عەفرین ناڤدار

 

حەسەکە-بەشداربووانی کۆڕبەندی گفتوگۆ کە لە شاری حەسەکە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا لەلایەن یەکێتی ژنانی ئێزدی و ئەنجومەنی ژنانی پارتی سووریای داهاتوو ڕێکخرابوو، ڕۆژی ٢٣ی حوزەیران، جەختیان لەسەر ڕۆڵی ژنان لە بەرەنگاربوونەوەی قسەی ڕقاوی کردەوە.

 

کۆڕبەندەکە هاوکات بوو لەگەڵ بۆردوومانکردنی کڵێسای مار ئەلیاس لە ناوچەی دویعلە لە دیمەشقی پایتەختی سووریا لە ئێوارەی ٢٢ی حوزەیران کە بەهۆیەوە دەیان کەسی مەسیحی کوژران و بریندار بوون، لە پەراوێزی کۆڕبەندەکەدا چەند بەشداربوویەک قسەیان لەگەڵ ئاژانسەکەمان کرد سەبارەت بەو پێشێلکاریانەی لە سووریا ڕوودەدەن.

 

"سووریا بۆ هەموومانە"

سوعاد حەسو، کارگێڕی یەکێتی ئێزدی لە سووریا و ئەندامی یەکێتی ژنانی ئێزدی لە ڕۆژئاوا، تیشکی خستەسەر گرنگی بەشداریکردنی ژنان لە هەموو باکگراوند و گروپەکانەوە لە کۆڕبەندی گفتوگۆ دا، کە بۆ چارەسەرکردنی قسەی ڕق و کینە کە ناتەبایی و گەندەڵی لە نێوان ئەندامانی کۆمەڵگەدا دەچێنێت، بەڕێوەچوو.

 

ڕوونیکردەوە کە خۆبەڕێوەبەری لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، لەڕێگەی پرۆژەی نەتەوەی دیموکراتیکەوە، توانیویەتی هەموو پێکهاتەکان و ئایینەکان لە ژێر چەتری ئازادی و دیموکراتی و پێکەوەژیاندا کۆبکاتەوە، وتی: لەڕێگەی کۆڕ و کۆنگرەوە هەوڵدەدەین ئەزموونی گەلی ناوچەکە بە هەموو بەشەکانی سووریا بگەیەنین.

 

باسی لە کاریگەرییەکانی ئەو قسە ڕەگەزپەرستی و تائیفییە کرد کە دەوڵەتە نەتەوەییەکان بەدوایدا دەگەڕێن، تا چەند ڕق و کینەی لەنێو پێکهاتەکانی ناوچەکەدا دروستکردووە، ڕژێمی ستەمکاری بەعسی پەیڕەوی لە وتارێکی ڕەگەزپەرستانەی کردووە کە پارچە پارچەبوون لەنێو هاوڵاتیانی ناوچەکەدا دروست دەکات، ئەمەش تائیفەگەری و ڕەگەزپەرستی زیاتر قووڵتر دەکاتەوە، ئەمەش ئەوەیە کە خۆبەڕێوەبەری لە سەرەتای دامەزراندنیەوە خەریکی قسەکردنە لەسەر.

 

ئاماژەی بەو شێوازە دڕندانەیە کرد کە هەتەشە لە دژی ئەو پێکهاتانەی کە لە سووریا ئامادەن بەکاریان هێناوە، ئەو شێوازە دڕندانەیەی هەتەشە بەکاری هێناوە دژی پێکهاتەکانی ناوچەکە دووبارەکردنەوەی ئەو نەخشەیە کە ڕژێمی بەعسی بەسەر پێکهاتەکانی سووریادا سەپاندووە، ئەمە ئەوەیە کە لە کەناراوەکانی سووریا بینیمان، ئەو کۆمەڵکوژییەی کە بەرامبەر کۆمەڵگەی مەسیحی ئەنجامدراوە، هەروەها بەشێکە لەو ڕق و کینەیەی کە سیاسەتی سەرکوتگەرانە بەسەر کۆمەڵگەدا سەپێنراوە.

