ڤیان مێهرپەروەر

 

مهاباد-بەدرێژایی ساڵان، ڕەتکردنەوەی چارەسەری پزیشکی لە زیندانەکاندا بووەتە بەشێک لەو سزا نەوتراوانەی کە ڕێژیمی ئێران بەسەر زۆر کەس و بەتایبەت زیندانیانی سیاسیدا سەپاندووە. نزیکەی ڕۆژانە هەواڵەکان سەبارەت بە بێبەشکردنی چاودێری تەندروستی زیندانییەکان دەبنە هەواڵ. بەڵام ئەم پرسە ڕەهەندێکی جیاواز وەردەگرێت کاتێک باس لە ژنان دەکرێت، بە لەبەرچاوگرتنی پەیوەندییەکەی بە توندوتیژی فرەلایەنەوە.

 

نموونەی دۆکیومێنتکراوی ئەو بارودۆخە تەندروستییە سەختانەی کە ژنە زیندانییەکان ڕووبەڕووی دەبنەوە، لە وریشە مورادی، زیندانی سیاسی کورد کە سەرەڕای تووشبوونی بە کەیسی تەندروستی سەختی وەک فتقی دیسکی ملی و تەسکبوونەوەی بڕبڕەی پشت، چارەسەری پزیشکی ڕەتکرایەوە، تا دەگاتە زەینەب جەلالیان، تاکە زیندانی سیاسی ژنە کە سزای هەتاهەتایی بەسەردا سەپێنراوە، ماوەی چەند ساڵێکە ڕووبەڕووی چەندین نەخۆشی بووەتەوە، ئەو ساڵانێکە هەڕەشەی کوێربوونی لەسەرە، بە هۆکاری ئاسایشی چارەسەری بۆ وەرنەگیراوە.

 

لەم ڕاپۆرتەدا باس لە پرسی ڕەتکردنەوەی چارەسەری پزیشکی زیندانیانی ژن لەگەڵ چەند ژنێکی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، هەروەها ناڕەزایەتی و ڕەخنەکانیان، لایەنە جۆراوجۆرەکانی ئەم بابەتە دەکەین.

 

پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤی ڕوون هەیە

لە ساڵانی ڕابردوودا چەندین ڕاپۆرت سەبارەت بە پێشێلکارییە ئاشکراکانی مافی مرۆڤ لە زیندانەکانی ئێراندا بڵاوکراونەتەوە، لەوانەش ڕەتکردنەوەی دەستڕاگەیشتن بە چارەسەری پزیشکی لەلایەن ژنانەوە.

 

لالە سەعاتی، مریەم جەلال حوسێنی، رەحلە ڕەحیمپوور، پەروین میراسان، نێرگس مەنسوری، زەینەب جەلالیان، وریشە مورادی، شەریفە مەهدی، پەخشان عەزیزی، ئەوانی تر لەو سەدان ژنەن کە لەم مافە مرۆڤییە بێبەش کراون.

 

کاجال غویلی کە ناوێکی خوازراوە، پارێزەر و داکۆکیکاری مافی ژنان هاوڵاتی شاری مەهابادی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، ئەم مامەڵەیەی بە پێشێلکردنی ئاشکرای مافەکانی مرۆڤ زانی. "نەبوونی خزمەتگوزاریی پزیشکی پێشێلکردنی یاسا ناوخۆییەکانی ئێران و پابەندبوونە نێودەوڵەتییەکانە. شتێک بە ناوی 'چاودێری تەندروستی ئاسایی' بە تایبەت بۆ ژنان نییە. ئەو ژنانەی کە نەخۆشی درێژخایەن یان توندیان هەیە دەبێت چەند مانگێک چاوەڕێی پزیشکی گشتی بن، لە کەیسەکانی وەک نەخۆشییەکانی دڵ یان شێرپەنجەدا، چارەسەریان بۆ ناکرێت.

 

بێبەشکردن لە چارەسەر جۆرێکی تری کوشتن

بە پێی ڕاپۆرتی ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ، زیندانیانی سیاسی لە ئێران بە شێوەیەکی سیستماتیک لە دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییە پزیشکییە پێویستەکان بێبەش دەکرێن. ئەم نکۆڵییە بریتییە لە نەتوانینی وەرگرتنی چارەسەر و دەرمانی ڕێنماییکراو یان دابیننەکردنی گواستنەوەی پزیشکی بۆ نەخۆشخانەکان بۆ چارەسەرکردن لە دەرەوەی زیندان.

