ناوەندی هەواڵ 

 

گرژییەکانی نێوان ئێران و ئیسرائیل لە ١٣ی حوزەیران پەرەی سەندو شەڕ و ململانێکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست زیاتر جیددیتر دەبن، ئەمەش مەترسی و قەیرانی نوێشی لەگەڵ خۆیدا دەهێنێت، بە تایبەتی زلهێزە هەژموونەکان دەیانەوێت پلانی دووبارە داڕشتنەوەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست جێبەجێ بکەن، ئەم شەڕەی ئێستا تادێت ڕێگە بۆ قەیرانی نوێ دەکاتەوە و ئاسایشی ناوچەکە و خەڵکی مەدەنی دەخاتە مەترسییەوە، ئیسرائیل و ئیران بە فڕۆکەی جەنگی و بێفڕۆکەوان و مووشەکی بالیستیک هێرشیان کردە سەر یەکدی و شوێنە سەربازییەکان، بنکە ئەتۆمییەکان و ناوچە نیشتەجێبوونەکان لەلایەن هەردوولاوە بە ئامانج گیران، بە هۆشیانەوە هاوڵاتییانی مەدەنی زیانبەرکەوتووی سەرەکی بوون لە ناویشیاندا ژنان و منداڵان.

 

دەنیز دەریا، ئەندامی کۆردیناسیۆنی کۆمەڵگەی ژنانی ئازادی ڕۆژهەڵاتی کوردستان "کژار" هەڵسەنگاندنی ئەم بابەتەی کردو وتی: وەک دەزانرێت جەنگی جیهانی سێیەم ماوەیەکی زۆرە لە بەرنامەی کاردایە. ئەوەی زۆرترین پێشبینی و هەڵسەنگاندنی بۆ ئەم شەڕە کرد، ڕێبەر ئاپۆ بوو و هۆشداریدا لەوەی کە ئەو زلهێزانەی دەیانەوێت لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا ستراتیژێکی ڕوونیان هەبێت، نابێت خۆیان لەسەر پڕۆژەی دەوڵەت- نەتەوە بونیاد بنێن بەڵکو لەسەر پڕۆژەی نەتەوەی دیموکراتیک بونیاد بنێن، چونکە لە پێشهاتەکانی ئەم شەڕەدا، هەموو زلهێزە هەژموونخوازەکان دەیانەوێت لەسەر بنەمای بەرژەوەندیی دەسەڵاتەکەیان، شوێنێک بۆ خۆیان لەم کیشوەرەدا دابمەزرێنن. یەکێک لەو دەوڵەتانەی کە زۆرترین کاریگەری جەنگی جیهانی سێیەمی لەسەر دەبێت، بێگومان ئێرانە. پلانی هێرشکردنە سەر ئێران ماوەیەکی زۆرە لە کارنامەی زلهێزەکاندا بووە و زۆرجاریش ویستوویانە بە شێوازی جۆراوجۆر دەستوەردان بکەن بۆ ئەوەی ناچاری بکەن  بە ڕادەست بوون، یەکێک لەو خاڵانەی کە ڕێگە بەم سیاسەت و هێرشانە بۆ سەر ئێران دەدات ئەوەیە کە دەوڵەت نەتەوەکان- زلهێزە هەژموونەکان - دەیانەوێت ئەم زلهێزە ناوچەییانە ملکەچ بکەن و کۆنتڕۆڵی بکەن. خاڵێکی تری بنچینەیی ئەوەیە کە ئێران هێرشەکانی لە دەرەوەی سنوورەکانی زیاد کردووە، بە جۆرێک ئەم شەڕە شەڕی دەسەڵاتە.

 

" شەڕی ئێران و ئیسرائیل خزمەت بە کۆمەڵگە و گەل ناکات"

