پسپۆڕێکی ژینگەیی: بەکارهێنانی چەکە کیمیاییەکان ژینگە وێران دەکات
جیهان ڕووبەڕووی جەنگ دەبێتەوە و کوردستانیش پشکی شێری بەرکەوتووە، بەکارهێنانی جۆرە جیاوازەکانی چەک لەسەر گەلانی جیهان و ناوچەکە زیانی ژینگەیی و گۆڕینی بۆماوەی لێدەکەوێتەوە، پسپۆڕێک لەو بارەیەوە قسە دەکات.
میهرەبان سەلام کاکەیی
هەڵەبجە- لێکەوتەکانی جەنگ کاریگەری لەسەر پێکهاتەی زەوی و زیندەوەران دەبێت، ماددە کیمیاییەکانی لە بەکارهێنانی چەکەکانەوە دەڕژێتە بەرگە هەوای زەوییەوە ڕاستەوخۆ ژینگە و کەشوهەوا دەگۆڕێت و کارلێکی گازەکان دەبێتە هۆی دروستبوونی پێکهاتەی کیمیایی زیانبەخش.
٥ی حوزەیران، ڕۆژی جیهانی ژینگە بوو، لەو ڕۆژەدا لە جیهانەوە هۆشیاری دەربارەی پاراستنی ژینگە و پیس نەکردن، کاریگەری کارگەکان و ئۆتۆمبێلەکان و چەندین هۆکاری دیکە دەدرێت و بەدوای چارەسەریدا دەگەڕێن. بەشێکی سەرەکی هۆکارەکانی پیسبوونی ژینگە، جەنگە، ئەو مۆتەکەیەی بەدەست وڵاتانی زلهێزەوە لە گەلانی جیهان نابڕێت، وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، باکوری ئەفریقا، سووریا، ئۆکراینا و ڕووسیا و چوار پارچەی کوردستانیش ئەو ناوەندانەن کە هەموو پیلانەکانی تێدا بەڕێوەدەچێت و بەردەوام جەنگی بە ناوی جیاوازەوە تێدا هەڵدەگیرسێنرێت.
لە سەردەمی ڕژێمی بەعسدا، بە بەکارهێنانی چەکی کیمیایی لە دژی بالیسان، بارزان و هەڵەبجە، بە کۆمەڵکوژکردنی خەڵکی گەرمیان، بە شەڕی چەند ساڵەی نێوان عێراق و ئێران و تەواوی بۆردومانەکانی لە ئۆپەراسیۆنە جیاوازەکاندا لەسەر باشووری کوردستان بەڕێوەبرا، چەکی کۆکوژ و کیمیایی و جۆری دیکە بەکارهێنرا، جگە لە پارچەکانی دیکەی کوردستان کە بەردەوام لە ژێر هەڕەشەی جەنگدا بوون.
لە ئێستادا کوردستان ڕووبەڕووی جەنگێکی دیکەی درێژخایەن بووەتەوە، ئەویش هێرش و بۆردومانەکانی دەوڵەتی تورکیایە لە سەر چوار پارچەی کوردستان. هەروەها دەوڵەتی تورکیا لە بەکارهێنانی فرۆکەی بۆردومان، چەکی کیمیایی، جۆرەکانی چەکی دەستی بگرە تا دەگاتە بڕینەوەی دار و سوتاندنی دارستانەکان زیانێکی گەورە بە ژینگە، ژیان، زیندەوەران و هاوڵاتی دەگەیەنێت و کاریگەرییەکەی لەسەر جیهان و گۆڕانی کەشوهەوا دەردەکەوێت.
ژینۆ خالید، پرۆفیسۆر لە بواری خاک و ژینگە، بۆ نوژنها دوا و باس لەوە دەکات کە جەنگ و بۆردومانەکان کاریگەری نەرینی لەسەر ژینگە و خاک هەیە و کاریگەری مرۆیی و کۆچ و کۆچبەران دروستدەکات.
جەنگ و چەک کاریگەری لەسەر بۆماوە هەیە
ژینۆ خالید باس لە کاریگەرییەکانی جەنگ دەکات و دەڵێت: لەوه‌ته‌ی هه‌یه كاریگه‌ری نەرێنی جه‌نگ له‌سه‌ر ژینگه و خاك هەبووە و سروشتی ژینگه شێوێنراوە، لەسەر مرۆڤایەتیش کاریگەرییەکانی بەجێدەهێڵێت کە کۆچ و کۆچبەری دروستدەکات بە مرۆڤ و ئاژەڵیشەوە، کاتی مانەوەی پێكهاته‌ی ماده كیمیاوییه‌كان دە‌كه‌وێته سه‌ر جۆری چه‌كەکە، چونكه چه‌ك هه‌یه له یۆرانیومه چه‌نده‌ها كات له سه‌ر زه‌وی دە‌مێنێته‌وه و ده‌چێته ناو بۆماوەی دانیشتوانی ناوچەکەوە، هەروەها تێکەڵ بە سەرجەم به‌شه‌كانی خاك، ئاو و هه‌واش دەبێت.
جەنگ هەر سێ پێکهاتەکەی ژیان پیس دەکات (ئاو، هەوا، خاک)
ئەو پرۆفیسۆرەی ژینگە بە وردی لە کاریگەرییە نەرێنییەکانی سەر خاک و ژینگە دەدوێت و ئاماژەی بەوەدا، له پرۆسه‌ی ئازادی عێراقدا جۆره چه‌كێك به‌كارهات به ناوی "دیپره‌یتید یۆرانیۆم" كه یه‌كێك بووە له هۆكاری دروستبوونی تیشكئاوه‌ر لە ناوچەکەدا و هەوای پیس کردووە، شەڕ و جه‌نگیش به تایبه‌ت كاریگه‌ری ڕاسته‌وخۆ له‌سه‌ر خاك و كێڵگه كشتوكاڵییه‌كان دروستدەکات بەوە ماددە کیمیاییەکان بەجێدەهێڵێت.
لە درێژەی قسەکانیدا ئەو پرۆفیسۆرەی ژینگە ئاماژەی بە سەرچاوەکانی ئاو دا وەک بەشێک لە پێکهاتە سەرەکییەکانی پێویستی مرۆڤ و وتی: شەڕ و بەکارهێنانی چەکە کیمیاییەکان تێکەڵ بە ئاوی ژێر زەوی دەبێت و پیسی دەکات، لە ڕێگەی بارانیشەوە ئاوی سەر زەوی ژەهراوی دەکات، یاخود تیشكئاوه‌رن كه‌شوهه‌وامان بۆ تێكده‌ده‌ن، بۆیه سه‌رجه‌میان ده‌بنه هۆی تێكدانی سه‌رجه‌م زینده‌وه‌ر و ئاده‌میزاد و بوونه‌وه‌رانی سه‌ر زه‌وی، بۆماوەیی تێکدەدات و ئەمەش واده‌كات خاك وێران ببێت.