ئایە ئیبراهیم

 

سودان ـ لە چەند ڕۆژی ڕابردوودا تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بە هۆی کوشتنی پزیشکێکی سودانی و خوشکەکەی لەسەر دەستی هاوژینی پێشووی لە سعودیە کاردانەوەی لێکەوتەوە، دوای ئەوەی بە ئامێرێکی تیژ دەستدرێژییان کردووەتە سەریان و بەو هۆیەوە دەستبەجێ گیانیان لەدەستداوە، دایکی و دوو خوشکەکەیان گەیەندراونەتە نەخۆشخانە، دوای ئەوەی تاوانبارەکە دەستدرێژی دەکاتە سەریان.

 

وردەکارییەکانی ڕووداوەکە دەگەڕێتەوە بۆ ٩ی تەمووز. تاوانبارەکە بە هێرشکردن بە شتێکی تیژ، ڕوئا دەفعوڵای سودانی،هونینەکەی پزیشکی سودانی کوشتووە و دەستبەجێ گیانی لەدەست داوە، هەروەها بە پارچەپارچەکردنی جەستەی خوشکەکەی، دەلال دەفعوڵا، دکتۆر کوشتووە،وە بچووکترینی خوشکەکانی بووە و لە باوکی نزیک بووە.

 

خوشکەکەی بە ناوی ڕوبا دەفعوڵا لەلایەن تاوانبارەکەوە بە توندوتیژی هێرشی کراوەتە سەر و بە هێرشکردن سەری بریندار بووە، ئەو ژنە گواسترایەوە بۆ چاودێری چڕ. هەروەها خوشکەکەی بە ناوی ڕیماز دەفعوڵا لە پەنجە و دەموچاویدا بریندار بووە، هەروەها لە چاودێری چڕدایە. دایکی ئەوان ڕانیا لەلایەن تاوانبارەکەوە بە توندوتیژی دەستدرێژی کراوەتە سەر و بە ئامێرێکی تیژ لێیداوە و سەری بریندار بووە، لە چاودێری چڕدایە، لەگەڵ کچەکانی.

 

جەختکردنەوە لەسەر گرنگی هۆشیاری

سەلیمە ئیسحاق، پێشەنگی یەکەی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان و منداڵان غەمبارە بە دووبارەبوونەوەی ڕووداوەکانی کوشتنی ژنان لەلایەن هاوژینی پێشوویان یان هاوژینەکانی ئێستایانەوە، وتی: زۆرێک لەو تاوانانە دەرئەنجامی تۆڵەسەندنەوەی پیاوێکە لە هاوژینی پێشووی.

 

ئاماژەی بە ڕووداوی کوشتنی ژنێک دا لە بەردەم منداڵەکانیان دوای ئەوەی داوای  جیابوونەوەی کردبوو لە  هاوژینەکەی، هەروەها سزای ٧ ساڵ زیندانیکردنیشی دوای ئەوەی بڕوانامەی نەخۆشی دەروونی پێدرا، تا دادپەروەری نەدرێت، ئەو جۆرە تاوانانە ناوەستن، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ توڕەیی پیاوەکە لە جێهێشتن و شکاندنی لەلایەن ژنەکەوە، پیاوانێک هەن کە خراپەکاری لەناو خۆیاندا هەیە، پێویست ناکات پیاوێک ئەو جۆرە تاوانانە ئەنجام بدات بۆ ئەوەی بە کاریگەری ماددە هۆشبەرەکاندا بێت یان نەخۆشی دەروونی هەبێت.

 

سەلمە ئیسحاق ئاماژەی بەوەشکرد، تاوانی تۆڵەسەندنەوە زۆرن کە لەلایەن پیاوانەوە بەرامبەر ژنان ئەنجامدەدرێن و لە ئەنجامدا گیانیان لەدەستداوە، جەختی لەسەر پێویستی هۆشیارکردنەوە کردەوە، کە لەم جۆرە تاوانانەدا کەمی هەیە.

 

ئایەت فەزەل، ڕۆژنامەنووسێکی پسپۆڕ لە بواری تاوان، وتی: کوشتنی بە ئەنقەست تاوانێکی نامۆیە بۆ کۆمەڵگەی سودان، بەتایبەتی توندوتیژییەکان کە جاران ڕووی دەدا، بەڵام ئێستا تاوانەکە سیمایەکی توندوتیژی وەرگرتووە، بەکارهێنانی ئامێری تیژ، ئەمەش شتێکی سەیرە.

 

سەبارەت بە پێگەی ژنانی سودانی لەو پارێزگاکانی کەنداو کە تاوانەکەی ئەم دواییە تێیدا ڕوویدا، وتی:  ژنانی سودان بەدەست پاراستنی یاسایی لاوازەوە دەناڵێنن لە وڵاتانی کەنداو، ئەو داوای میکانیزمێک دەکات بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکییەکانی خێزان کە پەیوەندییان بە سەرپەرشتیکردنەوە هەیە، بۆ ئەوەی ناکۆکییەکان گەورە نەبن و نەبنە تاوان، یاسای سودان سزای ڕێگریکردن بۆ کوشتنی بە ئەنقەست دیاری دەکات، لەوانەش سزای لەسێدارەدان و پێدانی پارەی خوێن.

 

کاردانەوەی ململانێکان یەکێکە لە هۆکارەکانی زیادبوونی کوشتنەکان

سەلما عەواز فازیل، ڕۆژنامەنووس و داکۆکیکاری مافی ژنان وتی: کوشتنی ژنێک لەلایەن هاوژینەکەی یان هاوژینەکەی پێشوویەوە بە هەموو پێوەرێک تاوانێکی قێزەونە، بەڵام ناتوانرێت ئەم جۆرە تاوانانە بۆ کۆمەڵگەی سودان گشتگیر بکرێت، بەو پێیەی نائاسایین و نامۆیە بۆ کۆمەڵگەی سودان کە "قبووڵ ناکات" و ئەو جۆرە تاوانانە شەرمەزار دەکات، ئەو کوشتنەکان دەگەڕێنێتەوە بۆ کاردانەوەی ململانێکان، جگە لە خاوەندارێتی پیاوان.

 

ئەمنیە مەکاوی، بەرپرس لە ڕۆژنامەیەکی ناوخۆیی، داوای دەرکردنی یاسای ڕاگرتن دەکات بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو کەسانەی کە توندوتیژی دژی ژنان ئەنجام دەدەن، هەروەها لێکۆڵینەوە لەو تاوانانە ڕوون بێت.

 

ئاماژەی بەوەکرد، توندوتیژی دژی ژنان پێشێلکردنی مافەکانیان پێکدەهێنێت، ئاماژە بەوە دەکات کە ژنانی سودان لە کاتی شەڕەکاندا تووشی پێشێلکارییەکی زۆر بوون، هیچ پاساوێک نییە بۆ کوشتنی ژنان، هۆکاری ئەمەش بۆ ژینگەی کۆمەڵایەتی دەوروبەری ئەو کەسانە گەڕاندەوە کە تاوانی لەو شێوەیە ئەنجام دەدەن.