ڕەفیف ئیسلیم

 

غەززە- چیرۆکە فۆلکلۆرییەکان کە لە یادەوەری و هۆشیاری بەکۆمەڵی داپیرەکاندا پارێزراون، سەردەمانێک تاکە ئامرازی کات بەسەربردن بوون کە دایکان پشتیان پێدەبەستن، بەڵام لەگەڵ پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا و سەرهەڵدانی ئینتەرنێت و مۆبایلە زیرەکەکان، ڕۆڵیان دابەزی، تەنها لەگەڵ شەڕی غەززە گەڕانەوە بۆ ناوبانگ، بەهۆی نەمانی ئامێرە زیرەکەکان و سەختی دەستگەیشتن بە ئینتەرنێت، ئەم چیرۆکانە بوونەتە سەرچاوەی پشتیوانی دەروونی بەتایبەت لەم قۆناغەی ئێستادا.

 

داپیرە ئەنعام تەویل هەزاران چیرۆکی فۆلکلۆری فەڵەستینی لە دایکی و داپیرەیەوە بیستووە، بەڵام یادەوەرییەکەی تەنها ڕێگەی پێداوە چەند چیرۆکێکی فۆلکلۆری فەڵەستینی بهێڵێتەوە، ژنە لە ساڵانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوو لەدایک بووە و قۆناغە جیاوازەکانی شاری غەززە بەسەر بردووە، هەموو ئەم قۆناغانە کاریگەرییان هەبوو و سروشتی چیرۆکەکە و گێڕانەوەی و کارەکتەرەکانییان گۆڕی، بە تایبەت کە چیرۆکە فۆلکلۆرییەکان لە ژینگەی دەوروبەرەوە سەرچاوە دەگرن.

 

ئەنعام تەویل، وتی: لە ڕابردوودا چیرۆکە فۆلکلۆرییەکان پێش خەوتن بۆ فێڵکردن لە منداڵان دەگێڕدرانەوە بۆ ئەوەی لە جێگادا بمێننەوە، وەک چیرۆکەکانی لەیلا و گورگ، مریشکی بەئەمەک، پشیلە و مشک، جوها و چەندین چیرۆکی دیکە، کاتێک دۆخەکە خراپتر بوو و منداڵەکان ڕەتیانکردەوە بخەون، چیرۆکنووس ناچار بوو پاڵەوانێکی ترسناک دروست بکات کە ناچاریان بکات چاویان دابخەن و بکەونە خەوێکی قوڵەوە.

 

سەرەڕای نەبوونی ئامێرە زیرەکەکان لە ڕابردوودا، بەڵام دۆخەکە هەرگیز وەک خۆی نەبووە، کە هەستکردن بە ئارامی و سەقامگیری بە هیچ واتایەکی تری سەر زەوی بێهاوتایە، ئەمڕۆ منداڵان لە سەقامگیری بێبەشن، چیرۆکەکان بۆیان دەگێڕدرێتەوە لە کاتێکدا، مێشکیان سەرقاڵی ئەوە بووە کە "ئایا ئەم موشەکە دەکەوێتە سەر سەرمان؟ بۆچی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان ئەو موشەکانە دەخاتە سەر چادرەکە؟".

 

لە نێوان چیرۆک و فیشەکەکەدا

ئاماژەی بەوەشکردووە، کە چیرۆکە فۆلکلۆرییەکان یادەوەرییەکی خراپیان بۆی هەیە لە کاتی شەڕی غەززەدا، شەوێک لە کاتی گێڕانەوەی چیرۆکێک بۆ نەوەکەی، فیشەکێک هاتە ناو چادرەکە و چاوی بریندار کرد، ئەمڕۆ پێویستی بە ڕەوانەکردنی پزیشکی بۆ دەرەوەی وڵات هەیە بۆ نەشتەرگەری چاو، کوڕە بچووکەکە ڕووداوەکە بۆ هاوتەمەنەکانی دەگێڕێتەوە و لەنێو وردەکارییەکانی دیکەدا باس لەوە دەکات، کە چۆن چیرۆکەکە لە ناوەڕاستدا کورت بووەتەوە کاتێک فیشەکەکە چاوی کون کردووە.

 

لە ئەزموونی ئەنعام تویل لەگەڵ نەوەکانیدا، بۆی دەردەکەوێت کە چیرۆکە فۆلکلۆرییەکان هەندێک جار دڵنەوایییان دەدەن، ئەوانیش تا کۆتایی گوێیان لێدەگرن، تەنانەت لە وردەکارییەکانیش دەپرسن، لە کاتەکانی تردا چیرۆکەکە دەبڕن و دەپرسن "ئایا ئێمە ئاوارە دەبین لە باشووری کەرتی غەززە؟ ئایا سەربازەکان دەمانکوژن ئەگەر لێرە بمێنینەوە؟ ئایا ڕێگەمان پێدەدەن بە ئارامی بژین ئەگەر بچینە باشوور، یان تانک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بە دوای ئێمەدا دەنێرن؟"

