سیلڤا ئیبراهیم

 

مەنبج- ژنانی مەنبج لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا دووپاتیان کردەوە، هەندێک تێڕوانینی هەڵە هەیە، وەکو دابونەریتی بەسەرچوو لە کۆمەڵگەدا، کە کاریگەری نەرێنی لەسەر ئایندەی خوێندکاران بە تایبەت خوێندکارانی کچ هەیە، ئەمە جگە لە هەندێک پێکهاتە کە تا ئێستاش بە شەرمەزاری دەزانن منداڵێکی کچ خوێندنەکەی تەواو بکات.

 

 ئەو خوێندکارە کچانەی کە لە گوندەکاندا دەژین، کاتەکانیان لە هاویندا بە کشتوکاڵکردن و چاودێریکردنی ئاژەڵەکان بەسەر دەبەن بۆ ئەوەی هاوکاری خێزانەکانیان بکەن بۆ دابینکردنی داهات، لە ناویاندا ئەوانە هەن کە کاتەکانیان لە پەیمانگاکان بەسەر دەبەن بۆ گەشەپێدانی خۆیان لەگەڵ ئەوەشدا ئەو کێشەیەی کە هەندێک لە خوێندکارە کچەکان لە گوندەکاندا ڕووبەڕووی دەبنەوە ئەوەیە کە لەلایەن خێزانەکانیانەوە لە خوێندن ڕاگیراون بۆ ئەوەی لە هاوین و زستاندا کاربکەن بۆ ئەوەی بتوانن بژێوی خێزانەکانیان بکەن، ئەو نەزانییەی کە لەم بارەیەوە دەخزێتە ناو کۆمەڵگەوە، لە کاتێکدا گەورەترین کێشەیە کە خوێندکارانی خوار تەمەنی ١٨ ساڵ ڕووبەڕووی دەبنەوە هاوسەرگیرییەکەیانە لە تەمەنێکی بچووکدا، خەون خەیاڵەکانیان وەلا دەنرێت.

 

"خێزانەکان زۆرجار پەنا دەبەنە بەر هاوسەرگیری کچەکانیان لە تەمەنێکی بچووکدا"

سەبارەت بە ڕاستیی پەروەردەیی بۆ خوێندکارانی کچ لە گوندەکان، عەبیر بەرهو، جێگری هاوسەرۆکی دەستەی پەروەردەی مەنبج لە ناوچەی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا ڕایگەیاند، لەگەڵ دەستپێکردنی هەر وەرزێکدا، هەست بە کەمبوونەوە دەکەن لە ژمارەی خوێندکارە کچەکانی وەرزی پێشوو، و ئەمەش بەهۆی کارەکانیانەوەیە لە کشتوکاڵی وەرزیدا، وەک هەڵگرتنی زەیتون و وەرزەکانی تر، هەروەها خێزانەکان زۆرجار پەنا دەبەنە بەر هاوسەرگیری کچەکانیان لە تەمەنێکی بچووکدا، کە خوێندن سێ قۆناغ لەخۆدەگرێت: سەرەتایی، ئامادەکاری و ناوەندی، دوای ئەوەی زۆرێک لە خێزانەکان خۆیان لە ناردنی کچەکانیان بۆ قوتابخانە بەدوور گرت، ژمارەکە کەم دەبێتەوە لەگەڵ پێشکەوتنی هەر قۆناغێکدا.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، هەندێک لە دایک و باوکان بە بێ لەبەرچاوگرتنی کاریگەرییەکان لەسەر ئایندەی منداڵەکانیان ئەمە دەکەن و لێرەدا هەندێک تێڕوانینی هەڵە دەردەکەون کە لە کۆمەڵگەوە بۆیان ماوەتەوە، کە کاریگەرییان لەسەر ئایندەی خوێندکاران و بەتایبەتی زۆرێک لە کۆمەڵگاکان هەیە هێشتا بە شەرمەزاری دەزانن بۆ تەواوکردنی خوێندنی کچەکانیان، لە کاتێکدا زانست گرنگییەکی زۆری هەیە لە گەشەپێدان و پێشکەوتنی کۆمەڵگەدا چونکە پێویستی بە مامۆستا و پزیشک و پارێزەر هەیەو ئەوان نوێنەرایەتی داهاتووی کۆمەڵگەکان دەکەن.

 

"کۆمەڵگە دەبێت گرنگی بە هەردوو ڕەگەز بدات"

عەبیر بەرهو جەختیشی لەوە کردەوە، کۆمەڵگە دەبێت گرنگی بە هەردوو ڕەگەز بدات و لەسەر بنەمایەکی دروست دروستیان بکات، چونکە ژنان کەمتر نین، بەڵکو بە پێچەوانەوە نەوەکان لەناو ماڵدا پەروەردە دەکەن و لە قوتابخانەکان پەروەردەیان پێدەبەخشن، بۆیە پێویستە گرنگی بە ڕۆڵ و کاریگەرییان بدرێت لە پێشخستنی کۆمەڵگەدا، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە هەڵەیە نییە منداڵان یارمەتی خێزانەکانیان بدەن لە هاویندا، بەڵام لە هەمان کاتدا نابێت لە پەروەردە لابدەن.

