مژدە کرماشانی

 

یەکسانی ئابووری و کۆمەڵایەتی، گەندەڵی لە نێو چینی دەسەڵاتدار و سنووردارکردنی سیاسی لەو هۆکارانە بوون کە بووە هۆی ڕاپەڕینی خەڵکی ئێران و ڕووخانی دەسەڵاتی پاشایەتی و گۆڕینی حکومەت.

 

لەم نێوەندەدا خوێندکاران بە ناڕەزایەتییەکانیان لە ناو زانکۆ و دەرەوەی زانکۆ ڕۆڵێکی گرنگیان لە سەرکەوتنی شۆڕشدا بینی و زانکۆکان گۆڕەپانی ناڕەزایەتی ڕێکخراوبوون و خوێندکاران لە دژی سیستەمی پاشایەتی ڕاپەڕین، بەڵام حکومەت تاقیکردنەوەکانی هەڵوەشاندەوە و ڕێگری لە دەرچوونی خوێندکاران کرد، زانکۆکان لە ساڵی پێش کۆتایی هاتنی دەسەڵاتی پاشایەتیدا داخران.

 

لەدوای شۆڕش، بەشێک لە پیاوانی ئایینی هەوڵیاندا ئەو چەپ و نەتەوەپەرست و ڕۆشنبیرانە لەناوببەن کە ڕۆڵیان لە سەرکەوتنی شۆڕشدا هەبووە، دوای ئەوەی  خومەینی لە ئێران  دەستی بەسەر کاروبارەکان گرت، چاکسازی لە کۆمەڵگە و حکومەت و بە کردەوە یەکلاکردنەوەی لەگەڵ پرۆفیسۆر و خوێندکار و خەڵکی دژبەری حکومەتی نوێ چڕکردەوە.

 

حکومەتی ئێران شۆڕشی فەرهەنگی خۆی بە ئامانجی پاککردنەوەی ئەو کەسانەی کە لە چاوی ئەم حکومەتەدا بە ڕۆژئاوایی دادەنران ئەنجامدا، دەستیکرد بە ئیسلامیکردنی زانکۆ مۆدێرنەکان و نەهێشتنی کەلێنی نێوان دوو سیستەمی خوێندنی باڵا و مەدرەسە و زانکۆ جیاوازەکان و ئەو ئازادییانەی کە  لە مانگەکانی یەکەمی شۆڕشدا بوونی هەبووە وردە وردە سنووردار بوو.

 

سەرەتای شۆڕشی ڕۆشنبیری

دوای هاتنە سەرکاری کۆماری ئیسلامی، زانکۆکان کرانەوە و دوای ساڵێک بوو بە جێگای سەرەکی دژایەتی کۆماری ئیسلامی، پاشان ئەنجوومەنی شۆڕش کە لە سەرەتای شۆڕشدا گرنگترین دامەزراوەی کۆماری ئیسلامی بوو، بڕیاریدا کە ئەو زانکۆیە لە بارەگای ئۆپەراسیۆنی گرووپە جۆراوجۆرەکان دوور بخرێتەوە و وادەیەکی سێ ڕۆژەی بۆ هەڵوەشاندنەوەی فەرمانگە و ڕێکخراوە سیاسییەکانی ناو زانکۆکان درا و ڕایانگەیاند کە پێویستە تاقیکردنەوەکانی زانکۆ تا ٤ی ڕێبەندانی ١٩٨٠ تەواو بکرێن، و لە  ٥ی ڕێبەندانەەوە زانکۆکان دادەخرێن و هەر دامەزراندنێکیش بێت و هاوشێوەکانی لە زانکۆ دەوەستێنرێت، سیستەمی پەروەردەی وڵاتیش دادەخرێت بە پلان لەسەر بنەمای پێوەرەکانی شۆڕشگێڕانە و ئیسلامی دوای داخرانی فەرمی زانکۆکان، لە ١٣ی هەمان مانگدا خومەینی فەرمانێکی سەبارەت بە پێکهێنانی مەڵبەندی شۆڕشی فەرهەنگی دەرکرد و بۆ ماوەی دوو ساڵ زانکۆکان داخران و هەزاران پارێزگا و خوێندکار دەرکران.

