نور ئەحمەد

 

ڕەققە- خۆکوشتن بە یەکێک لە دیاردە کۆمەڵایەتییە نەرێنییەکان دادەنرێت بەهۆی مەترسی و کاریگەرییە نەرێنییەکانی، کە لە ئەنجامی هەڵوەشاندنەوەی خێزان و زیانگەیاندن بە کۆمەڵگە دروست دەبێت، هەروەها لە شەڕ و قەیرانی ئابووری، ناوچەکانی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا شاهیدی زیادبوونی کەیسەکانی خۆکوشتنن.

 

بۆ چارەسەرکردنی زیادبوونی ڕێژەی خۆکوشتن لەم دواییانەدا، لیژنەکانی ئاشتەوایی ئەنجومەنی کۆمەڵەی ژنانی زەنوبیا لە پارێزگای ڕەققە چەند ڕێکارێک جێبەجێ دەکەن، لەوانە هەڵمەتی هۆشیاری بۆ تیشک خستنە سەر هۆکارەکانی خۆکوشتن و جەختکردنەوە لەوەی کە چارەسەر نییە.

 

هۆکارەکان کە دەبنە هۆی خۆکوشتن

نەوال جومعە، بەڕێوەبەری ئۆفیسی ئاشتەوایی ئەنجومەنی کۆمەڵەی ژنانی زەنوبیا ڕایگەیاند، کە چاودێری کەیسەکانی ژنان و ئەو ئالەنگاریانە دەکەین کە ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، لەم دواییانەدا سەرنجمان داوە کە کەیسەکانی خۆکوشتن بە تایبەتی لەنێو ژناندا زیادیکردووە، لەم دواییانەدا زۆر کەیسی هەوڵی خۆکوشتنی ژنانمان بە بەراورد بە ساڵانی ڕابردوو پێگەیشتووە.

 

جەختیشی لەوە کردەوە، کە دیاردەی خۆکوشتن یەکێکە لە شێوازەکانی شەڕی تایبەت بە ئامانجگرتنی، کە سەدەی بیست و یەکەم بە سەدەی ئازادی ژنان و شۆڕشیان لە دژی کۆیلایەتی دادەنرێت، ژنان دەستکەوتی زۆریان بەدەستهێناوە و دەستیانکردووە بە ڕۆڵێکی سەرەکی و دیار، لە ناوچەکانی ئێمەدا یەکسانی لەگەڵ پیاوان لە هەموو لایەنەکانی ژیاندا بەدیهاتووە، کە ئەمەش وایکردووە ژنان ببێتە ئامانج بۆ دەسەڵاتە دەسەڵاتدارە دەسەڵاتدارەکان و عەقڵیەتی ستەمکارانەی پیاوان، کە هەوڵدەدەن بۆ سەرکوتکردنیان و ملکەچکردنیان بخەنە ژێر دەسەڵات و دەسەڵاتی خۆیانەوە بە فشاری دەروونی لەسەریان.

 

سەبارەت بە خۆکوشتن، نەوال جومعە، وتی: لەڕێگەی ئەو کەیسانەی کە پێشکەشی ئێمە کراون بۆمان ڕوون بووەتەوە کە ئەوەی ژنان پاڵدەنێت بۆ هەڵبژاردنی خۆکوشتن ئەوەیە کە بە ئامرازێک دەزانن بۆ ڕزگاربوون لەو فشارە دەروونیانەی کە تووشی دەبن، جا لە بڕیاری پیاوسالارییەوە بێت کە ڕۆڵ و بوونیان سنووردار دەکات و ڕێگرییان لێدەکات لە کارکردن، خوێندن، یان پراکتیزەکردنی خولیایەک کە خۆشیان دەوێت بەناوی داب و نەریتەوە، بۆ ئەوەی نەتوانن بەهێز بن و لە ڕووی فیکرییەوە ڕزگاریان بێت، یان ئاستی ڕۆشنبیری یان پەروەردەی خۆیان لە ئاستی ئەوان باشتر بێت لە کار و ژیاندا هەوڵی دوورخستنەوەیان دەدەن و تۆمەتباریان دەکەن بەوەی کە زۆر لاوازن بۆ ئەوەی بەرپرسیارێتی هەڵبگرن و لە خوار خۆیانەوەن.

