەر جەستەیاندا سەپێنراون، هەروەها پرسیار لەبارەی پەیوەندی نێوان ئازادیی ژنان بۆ بڕیاردان لەسەر جەستەیان و ئەو سنووردارکردنانەی کە کۆمەڵگە نەریتییەکان سەپێنراون، بە ئامانجی هاندانی ژنان بۆ وەرگرتنەوەی کۆنترۆڵی جەستەیان و بەدەستهێنانی سەربەخۆیی کەسی وروژێنراون.

 

سەعدیە کاجەم، یەکێک لە دامەزرێنەرانی گۆڤارەکە جەختی لەوە کردەوە کە ٨ی ئادار تەنها ڕۆژی خەبات نییە، بەڵکو دەرفەتێکە بۆ تیشک خستنە سەر دەستکەوتەکانی ژنانی جەزائیر، ئاماژەی بەوەدا کە گۆڤارەکە وەک سەکۆیەک بۆ پێشکەشکردنی دەنگی ژنان و گفتوگۆکردن لەسەر پرسەکانیان بەبێ سنووردارکردن کاردەکات.

 

سەعدیە قاسم چەند "فایلێکی دادوەری"ی تەرخان کردووە بۆ دادگاییکردنێک کە تێیدا دەسەڵاتی ژنان لەگەڵ دەسەڵاتی پیاوان پێکدادان دەبێت، بەشی "فایلەکانی دادوەری" ئەو دۆسیانەی دادگا دەخاتە ڕوو کە ڕووبەڕووی ژنان دەبنەوە و داوای مافەکانیان دەکەن دژی سیستەمی دادوەری کە زۆرجار لەژێر کاریگەری دەسەڵاتی پیاواندان.

 

ئەو جەختی لەوە کردەوە کە، بە هاوکاری لەگەڵ بڵاوکەرەوەی گۆڤار مایا عەبادی، تیمی گۆڤارەکە پابەندە بە دڵنیابوون لەوەی کە هەموو لایەنەکانی گۆڤارەکە بە شێوەیەکی دیار فێمینیستن، ئەمەش ڕەنگدانەوەی پابەندبوونی بەهێزی ئەوانە بۆ پێشکەشکردنی بابەتگەلێکی سەرنجڕاکێش بۆ ژنانی جەزائیر و بەشداریکردن لە پشتیوانیکردنی خەباتی ڕۆژانەیان.

 

گۆڤارەکە باس لەوە دەکات کە چۆن یاسا و داب و نەریتە بەسەرچووەکان کاریگەرییان لەسەر ژنان هەیە لە دادگاییکردنەکاندا کە دەتوانن بە شێوەیەکی ناهاوسەنگ دەرکەون، هەروەها چۆن دەسەڵاتی پیاوانە ڕەوتی ئەم کەیسانە کۆنتڕۆڵ دەکات، بەردەوامە لە پێشکەشکردنی ناوەڕۆکی فێمینیستی ناوازە، بەو پێیەی گۆڤارەکە بە تەواوی لەلایەن تیمێکی ژنانەوە بەرهەمدەهێنرێت، لە مۆنتاژکردن و نووسین و وەرگێڕانەوە تا دیزاینی بەرگ و هەڵبژاردنی ڕەنگەکان.