هیندیە عاشی

 

لیبیا- ئەو چاکسازیانەی لە یاسای هەڵبژاردنەکانی لیبیا بە سەرپەرشتی لیژنەی هاوبەشی "٦+٦" لە نێوان ئەنجومەنی نوێنەران و حکومەتدا جێبەجێکرا، مشتومڕێکی گەورەی لە شەقامەکانی ئەم وڵاتەدا دروستکرد، بەتایبەتی لەنێو ژنان و چالاکوانانی سیاسی و دەنگدەران، چونکە ئەم چاکسازیانە ماددە و دەقی یاسایی تێدایە کە بەشداری ژنان لە پرۆسەی هەڵبژاردن "پەرلەمان و سەرۆکایەتی هەرێم" وەک کاندید سنووردار دەکەن.

 

زۆرێک لە پارتەکان و ڕێکخراوە ناحکومییەکان دژایەتی یاساکانی یاسایی "٦+٦" دەکەن و ئەو گۆڕانکاریانە ڕەتدەکەنەوە کە بە بیانووی "نەبوونی پاکی" نیوەی کۆمەڵگەی لیبیایان لەناوبرد لەبەرئەوەی دایکانیان خەڵکی لیبیا نین، هەروەها ناوەڕۆکەکانی پەیوەست بە دابەشکردنی بازنەکانی هەڵبژاردن، بەبێ گوێدانە قەبارەی وڵات و دانیشتووانەکەی ژمارەیەکی زۆر لە کاندیدەکانی ژنیان لەخۆگرتبوو، هەندێکیش ڕەخنەیان لەو ڕێژەیە گرت کە ڕێگەی بە حزبەکان داوە بەشداری لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا بکەن.

 

لە بەیاننامەیەکدا کە واژۆی ١٤٤ کەسی سیاسی و ئەکادیمی و داکۆکیکاری مافی مرۆڤی لەسەرە کە لە ژن و پیاو پێکهاتوون، داوا لە پەرلەمان کراوە ئەو گۆڕانکارییانە پەسەند نەکات، چونکە دۆخی گشتی وڵات لەبەرچاو نەگیراوە و هەندێک ماددەی دەستوور کەموکوڕییان تێدایە.

 

شیم بۆفانه، چالاکوانی مەدەنی و توێژەر، وتی: " ئەنجامی لێژنەی "٦+٦" بەدڵنیاییەوە پێچەوانەی ڕاگەیاندنی دەستوورە و چاکسازییان جێبەجێ کردووە کە مافی هاووڵاتیان سنووردار دەکات، بەجۆرێک کە هاوڵاتیەکی ژنی "بیانی" بۆی نییە بەشداری لە هەڵبژاردنەکانی سەرۆکایەتیدا بکات و ئەمەش بە پێشێلکارییەکی ئاشکرای یاسا دادەنرێت."

 

شیم بۆفانه بە ئاماژەدان بەوەی کە ئەم گۆڕانکارییە دژی بنەمای هاووڵاتیبوونە، واتە بەدەستهێنانی مافە سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکان، کە لە یاسا و ڕێککەوتنە نێودەوڵەتییەکان هاتووە وتی: "ئەم دەقە چاکسازییە زیان بە مافی ژن و پیاو دەگەیەنێت، بەڵام زیاتر لە پیاوان بەشداری ژنان لە سیاسەتدا سنووردار دەکات."

 

تا ئێستا پەرلەمانی لیبیا گۆڕانکارییەکانی لیژنەکەی لە یاسای هەڵبژاردنەکاندا پەسەند نەکردووە، ئەمەش چانسی هەموارکردنەوەی دیکەی لیبیا بۆ گەرەنتیکردنی مافەکانی ژنان بەرزکردووەتەوە.

 

جەختی لە پێویستی هۆشیارکردنەوە لە بایەخی ئامادەبوونی ژنان لە سیاسەتدا لە هەڵبژاردنی پەرلەمان و سەرۆکایەتی هەرێم کردەوە و ئاماژەی بە ئەنجامدانی سیمینار و وۆرکشۆپی ڕاهێنان سەبارەت بە ئەو یاسایانە و گۆڕانکاریی پێویست کرد و وتی: "کە ژنان هاوبەشی گرنگن لە بڕیاردان."

 

لە لایەکی دیکەوە، مەنار جەماعی، چالاکوانی سیاسی لیبیا وتی: "بە لەبەرچاوگرتنی لاوازی سیستەمی یاسایی، وڵات ئەو ڕێکخراو و دامەزراوەی کەمی هەیە کە توانای جێبەجێکردنی یاساکانیان هەبێت، لە ڕاستیدا کێشەکە لە یاساکاندا نییە، بەڵکو پەیوەندی بەو کەسانەوە هەیە کە پابەندن پێیانەوە و یاساکان دادەنێن و جێبەجێی دەکەن."

 

جەختیشی لەوە کردەوە کە چاکسازییە کارپێکراوەکان تا ڕادەیەکی زۆر ژنان لە بەشداریکردن لە کاروباری سیاسی بێبەش دەکەن، ئەمەش لە ڕێگەی نەبوونی ژنان لە لیژنەکە و پابەندبوون بەو یاسایانەی کە بەشداری ژنان لە ئەنجومەنی پیران بە کەمتر لە ٢٠٪ دیاری دەکەن.

 

مەنار جەماعی داوای لە ژنانی لیبیا کرد کە چالاکانە بەشداری هەڵبژاردنی پەرلەمانی و سەرۆکایەتی بکەن و جەختی لە گرنگی هاودەنگی لە دژی ئەو یاسایانە کردەوە کە بەشداری ژنان سنووردار دەکەن.