بێریڤان کەمال

 

ناوەندی هەواڵ- ساڵانە لەگەڵ نزیکبوونەوەی وەرزی بەهاردا کۆچکردنی لەقلەقە سپییەکان بۆ پارێزگای کوردستان، لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان دەست پێدەکات بۆ بەخێوکردنی بێچووەکانیان و بەسەربردنی وەرزی هاوین.

 

لەقلەقە سپییەکان لە وەرزی زستاندا لە شارە گەرمەکاندا دەژین وەک پارێزگای خوزستان و فارس، لە وەرزی بەهاریشدا کۆچدەکەن بۆ پارێزگاکانی ڕۆژئاوای وڵات، وەک پارێزگای کوردستان، کە شاری مەریوان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان یەکێکە لەو ناوچانە بۆ زاوزێکردن و بەسەربردنی وەرزی هاوین.

 

لە زۆربەی ناوچەکانی پارێزگای کوردستان لەقلەقە سپیەکان بەدیدەکرێت، بەڵام بەهۆی بارودۆخی گونجاوی ژیان، بوونی دار بەڕووی بەرز و زۆری خۆراک و هەستکردن بە سەلامەتی، شارەکانی بانە و مەریوان زیاتر میوانداری ئەم جۆرە باڵندەیە دەکەن، بوونی باڵندە سپییەکان لەسەر درەختە بەڕووە بەرزەکان، گەشتیاران و باڵندەکانی دیکەی لە سەرتاسەری وڵات ڕاکێشاوە بۆ بینینی ئەم باڵندە جوانە لە پارێزگای کوردستان.

 

لەزمانی خۆماڵیدا ئەم باڵندەیە بە "حاجی لەقلەق" ناودەبرێت و خەڵکی پارێزگای کوردستان بوونی ئەو باڵندانە بە سەرچاوەی خێر و بەرەکەت دەبینن، هەروەها گوندەکانی بێلۆی سەر بە مەریوان و سۆیرۆ لە بانە، میوانداری زۆرترین ڕێژەی لەقلەقی سپی دەکەن لە پارێزگای کوردستان.

 

گوندی دۆڵی تفێ-دەرە تفێ کەوتووەتە ١٣٥ کیلۆمەتری شاری سنە لە پارێزگای کوردستان، جێی سەرنجە تا چەند ساڵێک پێش ئێستا تەنیا جوتێک لەقلەقەکان لەڕێگەیان بۆ ناوچەکانی گەرمەسێرە عەرەبییەکان لەم گوندە وەستابوون، بەڵام ئەو میهرەبانییەی خەڵکی ئەم گوندە وایکردووە ئێستا میوانداری دەیان لەقلەقی دیکە بکەن، کە بوونی لەقلەقەکان ڕەنگ و بۆنێکی تریان داوە بە گوندەکە و جوانییەکی تایبەتیان پێبەخشییووە، هەروەها هاتنی لەقلەقەکان لە گوندی دۆڵی تەفی بەتایبەتی لەم وەرزەدا لەگەڵ سەرنجە سروشتی و گەشتیارییەکانی تر، ئەم گوندەی کردووەتە شوێنی سەردانیکردنی ژمارەیەکی زۆری گەشتیاری ناوخۆیی و بیانی.

 

لەقلەق، باڵندەیەکی بێ هاوتا لە جوانی

لەقلەق، باڵندەیەکی گەورەیە بە قاچ و ملی درێژ و دەنوکێکی ڕاست و درێژ  دەناسرێت کە بە هێواشی دەفڕێت و قاچ و ملی ڕادەکێشێت و کەمێک بەرەو خوارەوە هەڵیدەگرێت، بە هێواشی دەڕۆن، نێر و مێ دروستدەکەن و لەسەر دار و بەرد و بینا هێلانە دەکەن، لەقلەقەکان خێزانێکن کە چەندین جۆری جیاوازیان هەیە، یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی ئەم باڵندانە ئەوەیە کە حەزیان لە ژیانکردنە لە نزیک مرۆڤدا، هەربۆیە ئەم باڵندانە پەیوەندییەکی باش و نزیکیان لەگەڵ گوندنشینەکاندا دۆزیوەتەوە کە گەشتیارانی سەرسام کردووە.

 

لە ساڵانی ڕابردوودا تەنیا جووتێک لەقلەقەکان لە سەرووی یەکێک لە جەمسەرەکانی کارەبای گوندەکەدا هێلانەیەکی دەستکردیان بۆ دروستکرابوو لەلایەن خەڵکی گوندەکەوە لە سەرەوەی جەمسەرێکی ئاسنین بۆ ڕێگریکردن لە شۆرتی کارەبایی، دوای ئەم کارە سەرنجڕاکێشە وەک ئەوە وابوو کە هێلانەی خۆشەویستیان لەم گوندە دروست کردبێت، دواتر وردە وردە ژمارەی لەقلەقە کۆچەرییەکان زیادیان کرد و کۆمەڵێک گەنجی گوندەکە لە دەستپێشخەرییەکی خۆڕسک لە بەهاردا شوێنی گونجاویان بۆ هێلانەکردنەکەیان دابین کرد، ئێستا زیاتر لە ٦٠ جووت لە گوندەکەدا هێلانەیان بۆ دروستکراوە و خەڵکی گوندەکەش دڵخۆشن بەبوونیان و کاتێک لەقلەقەکان تووشی برینداری دەبن وەک باڵ و پێ شکاوەکان، خەڵکی گوندەکە چارەسەریان دەکەن.

 

بە گشتی لەقلەق لە کلتووری خەڵکی کوردستان بەها، پلە و پایە و ڕێزێکی تایبەتی هەیە و ئەم ئاسایشە پارێزگاری لەم باڵندە و دووبارە دروستبوونەوەی دەکات لەم ناوچەیەدا، گوندنشینان لەو باوەڕەدان کە لەقلەقە سپییەکان هێمای دڵخۆشی و ئاشتین بۆ خەڵکی هەرێمەکە.

 

پاکترین شوێنی باڵندەکان لە سەرانسەری وڵاتدا

لە کۆتاییەکانی زستان و بەهار و هاویندا ئەو گوندە میوانداری ژمارەیەکی زۆر لە لەقلەقە کۆچەرییەکان دەکات کە لە گوندەکەدا هێلانە دەکەن، لە مانگی حوزەیراندا لەقلەقەکان دەردەکەون و دوای چەند مانگێک لە هێلانەکانیان دەمێننەوە بۆ خواردن و بەخێوکردنی مریشک و بەجێهێشتنی گوندەکە بۆ ناوچە گەرمەواییەکان کە وەرزی سەرما دەستپێدەکات پاشان لە کۆتایی زستاندا دەگەڕێنەوە شارە گەرمەسێرەکان.

 

هێلانەکردنی لەقلەقەکان لە گوندەکەدا نیشانەی بوونی ژینگەیەکی ئارامە لەم ناوچانەدا و ئەمەش شتێکی گەورەیە بۆ خۆشەویستانی ژینگە، هاوکات دەریاچەی زرێبار لە مەریوان بە یەکێک لە پاکترین شوێنی باڵندە لە وڵاتدا دادەنرێت و تا ئێستا هیچ مردنێکی پەیوەندیدار بە نەخۆشی لە نێوان باڵندەکان لە قەراغ و دەوروبەری دەریاچەکە نەبینراوە.