 

دوای فەرمانی خومەینی کە ڕۆڵی سەرەکی لە خێراکردنی ڕەوتی شۆڕشی فەرهەنگیدا هەبوو، و ئەو کردەوانەی ئەنجام دراون بە بەشێک لە بەرنامەی بەرەنگاربوونەوەی فەرهەنگی ڕۆژئاوایی لە ئێران دادەنران و یەکێک لە ئامانجەکانی یەکخستنی بواری ئەکادیمی و زانکۆی قوم بوو، لەو ماوەیەدا بە پێی دیدگای هەنووکەیی ئەنجوومەنی شۆڕشی ڕۆشنبیری، ناوەڕۆکی زۆرێک لە کتێبە ئاکادیمییەکان و کتێبی زانستی پێداچوونەوەیان بۆ کرا.

 

ناوەڕۆکی زۆرێک لە کتێبە دەرسی و کتێبە ئەکادیمییەکان بەپێی دیدگای هەبووی ئەنجومەنی شۆڕشی ڕۆشنبیری پێداچوونەوەیان بۆ کرا، ڕوانگە بەناو چەپ و لیبڕاڵەکان لە زانکۆکان لابران، گۆڕانکاریش بە ئامانجی ئیسلامیکردنی زانکۆ و جێبەجێکردنی شەریعەتی ئیسلامی ئەنجامدرا، کە لە ئەنجامدا زۆرێک لە خوێندەوارەکان ئێرانیان بەجێهێشت.

 

دەستبەسەرداگرتن لە زانکۆکان و دەستپێکردنی توندوتیژی

لە ١٥ی پووشپەڕ ساڵی ١٩٨٠ هاشمی ڕەفسەنجانی ئەندامی ئەنجومەنی شۆڕش بۆ پێشکەشکردنی چەند وتارێک دەچێتە تەبرێز و لە هۆڵی قوتابخانەی پزیشکی زانکۆی تەبرێز وتارێکی پێشکەش کرد.

 

لەکۆتایی کۆڕەکەدا بڕیاربوو لەبەردەم بینای ناوەندی زانکۆ وەڵامی پرسیاری خوێندکاران بداتەوە، بەڵام کۆبوونەوەی خوێندکاران گرژی تێکەوت و هاشمی ڕەفسەنجانی زانکۆی تەبرێزی بەجێهێشت بەبێ ئەوەی بەشداری لە دانیشتنی داهاتووی وانەوتنەوەدا بکات بەهۆی ئاژاوەی کۆبوونەوەکە.

 

دوابەدوای ئەم ڕووداوە، خوێندکارانی بەرژوەندی کۆماری ئیسلامی تەبرێز چوونەتە باڵەخانەی ناوەندی زانکۆ و بەرپرسان و کارمەندانی بینای ناوەندی زانکۆیان دەرکرد و داگیریان کرد و ڕایانگەیاند کە تا شۆڕشی فەرهەنگی ئەنجام دەدرێت و پاکتاوکردنەکە لە ئاستی خوێندکار، ئەندامان ستافی ئاکادیمی و ستافی زانکۆ بینای ناوەندی بەجێناهێڵن.

 

ڕاگەیاندنی داخستنی زانکۆکان بە چەندین ڕێککەوتن و ناڕەزایەتی بەرەوڕوو بووەوە، لە نێوانیاندا، لە ١٦ی پووشپەڕی ١٩٨٠، پێکدادان لە نێوان بەرگریکاران و نەیارانی داخستنی زانکۆکان لە زانکۆی ئەمیر کەبیر ڕوویدا، هاوکات دکتۆر حەسەن حەبیبی، وەزیری ڕۆشنبیری و خوێندنی باڵای ئەوکاتە ڕایدەگەیەنێت، پێویستە زانکۆکان تا کۆتایی ساڵ بەردەوام بن لە کارەکانیان، دوای ئەوەش ئەگەر شتێک پێویست بوو ئەوە دەکرێت.

