رەجا خەیرات

 

مەغریب - بە سۆزێکی منداڵانە و چاوی تیژی شارەزایەک کە دەزانێت چۆن وردترین و جوانترین وردەکارییەکان بگرێت، لە چاویلکەی کامێراکانەوە وێنەی ئەوپەڕی جوانی و شکۆمەندی ئاسەواری ژیانی باڵندەکان و شێوازی ژیانیان لە یەدەگەکانی سروشت و هاوینەهەواریدا دەگەیەنێت، هەر باڵندەیەک نهێنی تایبەتی خۆی هەیە، کە سەیدا بۆنا دەیگرێت و دەیگۆڕێت بۆ تابلۆ کە هەستیارییەکی هونەری ژنانە و بەرز دەرئەبڕێت، بەرزبوونەوەی سەلیقەی مرۆڤ و جوانی سروشت ئاشکرا دەکات.

 

 

''فۆتۆگرافی گەشتێکی گەڕانە بۆ ناو سروشت''

سەیدا بۆنا، فۆتۆگرافەر، لە ساڵی ٢٠١٩ بە شێوەیەکی پیشەیی بەشداری وێنەگرتنی گیانلەبەرە کێوییەکان دەکات، دەڵێت: پەیوەندی من لەگەڵ فۆتۆگرافی ساڵانێک پێش ئەوە دەستی پێکرد، ''کاتێک یەکەم کامێرای خۆمم لە ساڵی ٢٠٠٤ دەستکەوت، بە گشتی خولیای فۆتۆگرافی بووم، بەو پێیەی فۆتۆگرافەرێکی گیانلەبەرە کێوییەکان توانای ئەوەی نییە قۆناغەکانی پێشووی هونەری فۆتۆگرافی لەدەست بدات، جونکە ئەمەش پێویستی بە ئەزموون و تەکنیک هەیە کە دەبێت شارەزا بن پێش ئەوەی بەرەو ناوچە پارێزراوەکان و ژینگە سروشتییەکان بگەڕێن بۆ گەڕان بەدوای بوونەوەرە زیندووەکان لە ڕێگەی گۆشەی فۆتۆگرافیەوە''.

وێنەگرتنی گیانلەبەرە کێوییەکان بەم شێوەیە پێناسە دەکرێت:''گرتنی وێنەی ئاژەڵ و باڵندەکان لە شوێنی سروشتی خۆیان،

بەدواداچوون بۆ ڕەفتارەکانیان کە پەیوەندییان بە گەڕان بەدوای سەرچاوەی خۆراک، جووتبوون، چاودێریکردنی بەچکەکانیان و شێوازەکانی تری ژیانەوە هەیە''، سەیدە بۆنا دەڵێت: سەیدا بۆنا دەڵێت: ئەمە پێویستی بە وەستانەوە لەیەکتر و لە نزیکەوە شوێنکەوتنیان هەیە بۆ ئەوەی وردەکارییەکانی ژیانیان بگرێت و لە ئەنجامدا وێنەی ژیانیان لێدروست دەبێت، وەک ئەوە وایە ساتەکان بەسمەکردن و بەستنیان لە کاتدا لە ڕوانگەیەکی دیاریکراوەوە، ئەمەش ئەوەیە کە شێوازی فۆتۆگرافەر لەوانی دیکە جیا دەکاتەوە.

 

جگە لەوەی کە فۆرمێکی هونەرییە لە خۆیدا، فۆتۆگرافی بە گەشتێکی ڕۆحی و گەڕان دەزانێت کە نهێنی و شیرینییەکەی تەنها لەلایەن ئەو کەسانەوە دەزانرێت و تام دەکرێت کە کامێرایەک لە شان دەگرن و بەرەو بیابانەکان دەڕۆن بۆ گەڕان بەدوای بوونەوەرەکاندا، بەرگەی هەموو ئەو مەترسی وئاڵانگاریانە دەگرن کە بەدوای خۆیدا دەهێنێت.

 

سەبارەت بە تەکنیکەکانی فۆتۆگرافی دەڵێت : "پێویستە کامێرای کوالیتی بەرز و پرۆفیشناڵت هەبێت و بە زوومێکی ٣٠٠٠ملم و ٤٠٠ ملم و ٥٠٠ ملم و سەرووتر وێنە بگرێت، هەروەها دەبێت ئاشنا بیت بە تەکنیکەکانی فۆتۆگرافی پیشەیی و چۆنیەتی خۆدزینەوە، چونکە ئاژەڵەکان لە دوورەوە هەست بە نزیکبوونەوەی مەترسی دەکەن".

