چرا مستقل بودن جنبش زنان از سیاست برای موفقیت آن ضروری است؟
فعالان تأکید می‌کنند که موفقیت جنبش زنان مستلزم استقلال کامل از تأثیرات هرگونه نهاد سیاسی است. این جنبش با هدف دفاع از حقوق زنان و بازتاب رنج‌ها و مشقت‌های آنها برای اعمال اصلاحات ضروری و بهبود شرایط موجود تشکیل شده است.
زهور مشرقی
تونس- جنبش حقوق زنان در تونس سه مرحله تعیین کننده را طی کرده است. ابتدا، دوران قبل از استقلال در سال ١٩۵۶، که شاهد تلاش‌هایی برای اصلاحات و دستیابی به آزادی بود. سپس، دوران پس از کسب استقلال، از سال ١٩۵۶ تا ٢٠١٠، که تلاش‌ها به ساخت یک کشور مدرن اختصاص یافت. نهایتاً، مرحله پس از انقلاب تونس، که در آن جنبش زنان به دفاع از حقوق خود در برابر موانع فراوان و نگرش‌های تحقیرآمیز در یک جامعه مردسالار پرداخت. این جنبش با تصویب قوانینی که حقوق زنان را تضمین می‌کند، به مقاومت خود ادامه داده است.
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، برخی از فعالان حقوق زنان در تونس همچنان ناراضی هستند و تلاش‌های جاری را ناکافی می‌دانند. این دیدگاه‌ها، جنبش را به تمرکز بیش از حد بر روی نخبگان و نادیده گرفتن زحمتکشان متهم می‌کنند. همچنین، برخی از این صداها ارتباطات موجود با دولت را که به عنوان نمادی از هویت مطرح است، رد کرده و دولت را به دلیل ناتوانی در تحقق کامل خواسته‌های قانونی و بهبود واقعی زندگی زنان، مورد انتقاد قرار می‌دهند.
برخی زنان در تونس اعتقاد دارند که جامعه مدنی نباید به دولت وابسته باشد تا بتواند نقش نظارتی و انتقادی خود را حفظ کند، چرا که وابستگی ممکن است مانع از انجام این وظایف شود. در مقابل، دیدگاه دیگری وجود دارد که بر این باور است جنبش زنان مستقلی که به قدرت وابسته باشد نمی‌تواند وجود داشته باشد، چرا که هر گونه وابستگی به قدرت می‌تواند به تضاد با مبارزه علیه ساختارهای سرمایه‌داری و اقتدارگرایی منجر شود.
رجاء دهمانی، فعال حقوق زنان، تصریح کرد که در تونس جنبش زنانی مطابق با معیارهای مدرن وجود نداشته است. به جای آن، جنبش زنان به صورت قدیمی‌تری شکل گرفته و در دوران قبل از استقلال، به طور عمده با جنبش آزادی‌بخش ملی و جنبش اتحادیه‌ای هم‌پوشانی داشته است. رجا دهمانی بیان کرد که زنان در این جنبش‌های سیاسی و اتحادیه‌ای فعال بوده‌اند و با قدرت زنانه‌ای که به تدریج شکل گرفته و توسعه یافته است، نقش داشتند. او خاطرنشان کرد که هیچ الگوی دقیق و مطابقت‌پذیری برای زنان در این جنبش‌ها وجود ندارد.
رجاء دهمانی اشاره کرد که انجمن زنان دموکرات تونسی، که در سال ١٩٨٩ تأسیس شد، یکی از نخستین و مهم‌ترین سازمان‌ها در جنبش زنان تونس به شمار می‌رود. پیش از تأسیس این انجمن، دانشجویان چپ‌گرا، فعالان سیاسی و متفکران در چارچوب گردهمایی‌ها و نشست‌های فرهنگی گرد هم می‌آمدند تا در خصوص ایده‌ها، راهنمایی‌ها و بحث‌هایی که منجر به شکل‌گیری یک اندیشه زنانه متناسب با ویژگی‌های زنان تونسی می‌شد، تبادل نظر کنند. این نشست‌های مطالعاتی پایه‌گذار جنبشی بودند که نهایتاً به تصویب قوانین و مقرراتی انجامید که پیروزی‌های مهمی برای زنان تونسی را رقم زدند.