 

وتی: ئەم منداڵانە دەستیان کرد بە بونیادنانی چیرۆکە فۆلکلۆرییەکانی خۆیان کە پاڵەوانەکانی خۆیان بوون، بە تایبەت کە پاڵەوانێکیان نەدۆزیبووەوە کە بیانپارێزێت، گوێی لە بەتەمەنترینیان دەبێت، لەکاتی یاریکردندا، چیرۆکیان بۆ دەگێڕێتەوە کە کاتێک لە نەخۆشخانەی شیفا گەمارۆ دراون، بیناکە لەگەڵ ئەوان لەناوەوە سووتاوە، و دواتر گەڕێندراونەتەوە، بە پێی دەڕۆن لەکاتێکدا تانکەکان لە هەردوو لای ڕێگاکان دەوریان داون.

 

هاوەڵێک بۆ گەشتەکانی ئاوارەبوون

منداڵەکان داوای چیرۆکێکی دیاریکراویان نەدەکرد، بۆیە ئەمعام تەویل چیرۆکێکی بۆ هەڵبژارد کە هەندێک بەها و ئەخلاقیان فێر بکات، کاتێک چیرۆکەکە دەگێڕێتەوە، دەیەوێت منداڵەکان لەسەر بابەتێکی دیاریکراو پەروەردە بکات، لە چیرۆکی مریشکەکەدا، پێیانی وت ئەگەر لە زستاندا خۆراک هەڵنەگرن، نان ناخۆن، هەروەها ئەگەر دار کۆنەکەنەوە ئەوا ناتوانن نان دروست بکەن و برسی دەبن، ئەگەر نەگەن بە بارهەڵگری ئاوەکە، ئەوا ئاو ناخۆنەوە، کەواتە مندالەکان لە وانەکان تێدەگەن و جێبەجێی دەکەن.

 

ئەنعام تەویل ئامۆژگاری دایکان دەکات کە منداڵەکانیان بەجێ نەهێڵن، بۆ ئەوەی باسی ئاوارەبوون و مردن بکەن، کە بۆنەکەی ئێستا لە هەموو چادر و ماڵێکی ماوەتەوە و لە شاری غەززە دەردەچێت، بەڵکو پێویستە هەوڵبدەن مێشکیان سەرقاڵ بکەن بە یاریکردن بە ئامرازە سادەکانی دەوروبەریان یان گێڕانەوەی چیرۆک بۆیان، بەتایبەت ژنانی گەنج، کە زیاتر کارلێک لەگەڵ چیرۆکەکەدا دەکەن و وردەکارییەکانی دەهێڵنەوە، بەمەش یادەوەری دایک یان داپیرە دەگوازنەوە بۆ یادەوەری ژنی گەنج یان نەوەکان، ئاماژە بەوە دەکات، کە هەموو ئەم شتانە ڕۆڵیان هەیە لە پاراستنی ئەوەی لە هاوسەنگی دەروونییان دەمێنێتەوە.

 

نکۆڵی ئەوە ناکات، کە کارلێکی منداڵان لەگەڵ چیرۆکە فۆلکلۆرییەکانی ئەمڕۆدا جیاوازە لە نەوەی ئەوان، لە ڕابردوودا، کاتێک بە منداڵەکانی دەوت کە بڕیارە چیرۆکێکیان بۆ بگێڕێتەوە، ئەوان وەک ئەوەی کاتێکی خۆشیان بەسەر دەبردن، خۆیان ئامادە دەکرد، بەڵام ئەمڕۆ دەبینێت ئەو چیرۆکە ئەوەندە سەرنجی هاوڵاتیان داگیرناکات، ئەوان پێی دڵخۆشن، بەڵام ئەوە گەورەترین ئاواتیان نییە، بەهۆی ئەو مۆدێرنەی کە ئەزمونی کردووە، یان ڕەنگە ئەو ئازارەی کە ئەزمونی کردووە.

 

ئەنعام تەویل، لە کۆتایی قسەکانیدا، وتی: تا چەند منداڵێک گوێ لە چیرۆکێک دەگرێت، بەندە بە چۆنیەتی گێڕانەوەی چیرۆکەکە و ئەو شێوازە سەرنجڕاکێشەی کە بەکاردەهێنرێت بۆ تیشک خستنە سەر گرنگی هەر کارەکتەرێک و ڕۆڵیان، کە ئەمەش بە تایبەتی ئەگەر کارەکتەرەکان لە دۆخ و بارودۆخی خۆیان بچن، لێرەدا هەر منداڵێک هەست دەکات وەک ئەوەی چیرۆکەکە بە تەنها بۆ ئەوان دەگێڕدرێتەوە، ئاماژە بەوە دەکات، کە چیرۆکە فۆلکلۆرییەکان بەشێکن لە میراس و هۆشیاری بەکۆمەڵمان و دەبێت ئامادەبن، بەبێ گوێدانە بارودۆخەکە.