''ئارامی ناوەوە''

سەیدا بۆنا لە هەر شوێنێکدا بێت  باس لە گەشتەکەی دەکات بۆ وێنەگرتنی گیانلەبەرە کێوییەکان، دەڵێت: "ناتوانم بژیم بەبێ ئەوەی کامێرا هەڵبگرم و شوێنپێی باڵندەکان بگرم لە هەر شوێنێک بن، بۆ من لە ڕێگەی ئەم گەشتە، کە ساڵانێک لە ژیانمدا بەسەر بردووە، تەنها خولیای فۆتۆگرافی نەبووە، بەڵکو بە تێپەڕبوونی کات پەرەی سەندووە و بووەتە گەشتێکی چاکبوونەوە و تێڕامان لە نهێنییەکانی گەردوونی دەوروبەرمان"، کاتێک لەگەڵ خۆیدا بە تەنیایە، گوێ لە پەپولەی سروشت دەگرێت و بە ڕۆحێکی بەرزەوە دەگەڕێتەوە، ڕۆحی پڕ بووە لە ئارامییەکی ناوەکی کە تەنها لە باوەشی سروشتدا دەتوانێت بیدۆزێتەوە، ژنانیش، زیاتر پەیوەندییان بە سروشتەوە هەیە، ئەمەش وزەیان بۆ دابین دەکات بۆ بەردەوامبوون لە ژیانێک کە تادێت پشێوی زیاتر بووە بە شێوازێک کە ڕۆژ لە دوای ڕۆژ خێراتر دەبێت، وەک خۆی باسی دەکات.

 

فۆتۆگرافی بێ مەترسییە سروشتییەکانی خۆی نییە، وەک کەوتنە خوارەوە لە بەرزاییە گەورەکانەوە، فۆتۆگرافەرەکە بەبێ ئەوەی گرنگی بە دەوروبەرەکەی بدات، سەرنجی لەسەر بابەتەکەی دەبێت، ئەمانە ڕووداوی باون بۆ هەموو فۆتۆگرافەرانی گیانلەبەرە کێوییەکان.

سەیدا بۆنا پێی وایە، وێنەگرتنی گیانلەبەرە کێوییەکان لە بنەڕەتدا پەیامی پەروەردەیی مانادار بۆ گەنجان هەڵدەگرێت، بەو پێیەی ئاشنایان دەکات بە زیندەوەرە زیندووەکان و شێوازی ژیانیان و ئەو شتانەی کە لە جیهانی سروشتیدا پێویستیان پێیەتی بۆ گەشەکردن و مانەوە، دوور لە پیسبوون و قڕکردنی ئاژەڵەکان.

 

سەبارەت بە بەشداریی فۆتۆگرافەرانی گیانلەبەرە کێوییەکان لەم بوارەدا، جەخت لەوە دەکاتەوە، "کارەکانمان وەک فۆتۆگرافەری گیانلەبەرە کێوییەکان چیتر سنووردار نییە بە گرتن و نمایشکردنی جوانییەکانی بوونەوەرەکان و نهێنییەکانی سروشت، بەڵکو بەرپرسیارێتییەکی گەورە لە ئەستۆ دەگرین لە پاراستنی ژینگە و بەرگریکردن لە مافی ژیانی ئەو بوونەوەرانە".

 

 

لەبەر ئەوەی وێنەگرتنی گیانلەبەرە کێوییەکان ڕێگەت پێدەدات کارلێک لەگەڵ باڵندەکان بکەیت و بەدواداچوون بۆ گەشتەکانیان بکەیت، بەتایبەتی ئەوانەی کۆچبەرن، هەروەها شێوازی ژیانیان و پەیوەندییان لەگەڵ ژینگەی سروشتیدا، ئەمەش پاڵ بە فۆتۆگرافەرەوە دەنێت بۆ ئەوەی فێری نهێنی و نهێنییەکانی ژیانی باڵندەکان بێت، وەک ئەوەی لە کوێن، کاتێک دێنە دەرەوە (باڵندەیەک هەیە کە تەنها لە کۆتایی ڕۆژدا دێتە دەرەوە)، ماوەی جووتبوونیان، چۆنیەتی خۆراکدانیان، وە وردەکارییەکانی دیکە کە نوقم بووە لە لێکۆڵینەوەدا، بەجۆرێک زیاتر ئاشنا بێت بە بواری وێنەگرتنیان.