 

سەرەڕای بارودۆخەکە، هێشتا گرژی و ململانێکان لە زانکۆکاندا زۆر بوو، بەجۆرێک کە ئەنجومەنی شۆڕش لە ڕاگەیاندراوێکدا سەبارەت بە ڕووداوەکانی زانکۆکان ڕایگەیاند کە ئەوانەی دڵیان بۆ شۆڕشی ئیسلامی نییە و تێگەیشتنێکی جیاوازیان بۆ زانکۆ هەیە لەلایەن دروستکردنی قەیران لە کاروباری زانکۆ و گۆڕینی بۆ بارەگا ئۆپەراسیۆنە سیاسییە دابەشکەرەکان ڕێگریان لە گۆڕانکاری بنەڕەتی زانکۆکە کردووە و بووەتە هۆی ناڕەزایی هەموو ئەو کەسانەی کە ئارەزووی خوێندنی باڵایان هەیە.

 

جموجۆڵ و ململانێکان لە دامەزراوە جیاجیاکانی خوێندنی باڵا، لەوانەش قوتابخانەی باڵای بیمە، قوتابخانەی باڵای ئەحەدین "کۆلێژی کچان"، پەیمانگای خوێندنی باڵای تەکنەلۆژیای شۆڕش، پەیمانگای هونەرە دیکۆراتییەکان، قوتابخانەی پزیشکی فیروزگار، قوتابخانەی باڵای کۆمپیوتەر، پیشەی خوێندنی باڵای ئەراک، پیشە لە کۆلێژی کشتوکاڵی زەنجان، دەستبەسەرداگرتنی زانکۆی کرمان و ڕووداوەکانی کۆلێژی زانستە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانی بابۆڵسەر ئەو هەلومەرجەی خوڵقاند کە بووە هۆی دەرکردنی بەیاننامەی دووەمی ئەنجومەنی شۆڕش.

 

بەیاننامەی دووەمی ئەنجومەنی شۆڕش

ئەنجوومەنی شۆڕش لە بەیاننامەی دووەمی خۆیدا ڕایگەیاندووە، تا کۆتایی یەکەم ڕۆژی مانگی نیسان زانکۆکان داخراون و پێویستە ئەکادیمیست و خوێندکاران زانکۆ و ناوەندەکانی خوێندنی باڵا بەجێبهێڵن، بڕیارەکەی ئەنجومەن بۆ هەڵوەشاندنەوەی بارەگا لە فەرمانگە سیاسییەکانی گروپە جیاوازەکان هەموو ئەو ناوەند و فەرمانگە و ژوورانە دەگرێتەوە کە بە جۆرێک پەیوەندییان بە گروپەکانەوە هەیە، هەروەها کتێبخانە و هونەر، وەرزش و فەرمانگە هاوشێوەکانیش دەگرێتەوە.

 

ئەنجومەن داوای له هه موو خه ڵک کرد، ئامادەیی خۆیان بۆ جێبەجێکردنی ئەو بڕیارانه بپارێزن و لەهەمان کاتدا خۆیان له کۆبوونەوه له ده وری زانکۆ و ده زگاکانی خوێندنی باڵا دووربکەونەوە بە مەبەستی ئاسانکاری بۆ چۆڵکردنی مەڵبەندەکان و دیاره له هەر ساتێکدا ئه نجومه نی شۆڕشگێڕی به پێویستی دەزانێت و پەیامێکی ڕادیۆیی داوا لە خەڵک دەکات لەگەڵ سەرۆک کۆمار و ئەنجومەنی شۆڕشدا بچنە زانکۆکان.