 

جەختی لە گرنگی هاودەنگی و چاندنی ڕۆحی خۆشەویستی لە نێو ئەندامانی کۆمەڵگەدا کردەوە، وتی: سووریا خاکی ئێمەیە و هەموومانە، هیچ جیاوازییەک لە نێوان کورد و سریانی و ئێزیدیدا نییە، سووریا لە کولتوورەکانیدا هەمەچەشنە، هەموومان مافی ئەوەمان هەیە بەپێی کولتوور و ئایینەکەمان بژین، با خۆمان لە قسەی ڕق و کینە بەدوور بگرین و وتارەکەمان بکەینە دەنگێکی یەکگرتووی سووری.

 

ئاماژەی بە بانگەوازی ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان کرد بۆ ئاشتی و دیموکراتی، بە هەنگاوێکی مێژوویی و گونجاوترین چارەسەری زانی بۆ پاراستنی هەموو ئەو کولتوور و ئایینانەی کە لە سووریا ئامادەن، جەختی لە ڕۆڵی ژنان لە جێبەجێکردنی پڕۆسەی ئاشتی لە ناوچەکەدا کردەوە.

ژن ناوەکی کۆمەڵگەیە

سەبارەت بە دۆخی سیاسی و ئاسایشی سووریا، سێڤان ئیبۆ، ئەندامی ئەنجومەنی کۆمەڵایەتی ئەرمەنستان ڕایگەیاند، ژنان ناوەکی کۆمەڵگەن و نیوەی ئەو کۆمەڵگەیەن، ئەوانەن کە نیوەکەی تریان پەروەردە دەکەن، بۆیە بە قسەی ڕقاوی دەکرێنە ئامانج،کە لە ماڵەوە دەست پێدەکات، ژنان ئامانجی سەرەکی ستەمکاری و ئاسانکاری بۆ بڵاوکردنەوەی قسەی ڕقاوین.

 

جەختیشی لەوە کردەوە، کاتێک ژنێک ئاستێکی بەرزی هۆشیارییان هەبێت، دەتوانن لە ماڵەوە یان لە شوێنی کارەکانیان ڕۆڵی خۆیان بگێڕن، هیچ هێز و وتارێک ناتوانێت قسەی ڕق و کینە بەبێ ئەم هۆشیارییە بگەیەنێت.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، سووریا بە قۆناغێکی سیاسی زۆر هەستیاردا تێدەپەڕێت، وتی: لە قۆناغی ئینتقالیدا، لە تۆڕی کۆمەڵایەتی و دەزگاکانی ڕاگەیاندن قسەی ڕق و کینە هەیە، کە قسەی ڕەگەزپەرستی و تاوانکاری بڵاودەکەنەوە لە کاتێکدا کە ڕاگەیاندنەکان دەبێ دەنگی ڕاستی و دادپەروەری بن، بەڵام ئەو دەزگایانە پەیوەندییان بە هەندێک لایەنەوە هەیە و ئەم دۆخە پێویستی بە لێپرسینەوەی توند هەیە، بەڵام ڕێگای ڕق و کینەیان پێ باشتر بووە بۆ چاندنی بیرۆکەی ڕەگەزپەرستانە لە کۆمەڵگەی هەمەچەشنی سووریادا.

