لە بونیادنانی ئەم دیاردە دێرینەدا ژنان ڕۆڵی پێشەنگیان لە کۆمەڵگەکاندا بینیوە. چونکە ئەم ڕاستییە بە هەموو شێوەیەک لەلایەن زانستەوە سەلمێندراوەو ڕۆژانە ئەمە دەبینین.

بونیادنانی کۆمەڵگەیەکی واتادار، واتادارترین دەستکەوتە کە مرۆڤ بەدەستیهێناوە، مرۆڤایەتی مرۆڤی لە باوەش گرتووە و بەم شێوەیە لاوازی جەستەیی خۆی نەهێشتووە، هەر لەبەر ئەم هۆکارە بێگومان بە ئەندازەی ناسینی ژینگە، ناسینی خود و بونیادنانی ئەمە وەک دەسەڵات دەکرێ لە ڕووی بنیاتنانەوە بە شۆڕشێک هەژمار بکرێت. هێزی خۆناسین و گەشەسەندن گەورەترین جیاوازی مرۆڤە و لە ئەنجامی ئەمەشدا مرۆڤایەتی گەیشتووەتە ئاستی واتا، دەکرێت بڵێین کەرامەتی کۆمەڵایەتی و تاکەکەسی بریتییە لە باوەڕبوون بە بوونی خۆی، دروستکردن و پاراستنی کەرامەتە لە کەسایەتی خۆیدا، هەروەها پاراستن و بەرزکردنەوەی کەرامەتی تاک لە بوونی کۆمەڵگەدا. ئەمە دیالێکتیکی کۆمەڵگە ڕەوشتی و سیاسییەکانە، لە هەمانکاتدا هێزی ناسین و گەشەپێدانی مرۆڤە. هەروەها دەتوانرێت ئەم ڕاستییە بە بونیادنانی کۆمەڵایەتی پێناسە بکرێت.

 

مرۆڤایەتی بە درێژایی مێژووی خۆی تا ئەمڕۆ چەندین دەستکەوتی بەدەستهێناوە، بەڵام هەمان ئەو مرۆڤایەتیەی کە هەریەک لە ئێمە وەک ئەندامێک جێگەی خۆی دەگرێتەوە، لە کۆتاییدا زۆر بە ڕوونی دەبینین مرۆڤایەتی پێش هەموو شتێک واتا و هونەری ژیانی داگیر کردووە. مرۆڤ، لە ئەزموونەکانییەوە، لە ئەنجامی تێبینییەکانیدا، بە جیاوازییەکەی لە بەخشینی مانا و هەماهەنگی بەڕێوەبردنی ژیانی کۆمەڵایەتی، توانیویەتی خۆی بپارێزێت و بەردەوام بێت و بناغەی خۆی بنیات بنێت. ئەو بە هێزی مانابەخشین ئەم کارەی کردووە. چونکە هێزی بەخشینی مانا تەنها لای مرۆڤ بوونی هەیە و ئەمەش ڕێگە بە مرۆڤ دەدات بیر لە خۆی بکاتەوە و لە ژیانی بایۆلۆژی تێپەڕێت.

 

بەڵام لە هەمانکاتدا مرۆڤایەتی هەر لە سەرەتاوە ئەم هێزی بەخشینی واتا وەک کولتوور بەرجەستە کردووە و هەروەها ژیانی بەم پێکهاتە کولتوورییە وەک هونەر بەخشیوە، هەر بۆیە لە هەموو قۆناغەکانی مرۆڤایەتیدا، لە هەموو ئەزموونەکانی مێژووی خۆیدا، مرۆڤایەتی لە ڕێگەی کولتوور و هونەرەوە واتای بەخشیوە بە بوونی خۆی، و گەورەترین جیاوازی دروست کردووە.