 

لە دوای زیادبوونی گرژییەکان، زۆرێک لە زانکۆکانی ئێران بە هەڵکشانی داخوازییەکان بۆ شۆڕشی فەرهەنگی سەرقاڵ بوون، دەستبەسەرداگرتنی زانکۆی مەشهەد و زانکۆی شیراز لەلایەن بەشێک لە خوێندکاران و کۆمەڵێک کەسەوە، داگیرکردنی فاکەڵتی زانستە بانکیەکان کە بە لێدان ڕوویدا و پێکدادانی بەرفراوان لە زانکۆی پەروەردەی مامۆستایانی تاران لە ڕووداوە گرنگەکان بوون کە بوونە هۆی شۆڕشی کلتووری.

 

ڕەتکردنەوەی بەشێک لە گروپەکان بۆ چۆڵکردنی بارەگاکانیان، پێکدادانی بەرفراوانی لێکەوتەوە کە نزیکەی دە ڕۆژی خایاند لە سەرتاسەری ئێران، دوای ئەم ململانێیانە، زانکۆکان یەک لە دوای یەک کەوتنە ژێر دەسەڵاتی خوێندکارانی کۆماری ئیسلامی و هەروەک لەلایەن ئەنجومەنی شۆڕشەوە ڕاگەیەندرا، لە ٥ی گەلاوێژ زانکۆکان بۆ ماوەیەکی نادیار داخران.

 

کۆتایی هاتنی زانکۆکان و دەستپێکردنی چالاکییەکانی مەڵبەندی شۆڕشی فەرهەنگی بووە هۆی جێبەجێکردنی پلان و بەرنامەی وەک پێکهێنانی جیهادی ئەکادیمی، کۆکردنەوەی بەرنامەی نوێی پەروەردەیی، یەکگرتن و هەڵوەشاندنەوەی بەشێک لە زانکۆکان، پێداچوونەوە بە بەڕێوەبردنی زانکۆکان، داڕشتنی پڕۆژەیاسای ڕاهێنانی مامۆستایان، هەڵبژاردنی مامۆستایان، پێکهێنانی سەنتەری بڵاوکردنەوەی زانکۆ، پێکهێنانی لیژنەی ئیسلامیکردنی زانکۆ، پلانی ناردنی خوێندکار بۆ دەرەوەی وڵات و پلاندانان بۆ دابەشکردنی بوارە پەروەردەییەکان و هەماهەنگی لەگەڵ دابەشکردنەکان، بوو بە وڵات.

 

بە پێی قسەکانی خومەینی سەبارەت بە پێویستی نۆژەنکردنەوە و بەهێزکردنی بارەگاکە و بەتایبەتی بوونی بەرپرسانی جێبەجێکار تێیدا، دوابەدوای نامەی سەرۆک کۆماری ئەوکات، وەڵامی پێشنیاری سەرۆک کۆماری دایەوە بۆ نۆژەنکردنەوە و تەواوکردنی بارەگای فەرهەنگی شۆڕش لە نامەیەکدا، و دوای کردنەوەی زانکۆکان، مەڵبەند بەردەوام بوو لە چالاکییەکانی وە لە ناوەڕاستی مانگی کانوونی دووەمی هەمان ساڵدا دا خومەینی و ژمارەیەک بەرپرس و بیرمەندی کولتووری دیکەی ئێرانی بۆ ئەندامانی مەڵبەند زیاد کرد و بەم شێوەیەش بارەگای شۆڕشی فەرهەنگی، دوای نزیکەی ٥ ساڵ لە چالاکییەکان، ئەمجارەیان لە ژێر ناوی ئەنجومەنی شۆڕشی کولتووری دەستیان پێکردەەوە.

 

ئێران لە ساڵی١٩٨٠ەوە لە ڕێگەی دوو خولی پێشووی شۆڕشی فەرهەنگییەوە هەوڵی کۆنترۆڵکردنی زانکۆکانی داوە، یەکەمیان لە ساڵانی ١٩٨٦-١٩٨١ لە سەردەمی خومەینی و دووەمیان لە ساڵی ٢٠٠٦-٢٠١٠ لە سەردەمی سەرۆکایەتیی مەحمود ئەحمەدی نەژاد.

