ناوەندی هەواڵ

ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی-WHO ئاگادارکردنەوەیەکی سەبارەت بە خزمەتگوزارییەکانی چاودێری تەندروستی لە ئەفغانستان بڵاوکردەوە، بەتایبەتی لەو ناوچانەی خزمەتگوزاریی کەمیان تێدایە.

 

دوای دەیان ساڵ لە ناسەقامگیری ئەفغانستان، کە بەهۆی وشکەساڵی توند و کارەساتی سروشتییەوە دۆخەکە خراپتر بووە، ئەفغانستان لە ئێستادا ڕووبەڕووی قەیرانێکی مرۆیی درێژخایەن بووەتەوە، بە ملیۆنان کەس دەستڕاگەیشتنیان بە خزمەتگوزاری تەندروستی و خۆراکی تەندروست نیە، ئەمەش مەترسیی دروستکردووە بۆ بەدخۆراکی و بڵاوبوونەوەی نەخۆشی، هاوکات قەیرانەکان دۆخی ژنان و کچانی قورستر کردووە، چونکە بەهۆی قەدەغەکردنی خوێندن و بەشداریکردن لە هێزی کار ڕووبەڕووی بەربەستی زیاتر دەبنەوە.

 

پلانی پێداچوونەوەی بەرپەرچدانەوەی مرۆیی ئەفغانستان بۆ ساڵی ٢٠٢٣ زیادبوونی مەترسیدار لە ژمارەی ئەو کەسانە ئاشکرا دەکات کە پێویستیان بە یارمەتی مرۆیی بەپەلە هەیە، بەپێی پلانەکە، ٢٨.٨ ملیۆن کەس لە ئەفغانستان پێویستیان بە هاوکاری دەستبەجێ هەیە، لەکاتێکدا پێش مانگی ئابی ٢٠٢١ نزیکەی ١٨.٤ ملیۆن کەس بووە.

 

ئێستادا ١٤ ملیۆن کەس کە ٧ ملیۆن و ٥٠٠ هەزار منداڵ و سێ ملیۆن و ١٠٠ هەزار ژن لە خۆدەگرێت پێویستیان بە هاوکاری تەندروستی هەیە، لەو ژمارەیەش لە شەش مانگی یەکەمی ساڵی ٢٠٢٣دا ٨.٤ ملیۆن کەس هاوکارییان پێگەیشتووە، بە گشتی ٢٥.٧ ملیۆن خزمەتگوزاری چاودێری تەندروستی لە نێوان ساڵانی ٢٠٢٢ بۆ ٢٠٢٣ پێشکەش کراوە.

 

هەروەها ٨ ملیۆن کەس لە ئەفغانستان ئەگەر دەستڕاگەیشتنیان بە هاوکاری تەندروستی پێویست نەبێت ئەگەری مانەوەیان لە ژیان لەدەست دەدەن، جگە لەوەش بە مەزەندەکردن ١.٦ ملیۆن کەس کە حاڵەتی تەندروستی دەروونییان هەیە، دەستڕاگەیشتنێکی کەمیان بۆ ڕاوێژکاری تەندروستی دەروونی و پشتیوانی دەروونی کۆمەڵایەتی نابێت.

 

کەرتی تەندروستی لەبەردەم بەربەستی مەترسیداردایە بۆ پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییە گشتگیرەکان بۆ خەڵکی ئەفغانستان، بەتایبەتی ژنان و منداڵان، کە لە ئەنجامدا پارچەبوون و زیادبوونی لاوازی، بەتایبەتی لە ناوچە کەم خزمەتگوزارییەکان ڕوودەدات.

 

لە نیوەی دووەمی ساڵی ٢٠٢٣، ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی بەردەوام دەبێت لە کارکردن لەگەڵ هاوبەشەکانی بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی حاڵەتە فریاگوزارییە تەندروستییە گرنگەکان لە ڕێگەی پێشکەشکردنی دەستێوەردانەکانی تەندروستی ڕزگارکەری ژیان، لە هەمان کاتدا بنیاتنانی ئەو سەرکەوتنانەی لە ساڵی ٢٠٢٢دا بەدیکراون.