ژوان کەرەمی

 

کرماشان- ڕووباری قرەسو کە لە باکووری ڕۆژئاواوە دەچێتە ناو شاری کرماشان و لە باشووری ڕۆژئاواوە دەردەچێت و بە سۆزەوە دەڕژێتە ناو دڵی شارەکەوە، دەکرا ڕووبارێکی ئەفسوناوی بوایە وەک ڕووباری نیل لە قاهیرە، سەن لە پاریس، دانوب لە ڕۆتەردام، یان ڤۆڵگا لە ڤۆڵگۆگرا،د بەڵام ساڵانێکی زۆرە هیچ هەواڵێک لەسەر ئەو ڕووبارە نییە بەڵکو بووەتە هۆکاری نەخۆشییە درێژخایەنەکان، کە لە ئەنجامی کەڵەکەبوونی زبڵ و پیسبوون بە ئاوەڕۆی پیشەسازی و ناوماڵەوە ڕووبارەکە کێشەکەی تێپەڕاندووە و بووەتە قەیرانی ژینگەیی.

 

تەنانەت دامودەزگا حکومییەکانیش کە هەمیشە هەوڵدەدەن لەڕێگەی ڕوانگەی بچووک کردنەوەیانەوە بابەتی ژینگەیی کەمتر گرنگ دەربکەوێت، بەهەمان شێوە ناچاربوون ئەو بابەتە وەک قەیرانێک قبوڵ بکەن بۆیە ناوی فەرمانگەی بەڕێوەبردنی قەیرانەکانی قەزای کرماشانیش خرایە لیستی ئەوانەی بەرپرسیارن لە مامەڵەکردن لەگەڵ کێشەکانی ڕووباری قرەسو، دامەزراوەکانی دیکە کە بەرپرسیارن لەم قەیرانە بریتین لە پارێزگا و شارەوانی کرماشان، ڕێکخراوی ئاوی هەرێم، و ئیدارەی ئاو و پاکوخاوێنی.

 

ڕووباری قرەسو

 درێژی ڕووباری قرەسو ١٧٠کم، و لە بناری چیای شاهوەوە سەرچاوەی گرتووە، بە تایبەتی لە سەرابەکەی خورشان ڕەوانسەرەوە دوای ئەوەی بە ڕووباری ڕازاورەوە دەچێتە نزیک گوندی شابگەرەوە، هێواش هێواش دەشتی کرماشان دەبڕێت و دوای تێکەڵبوونی لەگەڵ ڕووباری ڕازاور، ڕووبارەکانی مێرگ “کوللَو و ابشوران” لە باکووری ڕۆژئاواوە دەچنە ناو شاری کرماشانەوە ئەم ڕووبارە کە پێشتر هێمن و جوانە لە باکووری ڕۆژئاواوە بەرەو باشووری ڕۆژهەڵات دەچێتە ناو شارەکەوە و لە ژێر "تنگه دواو"دا تێدەپەڕێت و دەچێتە ناو ڕووباری "گاماسیاب"، لە "گەرووی دەوای" کە دەکەوێتە ناوچەی فەرمان ئەم دوو ڕووبارە لە گرنگترین لقەکانی ڕووباری "سیمره" دادەنرێت کە لە بەرامبەردا دەڕژێتە ناو کەرخا و کارون و دواجار کەنداو.

 

ڕووباری سیمرە سەر بە ناوچەی ئاوی کەنداو، یەکێک لەو پردانەی کە لەسەر ڕووباری قرەسو دروستکراون، “پل کهن”ە، کە تەمەنی زیاتر لە ٥٠٠ ساڵە و مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی سەفەوییەکان، ئەمەش ئاماژەیە بۆ گرنگی  ڕووباری قرەسو و قەبارەی زۆری ئاوەکەی لە ڕابردوودا، زۆرێک لە ڕۆژهەڵاتناسەکان لە سەدەی نۆزدەیەمدا ڕاپۆرتیان لەسەر پانی ڕووبارەکە لە نێوان ٣٢ بۆ ٦٤ مەتردایە، و بەپێی وەرزەکانی ساڵ دەگۆڕێت.

 

گرنگترین کێشە پیس بوونە بە ئاوەڕۆی پیشەسازی و ناوماڵ لە شاری کرمشان سەرەڕای چەندین چاوپێکەوتن و ڕاگەیاندنی فەرمی لەلایەن دامودەزگاکانی حکومەتەوە لە ماوەی ساڵانی ڕابردوودا سەبارەت بە توانایان بۆ کۆنترۆڵکردنی ئاوەڕۆی پیشەسازی و ناوخۆی شاری کرمشان و ڕێگریکردن لێی لە دزەکردن بۆ ناو ڕووباری قرەسو، وێنەکانی تۆمارکراو لە دەزگاکەمان بە ڕوونی ئەم پڕوپاگاندەیە پووچەڵ دەکاتەوە، ئاوی پیسی پیشەسازی کە دەچێتە ناو قرەسو لانیکەم ئاوی پیسی پاڵاوگە و کۆمپانیای نەوت و شاری پیشەسازی کرماشان لەخۆدەگرێت سەبارەت بە ئاوەڕۆی ناوخۆیی، پێویستە ئاماژە بە ئاوەڕۆی ناوچەی چیامیرزا "الهیه" بکەن، بە تایبەت شارۆچکەی ئەلمەهرابی، هەروەها شارۆچکەکانی عاون، ظفر، رودکی، مسکن و تاقوسان ، ئاوەکە دەچنە ناو ڕووبارەکەوە.