 

ئەو دەڵێت "بیرمە لە یەدەگێکدا بووم لە ناوچەی سۆس ماسا (باشووری مەغریب) و لە زنجیرەیەک وێنەدا کە گرتبووم، سەرنجم داوە فلامینگۆیەک کە هێمایەکی لەسەر قاچی بوو، لێی نزیک بوومەوە و وێنەی گرتم، دوای هەندێک لێکۆڵینەوە، بۆم دەرکەوت کە تەمەنی ٤٤ ساڵە و لە فەرەنساوە هاتووە، ئەو هێمایەی لەسەری هەیە ڕێگەمان پێدەدات مێژووەکەی و تەمەن و هتر بزانین''.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، ئەو لایەنە پەیوەندیدارەی لە فەرەنسا پەیوەندی پێوەکردووە دەربارەی ئەو، وێنەیەکی بۆ ناردوون و هەموو ئەو زانیاریانەی دەستیان کەوتووە، پێی ڕاگەیاندووە کە ماوەی سی ساڵە کەس ڕووبەڕووی نەبووەتەوە یان نەیناسیوەتەوە، بۆیە پێیان وایە لەناوچووە، ئەمە دەرفەتێک بوو بۆ ئەوەی بانگهێشتنامەیەک لە ناوەندی پەیوەندیدارەوە وەربگرێت بۆ ئەوەی بەشداری لە زەنگی فلامینگۆی پەمەیی گەنج لە فەرەنسا بکات، ئەو ڕوونیکردەوە کە ئەمانە و وردەکارییەکانی دیکە کە ڕەنگە فۆتۆگرافەرێکی گیانلەبەرە کێوییەکان بە ڕێکەوت لە کاتی سەرگەردانی لە بیابانەکاندا تووشی ببێت، بەشدارن و یارمەتی پسپۆڕان و توێژەرانی بوارەکە دەدەن لە بەدواداچوونی باڵندەکان و شێوازی ژیانیان و کۆچکردنیان.

 

''دروستکەر و بەرگریکاری ژیان''

سەیدا بۆنا، فۆتۆگرافەری گیانلەبەرە کێوییەکان، بە ڕاوچی دەچوێنرێت، بەتایبەتی لەڕووی جلوبەرگ و شێوازی خۆدزینەوە، به ڵام به پێچه وانه ی ڕاوچییه وه به رهه مهێنه ری جوانی و ژیانه، به رگری له مافی بوونەوەرەکان دەکات بۆ ژیان لە ژینگەیەکی سروشتی سەلامەت و تەندروستدا، هەروەها ئەو بوونەوەرانەی وێنەیان گرتووە لە ڕێگەی ئەو وێنانەی کە لێیان دەگرێت، وا دەکات بۆ هەمیشە بژین، بە پێچەوانەی ئەو ڕاوچییەی کە تفەنگەکەی هەڵدەگرێت و مافی ژیانیان لە بوونەوەرەکان دەدزێت.

ئەو پێی وایە فۆتۆگرافەرانی گیانلەبەرە کێوییەکان دروستکەری جێگەی مشتومڕن بۆ جوانی و ژیان، هەروەها بەشدارییەکی بەرچاویان هەیە لە ئاشکراکردنی نهێنییە شاراوەکانی سروشت و بەرگریکردن لێی لە بەرامبەر هەڕەشەکانی ژینگە.

سەبارەت بەوەی ئەوەی لەگەڵ فۆتۆگرافەرە ژنە کێوییەکانی دیکەدا یەکدەخات، سەیدە بۆنا دەڵێت: خولیای فۆتۆگرافی و هەستکردن بە بەرپرسیارێتی ئەوەیە کە ئەوان یەکدەخات، بەو پێیەی بەرژەوەندییەکی هاوبەشیان هەیە لەم بوارەدا، هەریەکەیان دەست لێدان و دیدگای ناوازەی خۆیان دەهێنێت بۆ گرتنی وردەکارییەکانی گیانلەبەرە کێوییەکان.