زوهور مەشریقی

 

تونس- سەلوا قیقە، چالاکوانی فێمێنیستی و مافەکانی مرۆڤ ستایشی خەبات و ڕاپەڕینی ژنانی ئێرانی بۆ ئازادی کرد، کە لە ١٦ی ئەیلوولی ساڵی ڕابردووەوە درێژەی کێشاوە و وتی: کوشتنی ژینا ئەمینی بووە هۆی شۆڕشێکی فێمینیستی جیهانی کە سنوورەکانی ئێران و سەرکوتکردنی تێپەڕاند و کاریگەری لەسەر هەموو ژنانی جیهان کرد.

 

لە ١٩٧٩ەوە ئیسلامی سیاسی سەرکوتکردنی بەکارهێنا

سەلوا قیقە باسی لەوەشکرد، کێشەی کوشتنی ژینا ئەمینی کێشەی هەموو ژنانە، ئەو بابەتە بوو لە هەموو جیهان سەریهەڵدا، ئەو پرسیارەی پێویستە لە سەرەتاوە بکرێت، بۆچی ژینا بەو شێوەیە لەلایەن پۆلیسی ڕەوشتییەوە کوژرا؟ لەبەر ئەوەی حیجابەکەی لابرد؟، ئەم کێشەیە وامان لێدەکات بگەڕێینەوە بۆ مێژووی ئێران کە بە کراوەیی ناسراوە لەو کاتەوەی ڕەزا پەهلەوی دەسەڵاتی گرتە دەست دوای کودەتاکەی دژی ڕژێمی پاشا، وتیشی: لەو شوێنەی کە بیرکردنەوەی عەلمانی لە ساڵی ١٩٢٦ گەشەی کرد، ئەو شوێنەی کە سەردەمەکە لە ماوەی جەنگی جیهانی یەکەم و دووەمدا کراوەیی دەزانی کاتێک کۆمەڵگەکان دەستیانکرد بە تێگەیشتن و زانینی ئەوەی لە جیهاندا ڕوودەدات سەرەڕای کارەساتی کۆلۆنیالیزم، بەڵام جۆرێک لە هۆشیاری ڕۆشنبیری هەبوو کە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ئەفریقا و دوای کودەتاکەی ساڵی ١٩٢٦ سەریهەڵدا، لەگەڵ ڕەزا پەهلەوی، دامەزرێنەری ئێرانی مۆدێرن، ئێران هەوڵی دا لاسایی پێشکەوتنی ڕۆژئاوا بکاتەوە، کە تێیدا بەکارهێنانی حیجاب لە ساڵی ١٩٣٦ هەڵوەشێندرایەوە و ژنان چەندین مافی بێوێنەیان هەبوو وەک پەروەردەی جیهانی، سەپاندنی مافی دەنگدان لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی ١٩٦٣، هەڵوەشاندنەوەی بنەمای جیاکردنەوەی ڕەگەزی لەو قوتابخانانەی کە تێکەڵ بوون، بەرزکردنەوەی تەمەنی هاوسەرگیری لە ١٤ ساڵەوە بۆ ١٨ ساڵ، هەڵوەشاندنەوەی فرەژنی، دەرکردنی یاسای پاراستنی خێزان و ڕێگەدان بە مافی لەباربردن، بەڵام ئەمڕۆ داخستن و توندوتیژی دەوڵەت و قووڵبوونەوەی فەندەمناڵیتیزم هەیە دوای گەیشتنی ئیسلامی سیاسی بۆ دەسەڵات لە ساڵی ١٩٧٩، کە دەرئەنجامی تایبەتمەندی دەسەڵاتداری و سەرکوتکردنی ئەو سیستمە سیاسییەیە کە ئازادییەکانی تێدا نییە، ئەمەش ئەوەیە کە ئێران ئەمڕۆ ئەزموونی دەکات و ئەنجامەکەی شۆڕشی ژنان بوو دوای بێدەنگییەک کە دەیان ساڵ بەردەوام بوو و لە ساتەکاندا تەقییەوە.

 

سەلوا قیقە پێیوایە ئەو هۆشیارییە گشتییەی کە ژنانی ئێران لە سەدەی ڕابردووەوە بەدەستیانهێناوە، ئەمڕۆ وەرگێڕدراوەتە سەر ڕاپەڕینی ئاشتیانەیان و خەباتی خۆیان بیردەخاتەوە کاتێک لە حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا هاتنە دەرەوە بۆ ڕووخاندنی دەسەڵاتی شا و داواکردنی ئازادی زیاتر و مافی زیاتر و یەکسانی تەواو و دیموکراسی، وتیشی: کاتێک پێشکەوتنێکی دەسەڵاتی پێشکەوتوو هەیە، بارودۆخەکە لەلایەن هێزە کۆنەپەرستەکانەوە زاڵ دەبێت، ئەمەش ئەوەیە کە لە تاران و تەنانەت لە تونس ڕوویدا لە دەیەی پێشووی دوای شۆڕشی ١٤ی کانوونی دووەم، کە ئەم هێزانە بارودۆخی گەڕانەوە بۆ ڕژێمە سەرکوتکەرە کۆنەکان دەشارنەوە.

