نورشان عەبدی

 

کۆبانێ- پیلانگێڕی نێودەوڵەتی دژ بە ڕێبەری گەلی کورد، عەبدوڵا ئۆجالان بە بەشداری زۆرێک لە هێزە هەژموونییەکان لە جیهاندا کە لە ٩ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٨ دەستیپێکرد، بە ڕێگا و شێوازی جۆراوجۆر تا ئێستا بەردەوامە.

 

دوای ئەوەی ڕێبەر ئۆجالان بە زۆر لە سووریا دەرکرا، لە ١٥ی شوباتی ١٩٩٩ کاتێک فڕۆکەکە لە فڕۆکەخانەی کینیا نیشتەوە لەلایەن تورکیاوە دەستگیر کرا و سزای لەسێدارەدانی بەسەردا سەپاند، بەڵام دوای فشارەکان، سزاکە پێچەوانە کرایەوە، بۆ ئەوەی بڕیارێک دەربکرێت بۆ زیندانیکردنی هەتاهەتایی لە زیندانی ئیمڕالی، دواتر ئەو گۆشەگیرییەی بەسەریدا سەپێندرا توندتر کرایەوەو جگە لە سەپاندنی سزای دیسپلین، لە چاوپێکەوتن لەگەڵ خێزانەکەی و پارێزەرەکەی بێبەشکرا.

 

"پیلانگێڕییەکە پێشینەیەکی سیاسی قوڵی هەبوو"

 فەلەک یوسف، هاوسەرۆکی کۆمسیۆنی شارەوانییەکان و بەڕێوەبەری ناوخۆیی لە ناوچەی فورات لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، پشتڕاستی کردەوە سەرەڕای تێپەڕبوونی ٢٥ ساڵ بەسەر پیلانگێڕییە نێودەوڵەتییەکەدا کە بووە هۆی دەستگیرکردنی و توندکردنەوەی گۆشەگیری لە دژی، ڕێبەرعەبدوڵا ئۆجالان بەردەوامە لە بەرخۆدان و خەبات بۆ هەموو گەلان، وتیشی: ئەو پیلانگێڕییە کە هەموو گەلانی ناوچەکەی کردە ئامانج، بەتایبەتی گەلی کورد، پێشینەیەکی سیاسی قوڵی هەبوو کە پێش جێبەجێکردنی لە هەموو لایەنەکانیدا لێکۆڵینەوەی لەسەر کرا، چونکە ئەو وڵاتانەی بەشداربوون لە پلانەکەدا پلان و ئامانجی ستراتیژییان هەبوو بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی و کوردستان کە دابەش بوون بەسەر چوار بەشد، هەوڵیانداوە پلانەکانیان جێبەجێبکەن بە جێبەجێکردنی پەیماننامەی لۆزان، کە هێشتا لە جێبەجێکردندایە سەرەڕای تێپەڕبوونی سەدەیەک لەو شوێنەی پەیماننامەکە ئامادەکراوە و واژۆکراوە بۆ ئەوەی بتوانن ئەوە جێبەجێ بکەن کە بەدوایدا دەگەڕێن.

 

"پیلانگێڕی لە ترسی بڵاوبوونەوەی بیرو فەلسەفەی ڕێبەر ئۆجالان بوو"

فەلەک یوسف ئەوەشیخستەڕوو، دەکرێت بوترێت کە پیلانگێڕییە نێودەوڵەتییەکە لە دژی ڕێبەر ئۆجالان ئەنجامدراوە بەهۆی ترسیان لە بیرکردنەوە و فەلسەفەی کە دژی سیاسەت و ئارەزووەکانی کۆلۆنیالیزم و سەرمایەداری و ڕژێمە ناوەندییە دیکتاتۆرییەکان بووە، چونکە ئەوان بە بەربەستێکی گەورە لەبەردەمیان دادەنێن و باوەڕیان وابوو کە بەو کارە بەربەستی بەردەم خۆیان لابردووە، وڵاتانی پلانگێڕ ئامانجی یەکەمیان سنووردارکردنی بڵاوبوونەوەی بیر و فەلسەفەی ڕێبەر ئۆجالان بوو لەنێو خەڵکی ئاساییدا، چونکە ئەو داوای ژیانێکی دیموکراسی شیاو بۆ هەموو گەلان دەکات لە هەرکوێیەک بن، هەروەها هەر پێکهاتەیەک مافی ئەوەی هەیە زمانی دایک، کولتوور، نەریت و نەریتەکانی خۆی پەیڕەو بکات و یەکسانییەکی ڕاستەقینە لە نێوان ڕەگەزەکاندا بەدەستبهێنێت، ئەو وڵاتانە بە ڕێبەرایەتی تورکیا نەیاندەزانی کە بە دەستگیرکردنی ڕێبەر ئۆجالان ئاگرێک دادەگیرسێنن و هەموو ئەو شتانە دەسووتێنن کە بەسەریاندا هاتووە.

سەبارەت بە ڕۆڵی گەلی کورد لە بەرپەرچدانەوەی پیلانەکە و هەڵوەشاندنەوەی وتی: هەموو جیهان شایەتی ئەوە دەدات کە ڕێبەر ئۆجالان بە بیرکردنەوە و فەلسەفەکەیەوە سەرەڕای پیلانگێڕی و دەستگیرکردن و گۆشەگیری، توانی بیر و فەلسەفەی خۆی بگەیەنێت بە گەلی کورد و هەموو گەلانی ناوچەکە کە کاریان دەکرد بۆ ڕێکخستنی خۆیان و جێبەجێکردنی پڕۆژەی نەتەوەی دیموکراتیک و سیستمی خۆبەڕێوەبردن لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، بەم شێوەیە هەموو ئەو پلانانە شکستیان هێنا کە دەکەونە نێو پلانەکەوە.

 

"هەرێمەکە بە قۆناغێکی هەستیاردا تێدەپەڕێت"

سەبارەت بەو قۆناغە هەستیارەی کە ناوچەکە لە ئێستادا پێیدا تێدەپەڕێت، هاوکات لەگەڵ کۆتایی هاتنی پەیماننامەی لۆزان و دەستپێکردنی پەیماننامەیەکی نوێ، وتی: ئەو وڵاتانەی پلان دژی گەلی کورد و ڕێبەر ئۆجالان دەگێڕن خۆیان ئامادە دەکەن بۆ نوێکردنەوەی ڕێککەوتنی لۆزان، بۆیە سووریا بە قۆناغێکی هەستیاردا تێدەپەڕێت لەنێو دەستێوەردانەکانی وڵاتانی دەرەوەدا، لەژێر سەرکردایەتی ڕێبەرعەبدوڵا ئۆجالان کە جیهان و کوردەکان و بەتایبەتی ژنان بە مێژوو و کولتوور و ناسنامەی خۆیان ناساند، بەم شێوەیە گەلی کورد توانی زۆربەی ئەو پلانانە شکست پێبهێنێت کە لە دژیان دروستکرابوو و بە جێبەجێکردنی پرۆژەی نەتەوەی دیموکراتیک ڕێڕەوەکە بگۆڕن.

 

لە کۆتایی قسەکانیدا ڕوونیکردەوە کە ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەربارەی ئەوەی کە ناوچەکە و دژی ڕێبەر ئۆجالان ڕوودەدات بێدەنگن ئەمەش ئاماژە بە هاوکارییەکانیان لەگەڵ تورکیا دەکات، کە سیاسەتی سیستماتیکی و پێشێلکردنی یاسایی ئەنجام دەدات.