سۆرگوڵ شێخۆ

 

زرگان- شەڕ بە گشتی کاریگەری لەسەر مرۆڤەکان دەبێت و دەبێتە هۆی کۆچکردنیان لە خاکی خۆیانەوە. بەڵام کاتێک شەڕ یان ململانێ لە ناوچەیەکدا ساڵانێک بەردەوام دەبێت، کێشەی نوێ دروست دەکات کە بە تێپەڕبوونی کات قووڵتر دەبێتەوە، ژنان و منداڵان ئەوانەن کە زیاتر بەدەست شەڕەوە دەناڵێنن.

 

ئەو ژیانەی لەژێر سێبەری تۆپباران و دەنگی فڕۆکە و هێرشی وشکانی و ئاسمانیدا هەر ساتێک بەردەوام دەبێت، زیانی بە دەروونی مرۆڤ گەیاندووە، شەڕ شێوازی ژیانی مرۆڤەکان دەگۆڕێت و دەبێتە هۆی پەرەسەندنی توندوتیژی زیاتر، ژنان و منداڵان زۆرترین زیانبەرکەوتووی ئەم کارەن، لێرەدا لە شەڕەکاندا توندوتیژییەکی سیستماتیکی دژ بە ژنان هەیە.

 

زرگان: ژنان پێشەنگایەتی بەرخۆدان دەکەن

زرگان یەکێکە لەو شارانەی کە لە تشرینی یەکەمی ٢٠١٩ەوە ڕووبەڕووی هێرشەکانی دەوڵەتی داگیرکەری تورکیا بووەتەوە، زرگان کە لە چەند شار و ٨٢ گوند پێکهاتووە، ٣٦ گوندی لەژێر داگیرکاری تورکیادان، ژنان لە ٤٦ گوند پێشەنگی بەرخۆدانن.

 

ماڵی ژنان دەکەوێتە شاری زرگان لە کانتۆنی جزیرە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، یەکێک لە ستراتیژییەکانی کارکردنی ئەوەیە کە پردێک بێت لە نێوان ژنان و مافەکانی، کە هەم لە ڕووی جەستەیی و هەم لە ڕووی یاساییەوە دەیانپارێزێت و ببێتە خاڵی گەیاندنی ژن و پیاو بۆ یەکسانی، لە هەمانکاتدا ڕۆڵی ناوەندی چارەسەر و ستوونی بۆ ئەو ژنانە دەگێڕێت کە ڕووبەڕووی توندوتیژی بوونەتەوە.

 

لە ماوەی چوار ساڵی داگیرکاری لەلایەن دەوڵەتی تورکەوە، ماڵی ژنان بە بەردەوامی کاریان دەکرد و ژنانی بە تەنیا جێنەهێشت.

 

لە ژێر سایەی هێرشەکاندا، ئەو دۆسیانەی کە لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٩ تا تشرینی دووەمی ٢٠٢٤ چوونەتە ماڵی ژنان:

٤٩ دۆسیە یەکلایی کراوەتەوە و ٢٥ دۆسیەش خراوەتە بەردەم دادگای داد، ٧ دۆسیەی فرەژنی یەکلایی کراوەتەوە و ١١ دۆسیەی گواستراوەتەوە بۆ دادگای داد، ٩ کێشەی خێزانی چارەسەر کراون و ٦ لەو کێشانە ڕەوانەی هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ کراون، ٣ حاڵەتی هەڕەشە و هەراسانکردن یەکلایی کراوەتەوە، ١٣ حاڵەتی کێشەی دارایی چارەسەر کراون، ٣  کەیسی پاڵپشتی منداڵان یەکلایی کراوەتەوە، ٢٤ دۆسیەی هاوسەرگیری منداڵان یەکلایی کراوەتەوە و چوار دۆسیەی ڕەوانەی دادگای داد کراون، ٧ حاڵەتی کێشە گشتیەکان چارەسەر کراون و دوو لەوان گواستراونەتەوە بۆ هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ، کەیسێکی دەستدرێژی و سووکایەتیکردن یەکلایی بووەتەوە و چوار حاڵەتیش ڕەوانەی هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ کراوە، دۆسیەیەکی ڕفاندن چارەسەر کرا، دۆسیەی ناوزڕاندن یەکلایی بووەتەوە. دۆسیەی سەرپەرشتیکردنی منداڵ و دۆسیەی قەرز یەکلایی کراوەتەوە.

 

کۆی گشتی ١٧٢ دۆسیە کە ١٢٠ دۆسیەیان لە ماڵی ژنان یەکلایی کراوەتەوە، ٤٠ دۆسیە بۆ دادگای داد و ١٢ دۆسیە بۆ هێزەکانی ئاسایشی ناوخۆ ڕەوانە کراون.

سەعدیە عیدۆ، بەڕێوەبەری ماڵی ژنان سەبارەت بەم بابەتە قسەی بۆ دەزگاکەمان کرد.