 

دەسەڵاتی قەزایی و ڕێکخراوی زیندانەکانی ئێران لەم چوارچێوەیەدا ڕۆڵی سەرەکین، هەرچەندە ئەم کارە بووەتە هۆی گیان لەدەستدانی زیندانیانی وەک فەرزانە بیجانی پوور، بەڵام هیچ کردارێکیان نەبووە.

 

سارا مولایی کە ناوێکی خوازراوە، ڕۆژنامەنووس و چالاکی مافی مرۆڤی هاوڵاتی بوکان، ئەم کردەوەیە بە جۆرێک لە کوشتن بە سپۆنسەری دەوڵەت پێناسە دەکات، وتی: بێبەشکردنی زیندانیان لە خزمەتگوزاریی پزیشکی، مردنێکی وردە وردەیە، لە ژێر ڕۆشنایی بێدەنگیی کۆماری ئیسلامیدا هیچ نرخ و بەرپرسیارێتییەکی نییە.

 

لە هەندێک کەیسدا تەنانەت بنەماڵەی زیندانییەکان لە دۆخی نالەباری ئەو زیندانییە ئاگادار ناکرێنەوە، لە ئەگەری مردنیشدا ناتوانن بەدواداچوون بۆ دۆسیەکە بکەن، ڕژێم تاوانبار بکەن. پێویستە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەئاگا بێنەوە و فشار بخەنە سەر ئێران بۆ ڕاگرتنی ئەو ڕێوشوێنانە، چونکە ئێستا لەگەڵ ئامێری لەسێدارەدان، نەبوونی چاودێری پزیشکی ژیانی کەسانی وەک زەینەب جەلالیان، وریشە مورادی و چەندانی دیکەی خستۆتە ڕوو کوشتنی سیستماتیکی و وردە وردەی دەوڵەت حاشا هەڵنەگرە”.

 

دروستکردنی ترس 

جوان تارمی کە ناوێکی خوازراوە. ،دەروونناس ئەم بێبەشبوونەی بە ئامرازێک بۆ سەرکوتکردن و دووبارە داڕشتنەوەی دەسەڵاتی دەوڵەت پێناسە کردووە. چاودێری پزیشکی بە مافێک نازانرێت، بەڵکو مافێکە کە مەرجی بێدەنگی و هاوکارییە.

 

جوان تارمی پاڵپشتی گشتی، هاوشانی خۆڕاگریی جێگای دەستخۆشی لە زیندانەکان، وەک بەرگری و خەبات بۆ سنووردارکردنی ئەم پرسە دەزانێت، وتی: لە یەکێک لە نامەکانی زەینەب جەلالیان، دڵتەنگی خۆی دەردەبڕێت بەرامبەر بەو مامەڵە توندەی کە بەرامبەر زیندان دەکرێت، باس لە تێکچوونی تەندروستی خۆی دەکات بەبێ چاودێری پزیشکی تایبەت لە کاتی پەتای کۆڤید-١٩.

 

ئاماژەی بەوەشکرد،"لە ڕاستیدا ئەم بڕیارانە ئاماژەن بۆ ئەوەی کە ئازارەکانی زیندانییە ژنەکان نەک هەر پشتگوێ دەخرێن، بەڵکو بە شایستەش دانانرێت. لەم ماشێنە دەروونی و سیاسییەدا جەستەی ژنە زیندانییەکە دەبێتە قۆناغێک بۆ کۆنترۆڵکردن و دوورخستنەوە و نمایشکردنی دەسەڵات، وەک ئامرازێک بۆ فێرکردنی وانەیەک بۆ ئەوانی دیکە. بەڵام ناڕەزایەتییەکانی هاوڵاتیان و ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ، هاوکات لەگەڵ بەرخۆدان لەناو زیندانەکەدا مەترسی دروست دەکات بۆ ڕژێم و بوونەتە جۆرێک لە نافەرمانی.