 

ڕوونیشیکردەوە، هۆکارێکی دیکەی گرنگ بریتییە لە هاوسەرگیریی پێشوەختە و هاوسەرگیری زۆرەملێ و جۆرەها هاوسەرگیری وەک ئاڵوگۆڕ و هتد، کە تێیدا ژنان ناتوانن بەرگەی بارودۆخی ژیانیان و پەرەسەندنی کێشەکان لەگەڵ هاوژینەکانیان بکەن، وتی: کاتێک پەنا بۆ جیابوونەوە دەبەن، بە ناوی شەرمەوە ڕێگرییان لێدەکرێت و پێیان دەوترێت کە دەبێت بەرگەی توندوتیژی بگرن لە پێناو منداڵ و خێزانەکانیان، ئەمەش پرسەکان گەورەتر دەکات نەک چارەسەرکردنیان، بۆیە ژنان پەنا بۆ خۆکوشتن یان بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان دەبەن.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، کە پرسی خێزانی و ئەو توندوتیژییە سێکسی یان جەستەییانەی کە ژنان تووشی دەبن، لەوانە دەستدرێژی زارەکی، لێدان، سووکایەتیکردن، بەکەم زانین، و کۆیلایەتیکردن، هەروەها بکرێتە ئامرازێک بۆ کاری ناوماڵ و چاودێری منداڵ، و بێبەشکردنیان لە داهاتی کارەکانیان، هۆکارەکانی دیکەن کە دەبنە هۆی خۆکوشتن.

 

ئاماژەی بە یەکێک لەو کەیسانە کرد کە بۆ کۆمەڵەی ژنانی زەنوبیا لەم بارەوە ڕاپۆرت کراوە، وتی: چەند ڕۆژێک لەمەوبەر کەیسێکی ژنێکمان پێگەیشت کە هەوڵی خۆکوشتنی داوە، ئەو دایکی سێ منداڵ بووە، لە ئەنجامی بەکارهێنانی ماددەی هۆشبەر لەلایەن هاوژینەکەی و لێدان و کەمکردنەوە بەردەوامی بۆی، بەتایبەتی کاتێک نەیتوانیوە پارەی ئەو ماددەی هۆشبەرە مسۆگەر بکات، هەروەها ئەمەش وای لێکرد ماددەی هۆشبەر بەکاربهێنێت، دواتر بڕیاریدا خۆی بکوژێت بۆ ئەوەی کۆتایی بە ژیانی بهێنێت.

 

نەوال جومعە جەختی لەوە کردەوە، کە پەنابردن بۆ خۆکوشتن چارەسەر یان کۆتاییهێنان نییە بۆ پرسەکە، چونکە چەندین کاردانەوەی نەرێنی هەڵدەگرێت کە کاریگەرییان لەسەر ژیانی منداڵان و خێزانەکان هەیە، لەوانەش هەڵوەشاندنەوەی خێزان و زەبر و زەنگی دەروونی، کە کۆمەڵەی ژنانی زەنوبیا، کاردەکات بۆ چاودێریکردنی ئەم دیاردەیە بۆ شیکردنەوە و قووڵبوونەوە لە ڕەگ و هۆکار و پاڵنەرەکانی، ئێمە مامەڵە لەگەڵ هەر کەیسێکی خۆکوشتن و لێکۆڵینەوەدا دەکەین بۆ دۆزینەوەی چارەسەر بۆ ژنان.

 

کۆمەڵەی ژنانی زەنوبیا سەکۆیەکە بۆ چارەسەرکردنی پرسەکانی خۆکوژی

ڕوونیشیکردەوە، کە ڕێوشوێنی زۆر دەگیرێتەبەر بۆ کەمکردنەوەی دیاردەی خۆکوشتن، لەبەر ڕۆشنایی کەیسەکانی خۆکوشتن، ڕاگەیەندراومان دەرکردووە کە مەترسیەکانی خۆکوشتن و لێکەوتەکانی تاوانبار دەکات، هەروەها لە ڕێگەی لیژنەکانمانەوە لە گوند و ناوچە گوندنشینەکان هەڵمەتمان دەستپێکردووە و ڕێنمایمان دابەشکردووە بۆ هۆشیارکردنەوەی ژنان و کۆمەڵگە سەبارەت بە کاریگەرییە نەرێنییەکانی خۆکوشتن و مەترسییەکانی هاوسەرگیریی پێشوەختە، هەوڵدەدەن تا دەتوانن بگەنە هەموو ژنان و پەروەردەیان بکەن، بۆ ئەوەی بتوانن ژیانیان بگۆڕن و تۆزی کۆیلایەتی هەڵبشێوێنن و ڕزگاری خۆیان بەدەستبهێنن.

 

نەوال جومعە داوای لە کۆمەڵگە کرد، پێش هەموو شتێک، زیاتر ئاگاداری ئەو فشارە دەروونییانە بن کە ڕووبەڕووی ژنان دەبنەوە، دەبنە هۆی خۆکوشتن، جەختی لەوە کردەوە، کە ژنان پێویستە چارەسەری جێگرەوە لەبەرچاو بگرن، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە خۆکوشتن نە چارەسەرە و نە ئامرازێکە بۆ ڕزگاربوون.