 

ئەوەی لە سووریا ڕوودەدات بە "فیتن" پێناسە دەکات، کە بە توندتر لە کوشتنی دەزانێت، بەڵام ئەوە ئامرازێکە بۆ ئەو لایەنانە کە بۆ لەناوبردنی سووریا بەکاردێت، ئاماژەی بە مۆدێلی خۆبەڕێوەبەری لە ناوچەی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا کرد و وتی: سەرکەوتنی تاقیکردنەوەکە لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دەگەڕێتەوە بۆ هاوپشتی کۆمەڵایەتی نێوان هەموو پێکهاتەکان، هاودەنگیی نێوان هێزە سەربازییەکان و گەل، ڕۆڵی ژنان لەم پرۆژەیەدا، ئەو هۆشیارییەی کە خاوەنمانە لە ناوچەکانمان یارمەتیدەرمان دەبێت بۆ گەیاندنی پەیامەکەمان، پرۆژەکەمان سەرکەوتوو دەبێت، پووچەڵکردنەوەی ئەو پڕۆژەیەی دوژمنایەتی گەلی سووریایە.

 

پێیوایە بۆردوومانکردنی کڵێسای دیمەشق، "قسەی ئیسلامی و ڕەگەزپەرستانە" بەهێزتر دەکات، کە ئامانجی بەئامانجگرتنی پێکهاتە جیاوازەکانە، جەخت لەوە دەکاتەوە کە هەموومان سووریین، هیچ جیاوازییەک نییە لەنێوان بەئامانجگرتنی مزگەوتێک یان کڵێسایەک، ئێمە بە قۆناغی دامەزراندنی سووریادا تێدەپەڕین، ئەم قسە و باسەش خزمەت بە داهاتوو ناکات، پرۆسەی سیاسی بەرەو بوژانەوە دوای ١٤ ساڵ لە کوشتن و ئاوارەبوون لەبار دەبات.

 

ئامۆژگاری گەلی سووریای کرد کە وریا بن لە هەر زانیارییەک کە لە ڕێگەی ڕاگەیاندن و تۆڕی کۆمەلایەتیەوە پێیان دەگات بۆ ڕێگریکردن لە ناتەبایی، ئەم قۆناغە پێویستی بەوەیە گەلی سووریا هۆشیار بێت، گرنگی بە ماڵپەڕە توندڕەوەکان نەدات، سووریایەکی دیموکراتی کە هەموو پێکهاتەکان لە مافەکانیاندا بەهرەمەند بن، ئامانجی ئێمەیە.

ژنان گەورەترین ڕۆڵیان هەیە لە پێشەنگایەتیکردنی کۆمەڵگەدا

سەوسەن عەبدول ئەحەد، ئەندامی یەکێتی ژنانی سووریا جەختی لەوە کردەوە کە ژنانی سووریا توانای خۆیان بۆ پێشەنگایەتیکردنی کۆمەڵگە سەلماندووە، مێژووش شایەتحاڵی ئەمەیە لە هەموو شارستانیەتەکاندا، هەرچەندە ڕژێمی پێشوو بەدرێژایی ساڵانی حوکمڕانی کاری بۆ چەوساندنەوەی ژنان کرد، بەڵام بەهێزی کارەکتەری ئەوان وایان لێدەکات بەسەر هەموو ئەو سەختییانەی ڕووبەڕوویان دەبێتەوە تێبپەڕن.

 

ڕێکخراوەکانی ژنان چ ڕۆڵێکیان لە پاراستنی فرەیی ئایینیدا هەبووە؟ ژنان لە ڕێگەی ماڵەوە و پەروەردەکردنی منداڵ و بەشداریکردن لە دامەزراوەکاندا بە کەسایەتییە بەزەییەکانیانەوە کاریان کردووە بۆ پاراستنی ئایین، ئێمە هەوڵدەدەین بەسەر هەموو ئەو شتانەدا زاڵ بین کە بەدەستیەوە دەناڵێنین، بەو پێیەی ژنان گەورەترین ڕۆڵیان هەیە لە پێشەنگایەتیکردنی کۆمەڵگەدا، بە هاوکاری لەگەڵ ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، هۆشیاری ژنان بەرز دەکەینەوە.