رجاء دهمانی توضیح داد که در ابتدای تلاش‌ها، جنبش‌های زنان در تونس با چالش‌هایی مانند رد و عدم پاسخگویی روبرو شدند. مواجهه آنها با تصمیمات سیاسی آن دوره، که مسائل مربوط به زنان را به تأخیر می‌انداخت و به آن به صورت شعاری نگاه می‌کرد، مانعی بزرگ بود. با این حال، فعالان این جنبش با اعتقاد راسخ به اهمیت و اجتناب‌ناپذیری خواسته‌های خود مبارزه کردند. آنها بر این باور بودند که مطالبات زنان نه فصلی است و نه شعارهای بی‌مایه؛ این جنبش در آن زمان نقطه‌ای از کشمکش‌های قدرت بود که تلاش می‌شد آنها را مهار و در دوره‌ای خاموش کند.
انجمن زنان تونسی برای تحقیق در مورد توسعه به عنوان اولین سازمان در کشور تونس تأسیس شد. در ادامه، جنبش زنان دموکرات به عنوان اولین جنبش زنان قوی و منسجم در این کشور شکل گرفت و در پی آن، گروه‌های دیگری نیز به موضوعات مربوط به زنان پرداختند و این مسائل به اولویت تبدیل شدند. جنبش‌های زنانی در تونس با وجود فشارهای قدرت موجود در آن زمان، مبارزه خود را برای تغییر وضعیت زنان آغاز کردند و در پی تصویب قوانینی بودند که از حقوق و کرامت زنان محافظت کرده و برابری کامل و واقعی را تحقق بخشند.
رجاء دهمانی بر نقش حیاتی جنبش زنان در عرصه‌های سیاسی و عمومی تونس تأکید کرد. وی اشاره کرد که این جنبش در تمام دوره‌های سیاسی و اجتماعی که تونس تجربه کرده، حضوری فعال داشته است. جنبش زنان، متعهد به ارزش‌های حقوق بشری و اصول برابری، آزادی، و عدالت اجتماعی بوده و بر این اساس حرکت می‌کند، باور دارد که این اصول راهنمای اساسی برای فعالیت‌ها و مبارزات‌شان است.
رجاء دهمانی تأکید کرد که مبارزه جنبش زنان در تونس، در واقع جنگی علیه اندیشه‌های مردسالارانه و پدرسالارانه است که منجر به عقب ماندگی زنان و محرومیت آنها از دسترسی به حقوق‌شان می‌شود. او بیان کرد که این اندیشه‌ها به حفظ ساختارهای سلسله‌مراتبی میان زنان و مردان کمک کرده و منجر به تبعیض گسترده در تمامی زمینه‌ها می‌شود. این جنبش در تلاش است تا این ساختارهای نابرابر را بشکند و راهی برای دستیابی به برابری و عدالت اجتماعی فراهم آورد.
با وجود پیشرفت‌های حاصل از جنبش زنان و تصویب قوانینی که به دنبال تقویت جایگاه زنان هستند، زنان تونسی همچنان با چالش‌های متعددی روبرو هستند. مشکلاتی مانند تعطیلی‌ها و عدم برابری در دستمزدها، فقیر شدن زنان از طریق عدم ارائه فرصت‌های شغلی مناسب، و ضعف در توانمندسازی آنها در زمینه‌های آموزشی و پژوهشی از جمله این موانع است.