 

لە ماوەی ساڵانی ڕابردوودا و لە کۆبوونەوەی دووبارەی دامودەزگاکانی پێشوودا بۆ چارەسەرکردنی قەیرانی قرەسو، بڕیار درا ئاوی پیسی ناوخۆیی لە ناوچە جیاجیاکانی شاری کرماشان بگوازرێتەوە بۆ پاڵاوگە، و دوای چارەسەرکردنی، دەگوازرێتەوە بۆ قرەسو، بەڵام لەڕێگەی بەدواداچوونەکانی دەزگاکەمانەوە، کە لە وێنەکانیشدا دەبیندرێت، دەرکەوت کە بە میکانیزمێکی لەو شێوەیە، ئاوەڕۆی ماڵان ڕاستەوخۆ لە ناوچە جیاجیاکانی شارەکە فڕێدەدرا و زبڵ و خاشاکەکان دەخرێتە ڕووبارەکەوە.

 

ئاوی پیسی پیشەسازی

 لەو وێنانەی دەست ئاژانسەکەمان کەوتووە، ئەوەش ڕوونە کە یەکێک لەو هێڵانەی ئاوەڕۆ لە کۆمپانیای نەوتەوە دەچێتە ناو قرەسو، لەهەمان کاتیشدا ئەم کۆمپانیایە بڕوانامەی پیشەسازی سەوزی بەدەستهێناوە، یەکێک لە ستانداردەکانیشی نابێتە هۆی پیسبوونی ژینگە! بێگومان بەھەندێک هۆکار نەمانتوانی تەواوی ڕێڕەوی بەزاندنی کۆمپانیای نەوت لەگەڵ سنووری قرەسو پشتڕاست بکەینەوە و ئەگەری ئەوە ھەیە کە بڕێکی زۆرتر لە ئاوی پیسی ئەم کۆمپانیایە و پاڵاوگەکە بڕژێتە ناو قرەسو.

 

شایانی باسە ئەو زیانانەی کە ئاوی پیسی پیشەسازی بە سیستمی ژینگە دەگەیەنێت زۆر فراوانترە لە ئاوی پیسی ناوماڵ، ئاوی پیسی پیشەسازی، بەتایبەتی ئاوی پیسی پاڵاوگەی نەوت، پێکهاتەی کانزای زۆر قورس لەخۆدەگرێت، کە دەتوانێت هەر ڕووبارێک بە شێوەیەکی زۆر پیس بکات، بە چوونە ناوەوە ئاوی قرەسو بە شێوەیەکی بەرفراوان بۆ کشتوکاڵ و بەخێوکردنی ئاژەڵ بەکاردێت و ئەم ئاوە پیسە ژەهراویەش دەتوانێت ئاژەڵ ژەهراوی بکات و هەر بەرهەمێکی کشتوکاڵی پیس بکات.

 

هیوای ڕزگارکردنی ڕووبارەکە زیاتر و زیاتر دوور دەکەوێتەوە

 بەپێی دوایین خەمڵاندنەکان لە بەهاری ساڵی ٢٠٢٣، نۆژەنکردنەوە و ڕزگارکردنی ڕووباری قرەسو پێویستی بە زیاتر لە سێ هەزار ملیار تمەن هەیە لەو سەردەمەدا تا ئێستا، و بەهۆی دابەزینی بەهای دراوی نیشتمانی ئێران، دەکرێت مەزەندە بکرێت کە چارەسەرکردنی ئەم قەیرانە گەورەیەی ژینگەیی پێویستی بە لانیکەم چوار هەزار میلیار تمەن هەیە، بەڵام دامەزراوە حکومییەکان لە ئێران نیشانیان داوە کە پرسی ژینگەیی لە بەرنامەکانیاندا ئەولەوییەت نییە و ئەم جۆرە بوودجەیە لە بوارەکانی دیکەشدا لە لایەن هەمان دامەزراوە تەنانەت ئەگەر ئەوانیش خەرج دەکرێن لە پارێزگایەکی بێبەشدا پەسەند دەکرێن وەک کرماشان.

 

لە ڕژێمی ئێراندا، ئاسایش و سەربازی و پڕوپاگەندەی ئایدیۆلۆژی هەمیشە لە پێشینەی کارەکانیان بووە و ئێستا بە سەرنجدان بە کەمیی کارەبا و ئاوی زۆر لە وەرزی هاویندا، کەمیی گاز لە وەرزی زستاندا، کێشەی ژێرخانی زۆر لە پارێزگای کرماشان و هتد، بەدووری نازاندرێت.