دەنیز دەریا ئاماژەی بەوەکرد، ئامانجی هێرشەکانی سەر ئێران لە ١٣ی حوزەیران کە لەلایەن ئیسرائیلەوە ئەنجامدرا، ناچارکردنی ئێران بوو بۆ ڕادەست بوون یان گۆڕانکاری بەسەردا بێت، بە واتایەکی تر ئێران لە دۆخێکدایە کە شەڕ بکات یان نا، دەبێت بگۆڕێت. بۆیە ئەو پڕۆژەیەی کە بۆ ئێران پێناسە کراوە، گۆڕینی ئیدارەی خۆیەتی، دەست بەسەر دەسەڵاتی خەڵکدا دەگرن و بەڕێوەبەرییەکی ئامادەکراوی خۆیان دەهێننە سەر دەسەڵات، بەم شێوەیە دەتوانن سیاسەتی ملکەچبوون و بەڕێوەبەری خۆیان جێبەجێ بکەن. بە واتایەکی تر لە ئاکامی ئەم شەڕەدا، دیزاینی ئێرانی نوێ پلان بۆ داڕێژراوە و دادەنرێت وتیشی: وەک دەزانرێت لەم دواییانەدا هەندێک دانوستان لە نێوان کۆماری ئیسلامی ئێران و ئەمریکادا ڕوویدا، هەرچەندە ئەوان دەیانویست لە ڕێگەی دانوستانەوە ئێران بخەنە سەر هێڵی خۆیان و ڕادەستی بکەن، بەڵام کاتێک بینیان لە ڕێگەی ئەو دانوستانانەوە ناتوانن ئەوەی بۆ ئێران دەیانەوێت بەدەستی بهێنن، ئەمجارەیان ویستیان ئێران لە ڕێگەی هێرشێکەوە ڕادەست بێت. هەردوو ئیسرائیل و ئێران هەموو ڕۆژێک هەڕەشەی کوشتن و لەناوبردنی یەکتر دەکەن. شەڕی هەردوولا خزمەت بە کۆمەڵگە و گەل ناکات، بە گشتی سروشتی ململانێی دەسەڵات لەوەدایە کە زیان لەگەڵ خۆیدا دەهێنێت. بەڵام لە بنەڕەتدا ئەم شەڕە شەڕی هەژموون و شەڕی دەسەڵات و جێبەجێکردنی پڕۆژەکانی خۆیەتی، بۆیە لە دەرەوەی بەرژەوەندی دەسەڵاتی خۆی هیچ بەرژەوەندییەک بۆ گەل و کۆمەڵگە لەم شەڕەدا نییە.

 

"گەورەترین ململانێ پێش ئەم شەڕە لەناو خودی ئێراندا هەیەو بە سیاسەتی لەسێدارەدان کۆمەڵگە سەرکوت دەکرێت"

ئاماژەی بەوەشکرد، بێگومان ئەم ململانێیە لەگەڵ بەردەوامبوونیدا تەنها زیاد و کورتتر دەبێتەوە، ئەم ململانێیە کە ئێستا بەردەوامە، تەنیا بەم شەڕە چارەسەر ناکرێت، چونکە گەورەترین ململانێ پیش ئەم شەڕە لەناو خودی ئێراندا هەیەو ئەزموون دەکرێت، بۆیە گەورەترین ململانێ ململانێی ناو خودی ئێرانە، بە سیاسەتی هەژاری خەڵک ناچارە لە هەژاریدا بژی و بە هەموو شێوەیەک ناچار دەکرێت لە هەژاریدا بژی، بۆ ئەوەی نەتوانێت دژی دەسەڵات ڕاپەڕێت، ئەمەش ڕێگە دەدات ڕەوشتی کۆمەڵگە لاواز بێت. ئەم سیاسەتە بە تایبەتی جێبەجێ دەکرێت و دەسەپێندرێت بەسەر ژنان و گەنجان، جارێکی تریش سیاسەتی لەسێدارەدان ڕێگە دەدات کۆمەڵگەکەی ڕۆژ بە ڕۆژ سەرکوت بکرێت و لەناو بچێت. ترسی لەناوچوونی ڕێژیمی ئێران لە ناوخۆدا گەورەترە لەو گۆڕانکارییەی کە لە دەرەوە دەیکاتە ئامانج، بۆ ئەمەش ژنان و هەرکەسێک کە یاخی بێت یان بیەوێت یاخی بێت بەرامبەر ستەمکاریی ڕژێم دەکرێتە ئامانج. دەستبەجێ دەستگیر دەکرێن و ئەشکەنجە دەدرێن و لێیان دەدرێت و لە سێدارە دەدرێن.