 

هەر لە سەرەتاوە لە هەموو هەوڵەکانی تێگەیشتن و لێکدانەوە و گفتوگۆکردن لەسەر ناوەڕۆکی چەمکی کولتووری، چوار چەمک یان بوارێکی بنەڕەتی دەردەکەون: بەرهەمهێنان، شارستانیەت، پەروەردە و هونەر... ئەگەر فراوانی و قووڵایی ناوەڕۆکی هەریەکێک لەو چەمکانە لەبەرچاو بگیرێت، ئاسان دەبێت بزانین چەمکی دەربڕینی کولتووری چەندە فراوان و واتادار و دەوڵەمەندە. بۆیە باشتر تێدەگەین کە بۆچی ئەوەندە گرنگە بۆ مرۆڤایەتی، بۆچی جێگەیەکی گرنگی لە ژیانی کۆمەڵایەتیدا داگیرکردووە و بەتایبەتی لە قۆناغە گرنگەکانی مێژووی مرۆڤایەتیدا سەرهەڵدەدات.

 

لە کۆمەڵگەکاندا ژنان ڕۆڵی پێشەنگیان بینیوە لە پێکهێنانی ئەم دیاردە دێرینەدا. چونکە ئەم ڕاستییە بە هەموو شێوەیەک لەلایەن زانستەوە سەلمێنراوە و نزیکەی ڕۆژانە دەیبینین. لە هەمانکاتدا دەکرێت بڵێین زانینی ئەم ڕاستییە تەنانەت بە زانستیش پێویستی بە بەڵگە نییە، چونکە سەرەڕای هەموو هەوڵەکانی عەقڵی باڵادەست بۆ هەڵگیرسانی شەڕ و لەناوبردنی مرۆڤایەتی، تەنانەت ئەمڕۆش هەست بە ژیان و کۆمەڵایەتیبوون لە دەوری ژن دەکەین وەک  بنەڕەتیترین هۆکار و هەستەکانمان بە هەموو هەستەکانمانەوە. هەر بۆیەشە ئەمڕۆ وەک ئەوەی بگاتە ڕیشەی دێرینی ژیان کە لە دەوری ژن سەنتەر کراوە، بە دروشمی ژیان و ئازادی ژن، کەلتوور و هونەرێکی تری ژیانێکی ئازاد دروست دەبێت. هەروەک چۆن لە سەرەتای ژیانی کۆمەڵایەتیدا، چاندنی خاک کولتوری ژیانی خوڵقاند و ئەمەش لەلایەن هونەرمەندانەوە دەربڕدرا، ئەمڕۆش ئەم کولتوورە بەم دروشمە دەگاتە ڕەگ و ڕیشەی خۆی. وەک چۆن هەر لە سەرەتاوە پرسیاری ئەوەی کە چ جۆرە ژیانێک، پێوەرەکانی کۆمەڵایەتیکردن چین، جیاوازیی ئێمە چییە، بە هەموو وردبینییەکانییەوە دەستی بە گەڕانێک کردووە، ئەمڕۆش گەڕان بەدوای وەڵامی ئەو پرسیارانەدا لەلایەن ژنان و گەلان و ئازادیخوازانەوە بەڕێوەدەچێت.

 

ئەم بەکۆمەڵایەتیکردنە زمان و ناوێکی هەیە کە هاوشێوەی ڕۆحی ئەم کولتوورە لە دەوری بوونی ژن پێکهاتووە، هەروەک چۆن ژنان پێشەنگایەتی ئەو کولتوورە سەرەتاییەیان کردووە، بە هەمان شێوە ئەمڕۆ بۆ ئەم نوێترین کولتوورە ئەو کارە دەکەن. لە بونیادنانی کولتووری کۆمەڵایەتیکردندا، زمانی ئەم کۆمەڵایەتیکردنە زمانێکی شیعرییە و بەو شێوازە نوێیەی کە لەناو سروشت و مرۆڤدا شاراوەتەوە، تۆوی یەکەمی ڕۆحی هونەری کولتووری دەچێنرێت.

 

ئەم زمانە تا دێت هەمەچەشنتر دەبێت، بە شێواز و شێوازی هەمەچەشن و ڕەنگاوڕەنگ گەشە دەکات و دەبێتە دیاری بۆ کۆمەڵگە.