 

ئەنجومەنی ئیسلامیکردنی زانکۆکان کە لقێکی ئەنجومەنی باڵای شۆڕشی ڕۆشنبیرییە، دەزگای سەرەکی سەرپەرشتیکردنی ئەم پلانە بووە. لە ساڵی ١٩٨٠ەوە خوێندکاران و مامۆستایانی زانکۆ لە کارەکانیان دوورخراونەتەوە، لە سەردەمی شۆڕشی فەرهەنگی یەکەمدا، نزیکەی ٥٠ هەزار خوێندکاری دژبەری کۆماری ئیسلامی دەرکران و زیاتر لە یەک لەسەر سێی ئەندامانی فاکەڵتی بەهۆی سەرکوتی سیاسی یان دەرکران یان کۆچیان کرد.

 

درێژەی شۆڕشی فەرهەنگی دوای شەڕی سەپێنراو و بێبەشکردنی کەسانێک کە دژایەتی کۆماری ئیسلامی دەکەن

هاوکات کۆماری ئیسلامی بە دروستکردنی سیستمی کۆتا کارئاسانی بۆ وەرگرتنی ڕاهێنەران و خوێندکاران  کرد کە پشتیوانی سیستمەکە دەکەن، نزیکەی ٪٧٠ی کورسییەکانی زانکۆ بۆ خوێندکارانی شایستەی پشکەکان تەرخانکراوە، لەوانەش کەسانێک یان ئەندامانی خێزان کار بۆ ڕێکخراوە جیاوازەکانی بەسیج دەکەن.

 

جگە لەوەش ڕژیم پێویستی بە جیاکاری ڕەگەزی و پۆلیسی ئەخلاقی و لابردنی کتێبی دەرسی بە ناوەڕۆکێکی نائیسلامی یان فەلسەفەی ماتریالیستی و پێشخستنی خوێندنی ئیسلامی لە هەموو دیسیپلینەکاندا هەیە، لە ساڵی ٢٠١٣ ئەنجومەنی شۆڕش "بەڵگەنامەی زانکۆی ئیسلامی"ی پەسەند کرد کە تیایدا ئامانج و ستراتیژی نوێ بۆ ئیسلامیکردنی زانکۆکان خرایەڕوو.

 

ئەم بەڵگەنامەیە لە سەردەمی سەرۆکایەتیی حەسەن ڕۆحانیدا بە هۆی نەبوونی متمانەی حکومەت بە پڕۆژەی ئیسلامیکردن بە تەواوی جێبەجێ نەکرا، بۆ نموونە لە سەردەمێکدا ڕوحانی گاڵتە بەم پرۆژەیە دەکات و دەڵێت: بیرکاری و فیزیا و کیمیای ئیسلامی بوونی نییە،  دانانی قورئان لە ناو شەقامی دەستکێشی ئۆتۆمبێلێکدا ئەو ئۆتۆمبێلە ناکاتە ئیسلامی، بەپێی فەرمانەکانی ئەنجومەن، پێویستە خوێندکاری چالاکی ئۆپۆزسیۆن لە خوێندنی دەرچوون قەدەغە بکرێن، بەڵام لە ساڵی ٢٠١٩دا حکومەتی ڕوحانی پرۆژەیاسایەکی ئاراستەی پەرلەمان کرد بۆ ئاسانکاری بۆ گەڕانەوەی خوێندکارە دوورخراوە سیاسییەکان بۆ زانکۆکان.

