چالش‌ها و موانع مشارکت سیاسی زنان در جامعه مصر
توانمندسازی سیاسی زنان مستلزم حمایت اجتماعی و تغییر دیدگاه‌های کلیشه‌ای است. حضور زنان در مناصب رهبری تا به امروز نیازمند تلاش و کوشش جمعی برای پذیرش آن بوده و این مسئله به دلیل تأثیر تمرکزگرایی بر افراد و جامعه به عنوان یک کل، پیچیده‌تر است.
اسماء فتحی
قاهره - تعدادی از سازمان‌های جامعه مدنی، به‌ویژه سازمان‌های زنان، به سمت ایجاد واقعیتی بهتر برای زنان و فراهم‌سازی فضایی برای مشارکت سیاسی آنها از طریق توانمندسازی و توسعه مهارت‌هایشان روی آورده‌اند. این امر با آماده‌سازی آنها برای حضور در سطح محلی آغاز شده و تا نمایندگی در دولت و پارلمان ادامه می‌یابد. با این حال، این مسئله همچنان به دلیل فرهنگ مردسالارانه غالب که توانایی زنان در ورود به عرصه مشارکت سیاسی مؤثر را به رسمیت نمی‌شناسد، با چالش‌های فراوانی مواجه است.
نمی‌توان از نمایندگی ضعیف و صوری زنان که توسط برخی احزاب سیاسی صرفاً برای تکمیل ظاهر عمومی انجام می‌شود، چشم‌پوشی کرد. این در حالی است که تلاشی برای آماده‌سازی واقعی زنان برای حضور و تصمیم‌گیری صورت نمی‌گیرد. این امر باعث شده است که برخی مشارکت زنان را غیرمؤثر بدانند، در حالی که صداهای دیگری خواستار سهمیه‌بندی و تبعیض مثبت شده‌اند، زیرا آن را مسیری برای توانمندسازی زنان می‌دانند، مشابه آنچه برای کارگران، کشاورزان و دیگر گروه‌ها اتفاق می‌افتد. از سوی دیگر، برخی معتقدند که نمایندگی واقعی در آماده‌سازی و تلاش برای ایجاد کادرهایی توانمند برای رقابت و تأثیرگذاری از طریق آموزش‌ها و کار میدانی آگاهی‌بخش نهفته است.
شایعات، آزار و انگ‌زدن، از جمله دلایلی هستند که باعث شده‌اند برخی زنان از مشارکت در فعالیت‌های سیاسی خودداری کنند.
«تلاش کردم در انتخابات اتحادیه شرکت کنم، اما با جنگی علیه خانواده‌ام و تخریب شهرتی روبرو شدم که نتوانستم تحمل کنم.» سامیه فوزی (نام مستعار) با این جمله صحبت خود را آغاز کرد و تأکید کرد که انگ‌زدن به زنانی که می‌خواهند وارد عرصه سیاست شوند، آسیب جدی به آنها وارد می‌کند.
سامیه فوزی می‌خواست وارد عرصه انتخابات در اتحادیه‌اش شود. او حدود ١۵ سال عضو این اتحادیه بوده و تمامی جنبه‌های کار اتحادیه‌ای را می‌شناخت. حضور فعال و داشتن حامیان، او را تشویق کرد تا به عرصه انتخابات وارد شود. او سرشار از امید به پیروزی بود، زیرا به گفته خودش، هیچ چیزی برای رسیدن به آن مقام کم نداشت.
او گفت: «وقتی نامزدی خود را اعلام کردم، برخی چهره‌ها برایم آشکار شدند و هرگز فکر نمی‌کردم فقط به این دلیل که زنی هستم که قبلاً جدا شده و دوباره ازدواج کرده‌ام، این‌قدر رنج بکشم. شایعات جانبی شروع به آزار من کردند، حتی صفحاتی در شبکه‌های اجتماعی شروع به انتشار عکس‌های شخصی من کردند که بر خانواده‌ام تأثیر گذاشت و مرا در برابر انتخابی دشوار قرار داد: یا آرامش ذهنی‌ام، یا ادامه انتخابات و پیشروی علی‌رغم همه اتفاقات.»
او افزود که مسئله جدایی‌اش توسط رقبا علیه او استفاده شد تا بگویند «او نتوانست امور خانواده‌اش را مدیریت کند و شکست خورد، پس چگونه می‌تواند منافع همکارانش را مدیریت کند؟» او تأکید کرد که ورود به زندگی خصوصی‌اش او را خسته کرد و باعث شد از انتخابات کناره‌گیری کند. با وجود اینکه در خود توانایی رقابت و خدمت را می‌دید، اما نمی‌خواست فرزندانش در معرض آن عبارات نیش‌دار قرار بگیرند که قطعاً بر تحصیل و زندگی‌شان تأثیر خواهد گذاشت.