رجاء دهمانی بر اهمیت دستاوردهای جنبش زنان تونس در برجسته سازی نقش زنان در مراکز تصمیم‌گیری و رهبری دولتی تأکید کرد و این موفقیت‌ها را به عنوان اولین تجربه موفق در شمال آفریقا و منطقه معرفی کرد. او خاطرنشان ساخت که این جنبش با استفاده از شیوه‌های مبارزاتی نوین و مسالمت‌آمیز، به مقاومت در برابر تحمیل قوانین پیشرفته پرداخته و بر بازنگری در بندهای قانونی که دیگر با وضعیت فعلی و دستاوردهای زنان همخوانی ندارد، فشار آورده است.
رجاء دهمانی تأکید کرد که نقش زنان در تونس از دوران رئیس جمهور فقید تاکنون اهمیت بسزایی داشته است. این دوران شاهد تلاش‌ها و مبارزاتی بود که به تصویب قانون احوال شخصی در آن زمان منجر شد، قانونی که در جامعه مردسالار آن دوره به مثابه یک انقلاب تلقی می‌شد. او با بیان اینکه «نمی‌توان نقش جنبش زنان در تغییر سیاست‌ها و اعمال فشار بر دولت‌ها برای تثبیت حقوق زنان را انکار کرد»، بر اهمیت و تأثیر گذاری این جنبش در تحولات سیاسی و اجتماعی کشور تأکید ورزید.
رجاء دهمانی به قانون ۵٨ اشاره کرد که به مبارزه با خشونت علیه زنان می‌پردازد و آن را آخرین دستاورد بزرگ در زمینه دفاع از حقوق زنان در تونس معرفی کرد. این قانون، که نهادهای سازمان ملل آن را به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین قوانین در تعریف و مقابله با اشکال مختلف خشونت می‌دانند، از نظر مفهومی و تعریفی فراتر از استانداردهای سازمان ملل می‌رود.
ام الزین بن شیخه، پژوهشگر و نظریه‌پرداز، تأکید کرد که مبارزات جنبش زنان در تونس از طریق فعالیت‌های چهره‌های برجسته و سازمان‌های حامی زنان ادامه دارد. او مشارکت خود را در این مبارزات از طریق تحلیل و نگارش با رویکرد فلسفی توضیح داد، که نه تنها به تعمیق دستاوردهای زنان کمک می‌کند، بلکه در پی اجرای جدی و ملموس قوانین است. او به کتاب جدید خود با عنوان «سروصدای مونث» اشاره کرد، که به عنوان یک مشارکت فکری در جهت غنی‌سازی بینش‌های نوآورانه زنانه به حساب می‌آید. این کتاب مبارزه روزانه و دیدگاه فلسفی زنان را به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از تلاش‌های آنها برای دفاع از حقوق خود مطرح می‌کند و تأکید می‌کند که جنبش زنان نباید تنها به خواست‌های قانونی محدود شود، بلکه باید به تأمین استدلال‌های جدید و تبدیل آنها به خواسته‌های گسترده‌تر نیز بپردازد. بن شیخه همچنین بر ضرورت تحقیقات فلسفی در مواجهه با خشونت، شکنجه و تبعیض جنسیتی تأکید کرد، چرا که این مطالعات نه تنها ضروری هستند، بلکه برای درک و مقابله با چالش‌های معاصر بسیار حیاتی می‌باشند.
ام الزین بن شیخه تأکید کرد که صرفاً گفت‌وگوهای مناسبتی درباره حقوق، دستاوردها و مشکلات زنان وضعیت واقعی زنان در تونس را تغییر نخواهد داد. او بر این باور است که هر تغییر معنادار باید با یک رویکرد فلسفی و فکری عمیق همراه باشد تا تأثیر واقعی بر جامعه داشته باشد و اینکه اصلاحات باید از طریق تغییر در ذهنیت‌ها آغاز شوند تا بتوانند رفتارهای جدید و ارزش‌های تازه‌ای را در هر دو جنس نهادینه کنند. بن شیخه بر اهمیت پژوهش در تحقق این تغییرات تأکید کرد و گفت: «ذخیره مبارزاتی جایگاه مبارزه است و نه صرفاً گفتاری برای تأثیرگذاری بر جامعه و ایجاد تغییر».