 

کاتێک ئیبراهیم ڕەئیسی لە ساڵی ٢٠٢١دا هاتە سەر دەسەڵات، وەک یەکەم هەنگاو بۆ کۆنترۆڵکردنەوەی زانکۆکان و دەستپێکردنەوەی پڕۆژەی ئیسلامیکردن، پڕۆژە یاسای چاکسازی کشایەوە، ئەم گواستنەوەیە بەشێک بوو لە پلانەکەی تەنانەت لە یەکەم بانگەشەی هەڵبژاردنەکانیدا بۆ پۆستی سەرۆکایەتی لە ساڵی ٢٠١٦دا، بە وتەی ڕەئیسی، نابێت خوێندکار لە ئایین و ئەخلاق جیابکرێتەوە بۆیە داوای لە ڕێکخراوەکانی خوێندکاری و پرۆفیسۆر و ستافی زانکۆ و تاک قوتابیان کرد کە هاوکاری حکومەت بکەن لە پەیڕەوکردنی پلانی ئیسلامیکردن.

 

شەپۆلی سێیەمیش هاوشێوەی شەپۆلەکانی پێشووی شۆڕشی ڕۆشنبیری، شایەتحاڵی دەرکردنی پرۆفیسۆر و خوێندکارانی ناڕازی بوو و هەوڵدان بۆ هاندانی دامەزراندنی کەسانێک کە پشتیوانی سیستەمەکە دەکەن، بەتایبەتی لە زانستە کۆمەڵایەتییەکان و زانستە مرۆییەکان، بەکارهێنانی پرۆفیسۆرەکانی بەسیجی ڕێک ئەوەیە کە جێگری سەرۆکی سیاسی سوپای پاسداران داوای لە حکومەتی ڕەئیسی کردبوو، ناوبراو ڕایگەیاند کە حکومەتی سەرۆک کۆمار دەرفەتێکی زێڕین بۆ سیستەمەکە دەڕەخسێنێت کە زانکۆکان بە ئیسلامی بکات، چونکە ئەو نائاسایی و گرفتانەی ئەمڕۆ لە ئێراندا هەیە، دەگەڕێتەوە بۆ چاکسازی نەکردنی زانکۆکان و پێویستە ئەمجارە ئەم کارە بکرێت.

 

بە ئیسلامیکردنی زانکۆکان بەشێکە لە پلانێکی گەورە کە خامنەیی دەیان ساڵە پاڵپشتی دەکات، بە پێی تێڕوانینی ئەو کاتی دامەزراندنی کۆمەڵگە و شارستانیەتێکی تەواو ئیسلامی هاتووە، لە ساڵی ٢٠١٨ەوە و لە هەمان کاتدا لەگەڵ یادی چلەمین ساڵیادی شۆڕشدا، بە دانانی شوێنکەوتە ڕادیکاڵەکانی و گەنجانی لە پۆستە ناهەڵبژێردراوەکانی وەک نوێنەری زانکۆکان، چالاکانە بەشداری لە دامەزراندنی حکومەتی ئیسلامیدا کردووە.

 

لە ڕوانگەیەکەوە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە دوو شەپۆلی پێشووی شۆڕشی فەرهەنگی ئۆتۆنۆمی زانکۆکانی ئێرانی لە ناو برد و دواتر کوالیتی خوێندنی پێشکەشکراو، بە تایبەت لە زانستە مرۆییەکان و زانستە کۆمەڵایەتییەکان، ئەم جۆرە کردەوانە دژەبەرهەم دەردەکەون، لە ئەنجامدا زانکۆکانی ئێران بە بەردەوامی لە ڕیزبەندی نزمترن لە وڵاتانی دیکەی ناوچەکە، لەوانە سعودیە، تورکیا و ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی، ئەم کەمبوونەوەیە سەرەڕای زیادبوونی زۆری ژمارەی زانکۆکانی ئێران  لە ٢٢ زانکۆ بۆ زیاتر لە ٦٠٠ و  ژمارەی خوێندکاران لە ١٧٥ هەزارەوە بۆ ٣٢٠ هەزار لە ساڵی ٢٠١٨ەوە ڕوویدا.

