سوزان ئەبو سەعید

 

بەیروت- چارەسەری دەروونی بە مۆسیقا دەگەڕێتەوە بۆ شارستانییەتە کۆنەکان کە دەستیان کردووە بە دەرکردنی ڕۆحە پیسەکان، لە میسری کۆندا بۆ باشترکردنی تەندروستی جەستەیی و دەروونی، لە یۆنان فەیلەسوفەکان بە تەندروستی دەروونی و چینی کۆنەوە پەیوەستیان کردووە بۆ ڕێکخستنی لێشاوی وزە لە جەستەدا، پزیشکە عەرەبەکان مۆسیقایان هەیە بۆ چارەسەرکردنی بێخەوی و خەمۆکی و سەرئێشە و نەخۆشی جومگەکان.

 

توێژەرانی مۆسیقا لە سەردەمی مۆدێرندا چارەسەری مۆسیقایان پەرەپیداوە بۆ چارەسەرکردنی چەندین نەخۆشی دەروونی و جەستەیی کە مامەڵە لەگەڵ گروپە تەمەنە جیاوازەکان و هەردوو ڕەگەز دەکەن، لەوانە چارەسەرکردنی خەمۆکی لە ژناندا بەتایبەتی لە قۆناغی دوای دووگیانی و هەروەها ڕق ق کینە لە نێوان منداڵان و گەنجان.

 

لەبارەی چارەسەری دەرونی لەڕێگەی مۆسیقاوە، ڕامونا جەردی، مامۆستای مۆسیقا و پیانۆژەن و ئەندامی یەکێتی جیهانی چارەسەری مۆسیقا قسەی بۆ کردین.

 

"چارەسەری دەروونی لەسەر بنەمای ڕابردووە"

ڕامونا جەردی ڕایگەیاند، شێوازی چارەسەری دەروونی پشت بە ڕابردوو دەبەستێت و وتی: لە مێژووی عەرەبیدا نموونەی زۆر هەیە وەک ئەلفرابی و هیندی و ئەوانی تر. پزیشک و چارەسەرکارانی عەرەبی کاریان لەسەر چارەسەری دەروونی کردووە بە مۆسیقا، وڵاتانی ڕۆژئاوا کاریان لەسەر چارەسەرکردنی خەمۆکی کردووە بە تەکنیک و مۆسیقای جیاواز لە کاتێکی دیاریکراودا، گوێگرتن لە مۆسیقای کلاسیک کاریگەری ئەرێنی هەیە لەسەر منداڵی دووگیان، لە کاتی لەدایکبوونی منداڵەکەدا، بەتایبەتی لە مانگی چوارەمەوە، دەست دەکەن بە بیستنی دەنگ، لە مانگی حەوتەمیشدا هەست بە ڕیتم دەکەن، بۆیە گرنگە دایکان لەم کاتەدا گوێ لە مۆسیقای کلاسیک بگرن.

 

"مۆسیقا کاریگەری فیزیکی و دەرونی هەیە"

ڕامونا جەردی وتیشی: مۆسیقا لە ڕووی جەستەیی و دەروونی و ڕۆحییەوە کاریگەری لەسەر خەڵک هەیە و وتی:  دەنگی دەریا و بە شێوەیەکی گشتی وەک دەنگی سروشت، ڕێژەی ٤٤٠ هێرتز یەکێکە لە کاریگەرترین دەنگەکان بۆ خەڵک، هەموو کەسێک حەزی لە دەنگی دەریایە، ڕاستەوخۆ کاریگەری لەسەر مێشک دەکات و ئارامی دروست دەکات، بۆیە سروشت و دەنگی سروشتمان خۆشدەوێت،  چونکە بەشێکین لەم گەردوونە. کاتێک دەچینە دەریا، بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی ئارام دەبین.

 

"ئەنجامە ئەرێنییەکان لە چارەسەری کەسی و بەکۆمەڵدا بەدەست هاتوون"

ڕامونا جەردی تیشکی خستە سەر هەندێک لە ئەنجامەکانی ئامارەکان و وتی: لەم بوارەدا دوو ڕێگام بەکارهێناوە، چارەسەری تاک و کۆمەڵ هەندێک منداڵ هەبوون شەرمن بوون، چارەسەری کۆمەڵەم کرد بۆ کەمکردنەوەی شەرمەکەیان، چارەسەری گروپم کرد بۆ یەکگرتن، بەگشتی چارەسەری بەکۆمەڵ دەکەم، بەتایبەتی لە منداڵان لە دۆخی هێرشکردندا، لە چارەسەرەکانی گروپەکانی منداڵاندا، چاودێری دەکەین، شیکردنەوە دەکەین، و لە کاتی جیاوازدا چارەسەری کەسیم بە تەکنیکێکی دیاریکراو ئەنجام داوە، بەدوای ڕووداوەکانی ئۆتیزم و چالاکی و کورتبوونەوەی سەرنج و هێرشکردن بە وشە و فیزیاوە گەڕام. لەو ڕووداوانەدا ئەنجامێکی باشم بەدەستهێناوە، پێویستە چارەسەرەکە لە نێوان تەمەنی سێ بۆ ٧ ساڵی دەست پێبکات، ئەگەر لەلایەن پسپۆڕانەوە دەستنیشان بکرێت ئەم شێوازە دەتواندرێت چارەسەر بکرێت لە تەمەنی گەورەکاندا، بەڵام لە سەرەتای تەمەنی منداڵەکەدا ئەنجامی باشتر دەبێت.

 

"دەکرێت بە مۆسیقا چارەسەری دەرونی بکرێت"

ڕامونا جەردی ڕایگەیاند، ئەو ژنانەی خەمۆکییان هەیە نابێت دەرمانی پشوودان و نۆرۆلەکتیڤ وەربگرن وتی: بەڕای من باشترین چارەسەر بۆ چارەسەرکردنی خەمۆکی مۆسیقایە، لە ئێستادا لە لوبنان تەکنیکەکانی مۆسیقا کاریگەرییان لەسەر "DEHDB" (نەبوونی دەستنیشانکردن و خراپبوونی چالاکی زۆر لە منداڵاندا هەیە) و پسپۆڕ هەیە کە چارەسەری ئۆتیزم دەکەن، هەروەها نەخۆشەکانی شێرپەنجە لە ڕێگەی موزیکەوە ئاسانتر چارەسەر دەکرێن، ئەوان دەتوانن هەموو ڕۆژێک گوێ لە مۆسیقا بگرن، بەم شێوەیە، هۆڕمۆنەکان لە چاوەڕوانیماندا دەگۆڕێن، ئەدرینالینەکان، سیرۆتۆن و دۆپیامین، هەموو هۆڕمۆنەکانی لەشمان وەک هۆرمۆنی چێژ وەرگرتن و هۆرمۆنی پەرۆشی قبوڵ دەکرێن.