ڕەجا خەیرات

 

مەغریب- ئازارەکانی ژنان و خەبات بۆ مافەکانیان تەنها لە چین و گروپێکی دیاریکراودا سنووردار نییە سەرەڕای دامەزراندنی یەکەکانی خوێندن کە پەیوەندییان بە بابەتی ڕەگەزی و خوێندنی ژنانەوە هەیە و کراوەیی زانکۆ بەرامبەر بە دەوروبەرەکەی، کۆمەڵگەی مەدەنی و بزووتنەوەکانی ژنان بە مەبەستی دامەزراندنی کولتوورێکی مافی مرۆڤ و دەرفەتی یەکسان، هێشتا نوێنەرایەتی ژنان لە پۆستە سەرکردایەتییەکان لەناو زانکۆکاندا سنووردارە و مەغریب تا ئێستاش لاوازە و لە ئاست خواستەکانی ژنان.

 

فاتمە زەهرا ئیفلاحان، توێژەری تونسی و جێگری پێشووی سەرۆکی زانکۆی قازی عەیاز لە مەراکش هۆکاری لاوازی نوێنەرایەتی ژنانی لە زانکۆکانی مەغریب بۆ چەند هۆکارێک گەڕاندەوە، لەوانە قۆرخکاری پیاوان بۆ پۆستەکان و کاندیدنەکردنی ژنان بۆ پۆستەکانی وەک سەرۆکایەتی زانکۆ، تاقیگە، بەشەکان و پۆستەکانی تر کە بەندە بە بەردەستبوونی هەندێک پێوەر لە کاندیدەکانی نێر و مێدا.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، جێگەی داخە کە یەک ژنی لە پۆستی سەرۆکی زانکۆکانی مەغریبدا نەدۆزینەوە و ئەمەش هەمان ئەو دۆخەیە کە لە سەرۆکایەتی بەشەکان و تاقیگەکان و جێگری سەرۆکی زانکۆکاندا هەیە، هەروەها لێهاتوویی هەمیشە ئەو پەنجەرەیە کە هەڵبژاردنی توێژەران و پرۆفیسۆرانی ژن لەسەری بەستراونەتەوە، لەناو زانکۆکانی مەغریبدا، دەپرسن لەوەی کە ئایا یەک ژن لەوێ نییە کە توانای ئەوەی هەبێت بەرپرسیارێتی سەرۆکایەتیکردنی زانکۆیەکی مەغریبی لە ئەستۆ بگرێت، هەرچەندە مەغریب بەشی پێویستی ژنانی لێهاتووی هەیە کە بڕوانامەی ئەزموون و زانستییان هەیە، جا چ لە ئاستی ناوخۆیی یان نێودەوڵەتیدا بێت.

 

سەبارەت بە کاندیدبوون بۆ پۆستە باڵاکان ئاماژەی بەوەدا، ژنان خۆیان ناوێرن کاندیدەکانیان پێشکەش بکەن، چونکە پێیان وایە دوورن لە گەیشتن بەو پۆستانە و لەبەرئەوەی ترسیان هەیە لە نەبردنەوەیان، چونکە تەنها بۆ پیاوان دەمێننەوە، هەروەها لەبەرئەوەی خۆیان لە کێبڕکێ لەگەڵ کاندیدە نێرەکان بەدوور دەگرن.

 

بۆ تێپەڕاندنی ئەم دۆخە نائارامکەرە، جەختی لەسەر پێویستی وەرگرتنی بنەمای "کۆتا" وەک میکانیزمێک بۆ هەڵاواردن کردەوە لە پێناو بەدەستهێنانی یەکسانی و دەرفەتی یەکسان، نەک تەنها لە کایەی سیاسی بەڵکو تەنانەت لەناو زانکۆشدا، کە ژنان هێشتا ناتوانن بگەنە پۆستە باڵاکان.

 

سەبارەت بە ڕێژەی لاوازی ژنان لە پۆستی ڕاگر لەناو زانکۆکاندا ئاماژەی بەوەدا، تا ساڵی ٢٠١٦ لە دامەزراندنی زانکۆی قازی عەیاز لە مەراکش لە ساڵی ١٩٧٨ەوە، زانکۆکە تەنانەت یەک ژنی بۆ پۆستی ڕاگرایەتی دانەناوە.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، لە ساڵی ٢٠١٩ تا ٢٠٢٤ تەنها سێ بەڕێوەبەر یان ڕاگری ژن لە زانکۆی قازی عەیاز لە ١٥ دامەزراوەی زانکۆدا دامەزراون، سەبارەت بە سەرۆکی زانکۆکانی مەغریبیش تەنها سێ ژن هەن، یەکێکیان پێش دەستکاریکردنی ئێستای حکومەت بە وەزیر دەستنیشانکرا، ئەوانیش عەواتیف هیر و پرۆفیسۆر ڕەحمە بۆرقیە و یەکێکی دیکەشیان بەهۆی دۆسیەی هەراسانکردن لە زانکۆی حەسەنی یەکەمی سەتات دوورخرایەوە، بابەتەکە کۆتایی دێت بە نەبوونی یەک ژنی سەرۆک بۆ ١٢زانکۆی مەغریب.

 

لە کۆتاییدا فاتمە زەهرا ئیفلاحان داوای پێویستی هەبوونی ئیرادەی سیاسی بۆ گۆڕینی ئەم دۆخە و چەسپاندنی پرەنسیپی دەرفەتی یەکسانی لە ناو زانکۆکاندا کرد بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە پرۆفیسۆری ژن و پیاو پۆلێنێکن لە ڕۆشنبیر و کرێکاری بوارەکانی زانست و زانین و بەو هۆیەشەوە پێویستە بەشداری بکەن لە گۆڕینی کۆمەڵگە و باشترکردنی بارودۆخەکان و چاندنی کولتووری مافەکانی مرۆڤ لەناو خوێندکاراندا کە بە چوارچێوەی سبەینێ دادەنرێت، چونکە بەبێ ئەوە زانکۆکان ناتوانن ڕۆڵی خوازراویان ئەنجام بدەن.