 

چارەسەر جیابوونەوەی ئایین و دەوڵەتە

جەختی لەوە کردەوە کە گەیشتنی ئیسلامی سیاسی بۆ دەسەڵات لە ئێران لەگەڵ خومەینی هەموو ئەو دەستکەوتانەی ژنان لە وڵاتەکەدا بەدەستهاتبوون لەناوبردووە، چونکە کەمبوونەوەیەکی تۆمارکردووە بۆ ڕێژەی دووبارە سەپاندنەوەی حیجاب و جیاکردنەوەی ڕەگەزەکان لە کورسییەکانی قوتابخانەکاندا، سەرەڕای ڕاپەڕینی ژنان لە ساڵی ١٩٧٩ دژی ئەم پیلانە کۆنەپەرستانە و داواکارییەکانیان بە سەرکوتکردن و دەستدرێژی و دەستگیرکردن ڕووبەڕووی بووەتەوە، سەرکوتکردن گەشەی کرد هەتا کوشتنی ژینا ئەمینی بە شێوەیەکی ترسناک و نامرۆڤانە، ئەمە بەڵگەیە کە ئەو تێڕوانینە نەریتییەی کە دان بە مافەکانی مرۆڤدا نانێت هەموو شتێک هەڵدەوەشێنێتەوە بۆ ئەوەی لە دەسەڵاتدا بمێنێتەوە، بۆیە پێشکەوتنی ژنان خزمەتی ناکات، کە دەرئەنجامی پەیوەندی نێوان ئایین و سیاسەتە، چارەسەر دەوڵەتی مەدەنی و جیابوونەوەی نێوان ئایین و دەوڵەتە.

 

سەلوا قیقە وتی: کوشتنی ژینا ئەمینی بووە هۆی شۆڕشێکی فێمینیستی جیهانی کە سنوورەکانی ئێران و سەرکوتکردنی تێپەڕاند و کاریگەری لەسەر هەموو ژنانی جیهان کرد کە لە پێناو ئازادی و هاوکاری ژنانی ئێران، چوونە سەر شەقامەکان سەرکێشی و بەرەنگارییەکە کە پێویستە ستایش بکرێت بە ڕەچاوکردنی ئەوەی کە ئامێری کوشتن و دەستبەسەرکردن بەردەوام و نائارامییە، بەڵام ئەوان بەرەنگاری سەرکوتکردن بوونەتەوە.

 

هەروەها ستایشی ئیدانەکردنی گەورەی کوشتنی ژینا ئەمینی کرد لەلایەن ژنانی جیهانەوە لە چوارچێوەی هاوکاری فێمێنیستی نێونەتەوەییدا کە بە یەک زمان قسە ناکات و هەمان ناسنامەیان نییە، جەختی لەوەکردەوە کە ئەمە خزمەت بە کێشەکانی ئەو ژنانە دەکات کە هەمان کێشەیان هەیە.

 

"ئەگەر کوردستان سەربەخۆ بووایە دەبووە هێمایەک بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوڕاست"

ئەو باسی لەو ڕێککەوتنانە کرد کە لە ڕێگەیەوە هەرێمی کوردستان بەسەر چوار وڵاتدا دابەش بووەو وتی: ئەمەش بەڵگەی ئەو دەسەڵاتە پێشکەوتووەیە کە کوردەکان لە مێژووی کۆنەوە نوێنەرایەتییان کردووە، هێزێک کە سەرچاوەی ترس لە وڵاتانی ڕۆژئاوا و تەنانەت هەرێمیش نوێنەرایەتی دەکات، ئەگەر ئەو ناوچەیە سەربەخۆ بووایە و ڕۆژئاوا پلانی دابەشکردنی نەدابایە، ئەوا دەبووە هێمایەک بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوڕاست و هێزێکی ئابووری و کۆمەڵایەتی و سیاسی کە دەسەڵاتە جۆراوجۆرەکانی بڕیاردان لە ڕۆژهەڵاتی ناوڕاست و ئەو هێزانە دەترسێنێت کە نایانەوێت ڕۆژهەڵات ببێتە ناوچەیەکی پێشکەوتوو.

 

"ڕێبەر ئۆجالان پێکەوژیانی دەوێت و باوەڕی بە دابەشبوون نییە"

سەبارەت بە پیلانگێڕی دژ بە ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان کە لە زیندانی تاکەکەسی لە دوورگەی ئیمڕالی دەستگیرکراوە، ئاماژەی بەوە کرد کە فەیلەسوفی ئەو سەردەمە دەستگیرکراوە لەبەر ئەوەی دەنگێکی ئازاد بوو بۆ کوردەکانی وڵاتانی جۆراوجۆر و جەختی لەوەکردەوە کە ڕێبەر ئۆجالان باوەڕی بە دابەشبوون و دامەزراندنی دەوڵەتێکی یەکگرتوو بۆ کوردەکان نییە، بەڵکو بیرۆکەی پێکەوەژیان و خۆبەڕێوەبەری لە ناوچە کوردییەکانی نموونەی هەرێمەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا هەیە.

 

سەلوا قیقە لە کۆتاییدا وتی: پشتیوانیکردنی شۆڕشی ئێران بۆ ئازادی بابەتێکی ڕەوشتی و مرۆییە دوور لەو هەڵوێستە سیاسییانەی کە ناوچەکەیان وێران کردووە و ڕێکخراوە توندڕەوەکانیان دروستکردووە کە باوەڕیان بە مافەکانی ژنان و ئازادی و یەکسانی و دیموکراسی نییە.