ناوەندی هەواڵ

 

لە تشرینی دووەمی ٢٠٢٣، هێزەکانی پشتیوانی خێرا ئۆپەراسیۆنەکانیان لە چوار چارێزگای دارفوردا فراوانتر کرد، لەوانە ناوچەکانی باشوور، ڕۆژهەڵات، ڕۆژئاوا و ناوەڕاست، لە هەوڵێکدا بۆ دەستبەسەرداگرتنی کۆنترۆڵی ناوچەکە، لە ئەنجامدا کۆمەڵکوژییەکی بەرفراوانی لێکەوتەوە.

 

ناوچەی دارفوری سودان شاهیدی پەرەسەندنی مەترسیدارە لە گرژییە ئاسایشیەکان و پێشێلکارییە مرۆییەکان، ئاوارەکان و دانیشتوانی ناوچەکە تووشی شەپۆلێکی نوێی توندوتیژی و گۆشەگیری بوون لە نێوان بەردەوامی ململانێی نێوان سوپای سودان و هێزەکانی پشتیوانی خێرا.

 

ڕۆژی ٢٧ی ئایار، لیژنەی باڵای ئاوارەکانی کامپی "زم زم" لە باکووری دارفور لە ڕۆژئاوای سودان، هێزەکانی پشتیوانی خێرای بە ڕفاندنی ٢٣ ژنی گەنج لە کامپەکە تۆمەتبار کرد. ڕاپۆرتەکان پشتڕاستیان کردۆتەوە کە پێنج لەو ژنە گەنجانە گیانیان لەدەستداوە دوای ئەوەی لە زیندانی "دەقریس" لە نیالای پایتەختی دارفوری باشوور ڕاگیراون، لە بارودۆخێکدا کە پێدەچێت لە ئەنجامی ئەشکەنجەدان و مامەڵەی خراپەوە بێت.

 

لە ١٣ی نیسانی ئەمساڵ هێزەکانی پشتیوانی خێرا هێرشێکی بەرفراوانیان کردە سەر کامپی "زم زم" کە هەزاران کەسی تێدایە، بەهۆی پێکدادانەکانەوە ئاوارە بوون. لە کاتی هێرشەکەدا، هێزەکانی پشتیوانی خێرا لە نێوان پێکدادانی توندوتیژ لە دەوروبەری شارەکەدا دەستیان بەسەر ناوچەکەدا گرت، بووە هۆی پەرەسەندنی گرژییە ئاسایشیەکان و خراپتربوونی قەیرانی مرۆیی.

 

وتەبێژی ئاوارەکانی ناو کامپەکە بڵاویکردەوە، ژنە گەنجە ڕفێنراوەکان دوای ئەوەی کامپەکە هێرشیان کراوەتە سەر گواستراونەتەوە بۆ نیالا. دووپاتیشی کردەوە کە زانیاریی باوەڕپێکراو هەیە ئاماژە بەوە دەکات پێنج کەسیان لەژێر ئەشکەنجەدا گیانیان لەدەستداوە، لەکاتێکدا بارودۆخی دەستگیرکراوەکانی دیکە لەنێو نهێنییەکی ئەوتۆدا نادیارە.

 

جەختیشی لەوە کردەوە کە ئەم ڕووداوە پێشێلکارییەکی گەورەی مافەکانی مرۆڤە، داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد کە ڕێوشوێنی بەپەلە بۆ پاراستنی هاوڵاتیانی مەدەنی و دڵنیابوون لە ئازادکردنی دەستبەسەرکراوان بگرنەبەر.

 

ئازارەکانی دانیشتوانی فاشر

دانیشتوانی شاری فاشر ڕووبەڕووی بارودۆخی مرۆیی ترسناک بوونەتەوە. نرخی خۆراک بۆ ئاستێکی بێوێنە بەرزبووەتەوە، لەکاتێکدا زۆربەی دوکانەکانی بازاڕەکان بەهۆی بەردەوامی تۆپبارانەکانەوە داخراون. بەهۆی کەمیی زۆری پێداویستییە سەرەکییەکان زیاتر دەبێت، ئازاری ئەو دانیشتووانەی کە لەناو شارەکەدا گیریان خواردووە، زیاتر دەکات.

 

هەماهەنگی لیژنەکانی بەرخۆدان لە شاری فاشر هۆشداریدا لەوەی برسێتی هەڕەشە لە هەزاران خێزان دەکات لە کاتێکدا قەیرانی خۆراک بۆ چەند مانگێکی دیکە بەردەوامە. قەیرانی مرۆیی فراوانتر بووە، کەمیی دەرمان و ئاوی پاکی خواردنەوەش دەگرێتەوە، ژیانی ڕۆژانەی ئەو دانیشتووانە ئاڵۆزتر کردووە کە بەدەست گەمارۆ و تۆپبارانەکانەوە دەناڵێنن.

هاڕمۆنی لیژنەکانی بەرخۆدان لە شاری فاشر هۆشداریدا لەوەی برسێتی هەڕەشە لە هەزاران خێزان دەکات، لە کاتێکدا قەیرانی خۆراک بۆ چەند مانگێکی دیکە بەردەوامە. قەیرانی مرۆیی فراوانتر بووە، کەمیی دەرمان و ئاوی خواردنەوەش دەگرێتەوە، ئەمەش ژیانی ڕۆژانەی ئەو دانیشتووانەی زیاتر ئاڵۆزکردووە کە بەدەست گەمارۆ و بۆردوومانەوە دەناڵێنن.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، بۆردوومان و تێکهەڵچوونە بەردەوامەکان وایکردووە دانیشتووان لە ماڵەکانیاندا بمێننەوە، ئەمەش ڕێگریان لێکردووە بەدوای خۆراکدا بگەڕێن یان چاودێری تەندروستی وەربگرن، لەکاتێکدا بارودۆخی ئاسایشی ڕێگری دەکات لە گەیاندنی هاوکارییە مرۆییەکان بۆ ئەو کەسانەی کە پێویستیان پێیەتی. داوای لە ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان و دەزگاکانی حکومەت کرد بەپەلە دەستوەردان بکەن بۆ ڕزگارکردنی هاوڵاتیانی مەدەنی، هۆشداریشیدا لە کارەساتێکی مرۆیی ئەگەر قەیرانەکە بەردەوام بێت بەبێ ئەوەی هیچ چارەسەرێکی کۆنکرێتی لەسەر زەوی هەبێت.