 

"٦٠%ی ئەو پرسە کۆمەڵایەتیانەی کە ماڵی ژنان سەرپەرشتییان دەکات هاوسەرگیری منداڵانی کچە"

سەوسەن عەبود، لە ئیدارەی هاوبەشی قوتابخانەی ئەلکەسرە لە گوندەکانی مەنبج، ڕایگەیاند، لە شارۆچکەی ئەبو قەلقال و گوندەکانی زۆر خێزان هەن کە گرنگی بە خوێندنی کچان دەدەن، وڕێژەیەکی کەمی ئەو خێزانانە هەن کە ڕێگری لە کچان دەکەن بەردەوام بن لە خوێندن، بە مەبەستی گۆڕینی چەمکی ئەم ڕێژەیە لە خێزانەکان، پێویستە کۆبوونەوەی هۆشیاری لەگەڵ خوێندکارە کچەکان بکرێت بۆ هاندانیان لەسەر گرنگی پەروەردە، بەدەستهێنانی متمانە، و بەهێزکردنی کەسایەتی بە مەبەستی بەدەستهێنانی ئەوەی ئارەزووی دەکەن، لەناو ئەو پرسە کۆمەڵایەتیانەی کە ماڵی ژنان سەرپەرشتییان دەکات، ٦٠%یان حاڵەتی هاوسەرگیری منداڵانی کچە و ئەم پێداچوونەوەیە بۆ ئەو حاڵەتانەن کە ڕووبەڕووی کێشە دەبنەوە، باسی ئەو حاڵەتانە ناکەم کە پێداچوونەوەیان بۆ ناکرێت.

 

"کاتی ڕێگریکردن لە فێربوونی منداڵانی کچ تێپەڕیوە"

حەجە خەلەف، تەمەنی ٦١ ساڵە، باسی لە ڕاستی خوێندنەکەیان کرد و وتی: لە سەردەمی منداڵیدا شەرمەزاری بوو کچان لەگەڵ کوڕان بخوێنن، بەهۆی ئەو دابونەریتە بەسەرچووانەی کە هەبوون و ڕەگ و ڕیشەی قووڵی لە ئێمەدا هەیە، بەڵام ئەمڕۆ قەرەبووی ئەو شتانە دەکەینەوە کە لەدەستمان داوە، کاتی ڕێگریکردن لە فێربوونی منداڵانی کچ تێپەڕیوە، لە گوندەکەدا منداڵانێکی کچی زۆر هەن کە یارمەتی خێزانەکانیان دەدەن لە کشتوکاڵ و ئاژەڵداریدا، بەڵام لەگەڵ دەستپێکردنی وەرزی خوێندن، خۆیان بۆ خوێندن تەرخان دەکەن.

 

ئاماژەی بەوەشکرد، هەندێک خێزان هەن لە تەمەنێکی بچووکدا هاوسەرگیری بە کچەکانیان دەکەن، ئەمەش ڕاست نییە، منداڵە کچەکە لە خوێندن بێبەش دەکرێت و دەخرێتە ژێر بەرپرسیارێتی گەورەی وەک هاوسەرگیری و هەندێکی تر، لە ئەنجامدا چەندین کێشەی کۆمەڵایەتی وەک جیابوونەوە، فرەژنی و توندوتیژی لێدەکەوێتەوە، بۆیە دەبێت ئاگاداری گرنگی پەروەردە ومەترسییەکانی نەزانی و هاوسەرگیری منداڵان بن.

 

خوێندکار فاتمە بەکۆ خەڵکی گوندی ئەلمەدنە سەبارەت بە چۆنیەتی بەسەربردنی کاتەکانی لە هاویندا وتی: یارمەتی دایکم دەدەم لە دروێنەکردنی سەوزەوات لە باخچە، جگە لەوەی هاوکاری دایکم دەکەم لە کارەکانی ماڵەوە، بەڵام لە زستاندا کاتێک وەرزەکە دەست پێدەکات، خۆم بۆ خوێندن تەرخان دەکەم و دایکم هانم دەدات گرنگی بە خوێندنەکەم بدەم تا بوومە یەکێک لە خوێندکارە نایابەکان.

 

خوێندکار ڕیم بەکۆ ڕوونیکردەوە، وەک خوشکەکەی یارمەتی خێزانەکەی دەدات لە لەوەڕاندنی مەڕەکان و چاودێریکردنی باخچەکە  وتی: لە هاویندا یارمەتی خێزانەکەم دەدەم لە لەوەڕاندنی مەڕەکاندا، تەنانەت یارمەتیان دەدەم لە دروستکردنی پێداویستی زستانەدا، بەڵام کاتێک خوێندنگە دەکرێتەوە، خۆم بۆ وانەکان تەرخان دەکەم.

 

حەنین حەج جاسم، خوێندکاری قۆناغی شەشەمی بنەڕەتییە، وتی: لە وەرزی زستاندا ئاگاداری وەرزی خوێندن دەبم، بەڵام لە هاویندا، دەچمە خولەکان بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی خوێندن، جگە لەوەش کاتەکانم لە نێوان خوێندنەوەی چیرۆک و وەرزشکردن و یاریکردن لەگەڵ هاوڕێکانم ڕێکدەخەم.