ژنان ڕۆڵی سەرەکییان هەیە لە هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان لە دژی قسەی ڕقاوی

سیلدا سیمۆن، پێشەنگی یەکێتی ژنانی ئەرمەنستان سەبارەت بە وتاری ڕق و قینە لە دژی پێکهاتەکانی هاوڵاتیانی سووریا وتی: ئێمە شاهیدی بۆردوومانکردنی کڵێسای دیمەشق بووین، کە هەوڵێکە بۆ فشار خستنەسەر مەسیحییەکان بۆ کۆچکردن، چونکە دەزانین مەسیحییەکان بە ڕەسەنی سووریان، ئێمە جەخت لەوە دەکەینەوە کە ئەم کارە تاوانکارییە کاریگەری لەسەر ئیرادەی ئێمە نابێت، ئێمە بەرگری لە بوونمان و مافی خۆمان دەکەین بۆ ژیان لە وڵاتەکەماندا بە ئازادی و شکۆمەندی.

 

جەختیشی لەوە کردەوە کە ژنان ڕۆڵێکی سەرەکییان هەیە لە هۆشیارکردنەوەی هاوڵاتیان لە دژی قسەی ڕق و کینە، لە ماڵەوە تا هەموو بوارەکان و کەرتەکان، ئێمە لە ناوچەی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا بە ئارامی دەژین و ماوەی ١٤ ساڵە شەڕی قسەی ڕقاوی دەکەین،  بوونی ئێمە ئەمڕۆ، لە پێکهاتە جیاوازەکانەوە، بەڵگەیە لەسەر خۆشەویستیمان بۆ یەکتر.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، بەردەوامی تاوانەکان دەرئەنجامێکی سروشتییە لە لێپرسینەوە لە تاوانباران، بۆیە دەبێت لێپرسینەوە و قەرەبووکردنەوەی قوربانییەکان مسۆگەر بکرێت، پێویستە هەوڵەکانمان چڕ بکەینەوە بۆ داوای لێپرسینەوە لەو کەسانەی کە تاوانەکەیان بەرامبەر مەسیحییەکان لە کڵێسای دیمەشق ئەنجامداوە.

ئاشتی لە ژنانەوە دەستپێدەکات

سۆزان شەمۆ، جێگری پێشەنگی ئەنجومەنی ژنانی پارتی سووریای ئایندە ڕایگەیاند، سووریا بەو هیوایەی کە گەل ئەوەی ئەزموونی کردبوو لەبیری بچێتەوە یان ئەوەی پێشەنگایەتی نوێ ئامانجی دانپێدانانی سەرجەم پێکهاتەکانی سووریا و ڕەچاوکردنی ئەو جیاکارییە تائیفی و نەتەوەییە بێت، چووەتە قۆناغێکی نوێوە، بەڵام دوای چەند مانگێک ئەوە ڕوون بووەتەوە کە قسەی ڕق و هەڵاواردن هاندەدرێت.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، ئەوەی دوێنێ لە کڵێساکەدا ڕوویدا، بە بەڵگەی ڕق لێبوونەوەی حکومەتی کاتی بەرامبەر پێکهاتە و ئایینە جیاوازەکان زانی، ئەوەی ڕوودەدات هاوشێوەی گەلی سووریا نییە، کە دەیان ساڵە بەبێ تائیفەگەری دەژین.

 

جەختی لەسەر ئەنجامدانی چەندین بۆنە بۆ هۆشیارکردنەوە و پاراستنی ئاشتی مەدەنی کردەوە، وتی: ئەمڕۆ بەشداربووان ڕەتکردنەوەی قسەی ڕق و کینەیان دووپاتکردەوە، بە یەک دەنگ بانگەوازیان کرد کە دژی ئەو شەڕە کۆمەڵایەتیانە بوەستنەوە کە ئامانجیان هەڵوەشاندنەوەی کۆمەڵگەیە، ئەم ئاشتییە لە دایکانەوە دەست پێدەکات لە ڕێگەی پەروەردەکردنی منداڵەکانیانەوە، پاشان دامەزراوە پەروەردەییەکان، هەروەها وتاری ئایینی.