ئاگرین حسێنی

 

دیواندەرە-توندوتیژی سەر منداڵان کۆمەڵێک ڕەفتاری زیانبەخش لەخۆ دەگرێت وەک نەبوونی پێداویستییە بنەڕەتییەکانی منداڵەکە، پشتگوێخستنی چاودێری تەندروستی، سزادانی جەستەیی و دەستدرێژی زایەندی و  دەروونی.

 

توندوتیژی سەر منداڵان دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی نوێ نییە، لە سەردەمی کۆنەوە بوونی هەیە، بەڵام بە کێشەیەکی کۆمەڵایەتی ڕەچاو نەکراوە و یەکێک لە هۆکارەکان هۆشیاری خێزان، کۆمەڵگە، ڕێکخراوەکانی مافی منداڵان، کۆمەڵەکان و سەنتەرەکانی پاڵپشتی منداڵە.

 

لە ئێستادا، شێوازی توندوتیژی سەر منداڵان گۆڕاوە بەهۆی پێشکەوتنی تەکنەلۆژیاوە، توندوتیژی سەر منداڵان بە شێوەی جۆراوجۆر ڕوودەدات، لەوانە لە بۆشایی ئەلیکترۆنیدا، توندوتیژی و دەستدرێژی سەر منداڵان بە تاوانێکی گشتی لە یاسای ئێراندا دادەنرێت، ئەمە بەو مانایە دێت کە هەرکەسێک چاودێری هەر جۆرە دەستدرێژییەکی منداڵان بکات دەتوانێت ڕاپۆرتی لەسەر بکات و نووسینگەی داواکاری گشتی ناچارە بەدواداچوون بۆ بابەتەکە بکات، بەڵام یاسای پاراستنی خۆپاراستن لەم بوارەدا دانەمەزراوە و چەندین گرفت هەیە.

 

یەکێک لە ڕێگا مۆدێرنەکانی کردنەوەی لاپەڕەی ڤێرچواڵە بۆ منداڵان لە کاتی لەدایکبوون، هەروەک ماددەی ١٦ی پەیماننامەی مافەکانی منداڵ دەڵێت "هیچ کەس ناتوانێت دەستێوەردان لە تایبەتمەندی منداڵان بکات"، بەڵام زۆرێک لە دایک و باوکان بە ناوی منداڵەکانیانەوە هەژمار دەکەنەوە لەسەر لاپەڕەکانی ئینتەرنێت و وێنە و وردەکاری دەربارەی ژیانیان بڵاو دەکەنەوە، لەم ڕووەوە ئاژانسەکەمان گفتوگۆی لەگەڵ شایستە مورادیان، دەروونناس و چالاکوانی مافەکانی منداڵان کرد.

 

توندوتیژی سەر منداڵان چییە و چ لایەنێک کاریگەری لەسەر گەشەی منداڵان هەیە؟

لەم ڕۆژانەدا، چەندین هەڵسوکەوتی دایک و باوک هەیە بە مەبەستی یارمەتیدانی منداڵەکانیان، کە دژی مافەکانی منداڵە، چوونە ناو بۆشایی ئەلیکترۆنی، نەبوونی کۆنترۆڵی خراپ بەکارهێنانی منداڵ و پەروەردە لە خوێندنگەکان، هاوسەرگیری منداڵان و هتد، ئەمانە هەموویان شێوەی توندوتیژین و لە سەدەی ٢١دا جۆرەکانی دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان جیاوازن و فراوانترن، بەهۆی ئینتەرنێتەوە و بێئاگایی دایک و باوک توندوتیژی و دەستدرێژی دەکرێتە سەر منداڵان.

 

 

دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان لە ئێستادا چییە؟ ئەو منداڵانە چۆن مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت؟

وەرگرتنی جیهانی منداڵان لەوان نموونەیەکی ڕوونی پێشێلکردنی مافەکانیان و بڵاوکردنەوەی دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان، ئەگەر سەیری کۆمەڵگە بکەین قووڵایی کارەساتەکە تێدەگەین، بۆ نموونە منداڵێکی ١٧ ساڵانم لایە دایکی لە تەمەنێکی زۆر بچووکدا دەیبات بۆ ئارایشتگەو جوانکاری لە تەمەنێکی زۆر بچووکدا بۆ لابردنی موو، ئازار و مەترسییە تەندروستییەکانی لابردنی موو زۆر ئازاربەخش و نامرۆڤانەیە تەنانەت بۆ گەورەکانیش، منداڵێکی ١٠ بۆ ١٢ ساڵ و ئەم چارەسەرە پێشێلکارییەکی تازە و نەزانراو دەکات بۆ منداڵان کە دەبێت چارەسەر بکرێت.

 

دروستکردنی لاپەڕەیەکی ئینستاگرام بۆ منداڵان

لەم ڕۆژانەدا، منداڵانێک هەن کە بوونەتە بابەتی ڕیکلامکردن بۆ بەرهەمە جۆراوجۆرەکان لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکاندا، لەوانە ئینستاگرام، بە نیشاندانی ئەو توانایانەی کە تەمەنی منداڵەکانیان تێدەپەڕێنن بۆ بەدەستهێنانی قازانجی دارایی و ناوبانگ، هیچ کەس ناتوانێت دەستێوەردان لە تایبەتمەندی منداڵان بکات بەبێ مۆڵەت تا ئەو کاتەی منداڵەکە دەگاتە تەمەنی یاسایی و لە ئاستی هۆشیاریدا دەبێت، دایک و باوکان هەژمار بە ناوی منداڵەکانیانەوە دەکەنەوە شێوازی منداڵەکانیان نیشان دەدەن و وێنە و وردەکاری ژیانیان بڵاو دەکەنەوە، ئەمەش نەک تەنها برینداری دەروونی و هەستی خراپتر دەکات، بەڵکو هاندانی گشتیش بۆ دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان زیاد دەکات.

 

لە کۆتایی قسەکانیدا شایستە مورادیان وتی: بە فەرامۆشکردنی نۆرمە ماددی و ڕۆحییەکانی وەک خۆراک و تەندروستی و نیشتەجێبوونی گونجاو و بارودۆخی پەروەردەیی بۆ منداڵان، ئەوان دەرفەتی ئەوەیان لێ ڕەت دەکەنەوە کە گەورە ببن و منداڵان ڕووبەڕووی هەژاری و نەخوێندەواری و تاوانی ناتەندروست و کۆمەڵایەتی دەکەنەوە.