 

"ناوەندێکە بۆ بەرەوپێشبردنی مافەکانی ژنان و یاسا و شوێنێکە بۆ پەروەردەکردنی پیاوان"

سەعدیە عیدۆ ئاشکرای کرد، ماڵی ژنان ناوەندی بەرەوپێشبردنی ژنانە بۆ مافەکانیان و ئەو یاسایانەی کە دەیپارێزن، ماڵی ژنان ڕۆڵی پەروەردەکردنی ژن و پیاو لە ژیانی هاوسەرگیرییدا دەبینێت، هەروەها ڕۆڵی پێدەبەخشێت، ڕۆڵی چارەسەر.لە کەیسەکاندا ڕەنگ دەداتەوە.

 

کاریگەری داگیرکاری تورکیا لەسەر پەیوەندییە دەروونی و کۆمەڵایەتی و ئابووری و ململانێی هاوسەرگیری

سەعدیە عیدۆ ئاماژەی بەوەکرد، حاڵەتی ناکۆکی هاوسەرگیری زیاترەو ئەو ٥ ساڵەی بەسەرمان بردووە، ساڵانی سروشتی و ئاسایی نەبوون وەک هەموو وڵاتێک، ماوەی ٥ ساڵە هێرشی ئاسمانی و زەمینی داگیرکاری تورکیا بەردەوامە، لەم ساڵانەی دواییدا حاڵەتی فرەژنی و هاوسەرگیری منداڵان زیادبووە، بە تایبەت لە کاتی هێرش و کۆچکردن بۆ کامپەکان.

 

بۆچی هاوسەرگیری لە تەمەنی بچوکدا لە هێڵەکانی بەرکەوتندا هەیە؟

سەعدیە عیدۆ حاڵەتێکی بەبیرهێنایەوە کە منداڵێک لە تەمەنێکی بچووکدا هاوسەرگیری کردبوو و وتی: باوکێک لە تەمەنێکی بچووکدا هاوسەرگیری بە کچەکەی دەکرد، ٧ کچی هەبوو و باری دارایی باش نەبوو، ئەمەش هۆکارێکە بۆ ئەوەی ویستویەتی کچەکەی هاوسەرگیری بکات، لەم تەمەنەدا ترسی ئەوەی هەبوو کە دەوڵەتی تورک و چەتەکانی هێرش بکەنە سەر گوندەکەیان ئەوان لەلایەن داگیرکەری تورکیاوە تووشی توندوتیژیی سیستماتیکی دەبنەوە ئەو نائەمنییەی کە ژنان و کۆمەڵگای گشتی ئەزموونی دەکەن و ئەو ناسەقامگیرییەی ئێستا قورسایی لەسەر ژنان دادەنێت.

 

سەعدیە عیدۆ باسی لەوەشکرد، ستراتیژی ماڵی ژنان درێژخایەنە، کاتێک ژنێک بە خۆشحاڵییەوە ماڵی ژنان جێدەهێڵێت، مافی خۆی وەردەگرێت و کێشەکەی چارەسەر دەبێت، وتی: ئەمە سەرچاوەی شانازییە بۆ ئێمە، بێگومان هەرچەندە یەکلایی بووەتەوە، بەڵام ئێمە هێشتا بەدواداچوون بۆ دۆسیەکە دەکەین، بێگومان لەو حاڵەتانەی کە تەنانەت ژنانیش ئامادە نین و هاوسەرەکانیان دووبارە هاوسەرگیری دەکەنەوە، ئێمە ئەو هاوسەرگیرییە دەوەستێنین کە دەکەوێتە ژێر بازنەی فرەژنی.

 

"تێکۆشانی دروست دژی عەقڵیەتی پیاوان و داگیرکەری تورکیا بە پێکەوەژیانی ئازاد مسۆگەرە"

سەعدیە عیدۆ ئاماژەی بەوەشکرد، پێکەوەژیانی ئازاد وەڵامێکی گونجاوە بۆ عەقڵی پیاوسالاری و داگیرکاریی تورکیاو وتی: بەهۆی ئەو فشار و توندوتیژییەی کە ژنان لە ماڵەوە لە لایەن باوک وهاوژینەکانیانەوە ڕووبەڕووی دەبنەوە و لە دەرەوە لەگەڵ هێرشەکانی دەوڵەتی تورکدا، دەبێتە هۆی کوشتن و خۆکوشتن، هەروەها ژنان ناچار دەبن کارێک بکەن کە بە دڵی خۆیان نییە، بەڵام پێویستە ژنان هیوا لەدەست نەدەن و واز لە ڕێگای تێکۆشان نەهێنن، پێویستە بە یەکسانی بژین و بتوانن کولتوورێکی پێکەوە ژیانی ئازاد لە ژیانیاندا دروست بکەن، زۆر گرنگە بە پێکەوەژیانی ئازاد لەدژی توندوتیژی پیاوسالاری و داگیرکاری تورکیا تێبکۆشن.