 

کەمبوونەوەی کوالیتی خوێندن و زیادبوونی سەرکوتی کۆمەڵایەتی و سیاسی بووەتە هۆی کۆچی بەرفراوانی خوێندکاران و پرۆفیسۆرەکان، لە ئەنجامدا وا بیردەکرێتەوە کە ئێران ساڵانە ژمارەیەکی زۆر لە کەسانی خوێندەوار و لێهاتوو لەدەستی وڵاتانی دیکە دەدات.

 

 بە وتەی محەممەد وەحیدی، جێگری یەکەمی سەرۆکی کۆمیسیۆنی پەروەردە و توێژینەوەی پەرلەمان، ئێران یەکێکە لەو وڵاتانەی کە زۆرترین ئاماری لە نێو ئەو ٩٨ وڵاتەدا هەیە کە لە ڕێگەی کۆچبەرییەوە نوخبەی خۆیان لەدەست داوە، بەهەمان شێوە، چاودێرانی کۆچبەری ئێران لەم دواییانەدا بۆی دەرکەوتووە کە ٣٧٪ی خوێندکارانی خاوەن مەدالیای ئۆڵۆمپیاد و ٢٥٪ی ئەندامانی دامەزراوەی نوخبە وڵاتیان بەجێهێشتووە و ١٥٪ی خوێندکارانیش لە ڕیزبەندی ١٠٠٠ باشترینەکان لە تاقیکردنەوەی نیشتمانی وەرگرتندان.

 

هەڵبژاردنی سەرۆک کۆمار و قۆرخکردنی دەسەڵاتەکەی لە دەستی توندڕەوەکاندا، تەنها خواستی کۆچکردنی زیاتر کردووە، بە پێی ڕاپۆرتێکی ئەم دواییە سەبارەت بە دەزگاکانی وەرگێڕان لە ئێران، "ژمارەی داواکارییەکانی وەرگێڕانی بەڵگەنامەکان لە ساڵی ڕابردوودا بە بەراورد لەگەڵ دە بۆ پانزە ساڵ لەمەوبەر زۆر زیادی کردووە" بە ئاماژەدان بە بەڵگەنامەی ناسنامە، بەڵگەنامەی پەروەردەیی و کەرەستەی دیکە.

 

بۆ ئەوەی سنووردارکردنی کۆچی نوخبە، حکومەت تێچووی وەرگێڕانی بەڵگەنامە فەرمییەکانی زیاد کرد، جگە لەوەش ڕژیم داوای لە زانکۆکان کرد کە وەرگێڕانی ئینگلیزی بۆ خوێندکاران دەرنەکەن و هانی پرۆفیسۆرەکانی دا کە نامەی پێشنیار بۆ ئەو خوێندکارانە نەنووسن کە پلانیان هەیە داواکاری پێشکەش بە زانکۆکانی دەرەوە بکەن.

 

سەرەڕای هەموو ئەو سیاسەتە بەرتەسککەرەوەیە، خواستی کۆچکردن لە نێو خوێندکار و پرۆفیسۆرەکاندا بەهێزتر بووە، نەک تەنها بەهۆی سەرکوتی سیاسییەوە، بەڵکو بەهۆی ئەوەی ئێرانییەکان هیوایان بە چاکسازیی مانادار لەدەستداوە و ئێستا ترسیان لە ئایندەی وڵاتەکەیان هەیە، بە وانەیەک لە مێژووی کۆماری ئیسلامی، شەپۆلی سێیەمی شۆڕشی فەرهەنگی لە دروستکردنی سیستمێکی زانکۆیی گوێڕایەڵ و پەروەردەکردنی قوتابیانی دڵسۆزی ئایدۆلۆژی شکست دەهێنێت، بەڵکو بە دەرکردنی زیرەکترین عەقڵەکان لە دامەزراوە نیشتمانییەکان و ڕازیکردنیان بۆ ڕۆشتن، تێچووی زۆری بۆ ئێران دەبێت.