«نمایندگی زنان عادلانه نیست و نیاز به تلاش برای تغییر دیدگاه دارد»
میار مکی، فعال حقوق زنان از استان اسکندریه، تأکید کرد که نمایندگی سیاسی زنان در مصر بسیار محدود است و در استان اسکندریه و مناطق دیگر حتی ضعیف‌تر است، زیرا خدمات و آموزش‌ها کمتر در دسترس هستند. این امر ناشی از تمرکزگرایی پایتخت و عدم ارائه فرصت‌های مشابه در خارج از آن است.
او توضیح داد که نمایندگی زنان در پارلمان و شوراهای محلی به‌مراتب کمتر از مردان است و این مسئله به دلایل متعددی روشن است، از جمله عدم اعتماد به توانایی زنان در تصمیم‌گیری. او معتقد است که این وضعیت مستلزم تلاش برای آگاه‌سازی زنان درباره اهمیت مشارکت سیاسی و حضور در مراکز تصمیم‌گیری است. همچنین، باید رویکرد جامعه را نسبت به دیدگاه‌های کلیشه‌ای درباره زنان تغییر داد تا بتوان به نمایندگی عادلانه‌تری دست یافت.
درباره موانع توانمندسازی سیاسی زنان، میار مکی بخشی از این موانع را به کمبود آگاهی خود زنان از اهمیت مشارکت فعال و همچنین نیاز به آماده‌سازی و توسعه ابزارهای لازم برای توانمند شدن در عرصه عمومی و مراکز تصمیم‌گیری نسبت داد. او اشاره کرد که سلطه مردانه در مناصب عمومی دولت وجود دارد و بسیاری از مردان به توانایی زنان برای کار در کنارشان اعتقاد ندارند و حتی در تدوین قوانین مربوط به زنان، آنها را نادیده می‌گیرند.
او توضیح داد که سازمان‌های زنان اکنون به نمایندگی سیاسی زنان علاقه‌مند شده‌اند، به‌ویژه پس از توقف قوانینی مانند قانون خشونت یکپارچه و احوال شخصیه در پارلمان، و درک اینکه زنانی در پارلمان هستند اما ایده‌های فمینیستی و حقوق بشری را نمایندگی نمی‌کنند. بنابراین، اهمیت کار بر روی آموزش کادرهایی با آگاهی از مسائل زنان و درک نیازهای آنها و اهمیت قوانینی که از آنها در برابر خشونت و تجاوزات محافظت می‌کند، مطرح شده است.
او تأکید کرد که زنان به حمایت بیشتری برای حضور سیاسی و همچنین باور تصمیم‌گیرندگان به توانایی‌شان در این زمینه نیاز دارند. همچنین ضروری است که زنان با هم همکاری کنند تا حضوری فعال و تأثیرگذار در مراکز تصمیم‌گیری داشته باشند و نمایندگی آنها حاشیه‌ای نشود.
«موانع نسبی هستند و از خانواده‌ای به خانواده دیگر متفاوت‌اند»
هاجر عادل، که به‌عنوان هماهنگ‌کننده در یکی از انجمن‌ها در استان اسکندریه کار می‌کند، گفت که مشکلات قدیمی مربوط به نمایندگی زنان و توانایی آنها برای مشارکت سیاسی وجود دارد، اما این وضعیت با گذشت زمان تغییر کرده و اکنون فضای مناسبی برای نمایندگی سیاسی و حضور در مراکز تصمیم‌گیری فراهم شده است.
او توضیح داد که برخی موانع وجود دارند که بر گرایش زنان به مشارکت سیاسی تأثیر می‌گذارند، از جمله جنبه مالی و توانایی هزینه کردن در انتخابات. علاوه بر این، خانواده و تأثیر آنها بر این حضور نیز مهم است، زیرا بسیاری از خانواده‌ها ورود زنان به عرصه سیاست را نمی‌پذیرند تا مورد حمله و تخریب قرار نگیرند و شاید حتی بر شهرتشان تأثیر نگذارد. همچنین، افکار مردسالارانه‌ای وجود دارد که معتقد است زنان توانایی تصمیم‌گیری ندارند، در حالی که مردان قادر به انجام هر کاری هستند.
او توضیح داد که این موانع نسبی هستند و از فردی به فرد دیگر متفاوت‌اند. او تأکید کرد که خانواده‌هایی وجود دارند که واقعاً از زنان حمایت می‌کنند و آنها را به حضور سیاسی در سطوح مختلف، از جمله شوراهای محلی، احزاب سیاسی و سایر مناصب، تشویق می‌کنند.
او معتقد است که یکی از پیچیده‌ترین مشکلاتی که مانع زنان می‌شود، این واقعیت است که بسیاری از مردان نمی‌خواهند از زنان دستور بگیرند، زیرا تربیت و فرهنگ غالب، زن را در جایگاهی پایین‌تر از مرد قرار می‌دهد. در نتیجه، کار کردن تحت نظر یک زن، طبق باور آنها، از مردانگی‌شان می‌کاهد.