 

"ئەوەی پێویستە ژنان بیکەن خۆڕێکخستنە لە هەموو بوارەکانی ژیاندا"

دەنیز دەریا ئەوەشیخستەروو، یەکێک لە ترسە گەورەکانی ڕژێمی ئێران لە دژی ژنانە، ئێران بەهەموو شێوەیەک هێرش دەکاتە سەر ژنان و ستەمیان لێدەکات، چونکە زۆر باش دەزانێت ژن هێزی گۆڕان و گۆڕانکارییە، دەزانێت ژنان توانای گۆڕینی دەسەڵات و سەرکردایەتیکردنی هەیە، ئەگەر فشار و هێرشی لەو شێوەیە بۆ سەر ژنان هەبێت، دەبێت ئەوە بزانین کە پۆتانسێلێکی زۆر بەهێز بۆ گۆڕانکاری لە ژناندا هەیە، بۆ ئەوەش، ئەوەی ئێستا پێویستە ژنان بیکەن، خۆڕێکخستنە لە هەموو بوارەکانی ژیاندا و پێش هەموو شتێک یەکگرتوویی ژنانی کورد و هەموو ژنانی ئێران لەسەر بنەمای کولتوور و بوونیان بۆ پاراستنی خۆیان دروست بکەن، یەکێک لەو بابەتانەی کە زیاتر لە نان و ئاو بۆ ژنانی ڕۆژهەڵات و ئێران زۆر پێویستە، خۆ ڕێکخستنەوەیە بۆ پاراستنی خۆیان، لەبەرامبەر ئەو هێرش و شەڕانەدا، لەپێناو پاراستنی بوونی ناسنامەیان، نابێت یەک ژنیش بە ناڕێکخراو و بێ پاراستن بمێنێتەوە، جگە لەوەش پێویستە هەموو ژنان لە چوارچێوەی کۆنفیدرالیزمی ژنان خۆیان ڕێکبخەن. تا بتوانن بە تێگەیشتن و هۆشیاری ژن خۆیان بونیاد بنێن، بتوانن خەباتێکی یەکگرتووی بەهێز لە دژی هۆشیاری باڵادەست و ستەمکارانەی پیاوان ئەنجام بدەن.

 

" لە مێژوودا دەبینین کە ژنان هەمیشە ڕۆڵێکی بونیادنەریان هەبووە"

ڕوونیکردەوە کە لە هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر ئێران بە ڕوونی دەرکەوت کە ئامانجی سەرەکییان بنکە سەربازییەکان و ڕژیم بووە، بەڵام هەموو هێزە دەسەڵاتدارەکان و دەوڵەت -نەتەوەکان لە سەرەتادا دەیانەوێت بە هەر شێوەیەک بێت بە مسۆگەری هێزی گەل بگرن، دەسەڵاتی خۆیان بۆ کۆکردنەوەی گەل و گەیشتن بە ئامانجەکانیان بەم شێوەیە بەکاردەهێنن، پاشان هەموو سیاسەتەکانی لەناوبردنی خۆیان لە کەسایەتی ژندا لەسەر هەموو هێزەکانی کۆمەڵگە ، بە پیسترین شێو جێبەجێ دەکەن، بەڵام ئەو ڕاستییەش هەیە کە سیمای ژن هەرگیز لەگەڵ شەڕدا ناگونجێت، لە مێژوودا دەبینین کە ژنان هەمیشە ڕۆڵێکی بونیادنەریان هەبووە، هەموو شتێک لە خزمەت کۆمەڵگەدا بووە و ڕۆڵی ئاشتی لەناو خێڵ و عەشیرەت و کۆمۆن و کۆمەڵگەکانیدا بووە. بۆیە ژن هەمیشە لە شەڕەکاندا زیانی بەرکەوتووە، ئەم شەڕەی کە دەکرێت شەڕی دەسەڵاتە، بەڵام ژنان هەرگیز نەیانویستووە بەشێک بن لەم دەسەڵاتە. لەبەرئەوەی ژن و منداڵ بەشێک نین لەو دەسەڵاتە، ئەوە ژن و منداڵن کە زۆرترین ئازار دەچێژن و دەبنە قوربانی لە پەرەسەندنی هەموو شەڕە هەژمونیەکاندا، نموونەی ئەمە تەنیا لە ئیسرائیل و ئێران نییە، بەڵکو لە زۆر شوێنی دیکەش نموونەی ئەم کارەساتە و هتد دەبینین، بۆ ئەوەی ژنان بتوانن بەسەر دۆخی قوربانیکردنیاندا زاڵ بن، پێویستە بە بەهێزترین شێوە هێزی خۆیان ڕێکبخەن و دژی عەقڵیەتی پیاوسالاری تێبکۆشن و هێڵی سێەمی نەتەوەیەکی دیموکراتیک بۆ خۆیان دابمەزرێنن، هۆشیاری ژن هەمیشە داهێنەر بووەو لە زۆر شەپۆلی شۆڕشەکاندا بە پێشەنگایەتی ژنان، دەبینین مێشکی ژن چەندە داهێنەر و بونیادنەرو بەرپرسیار و ئەرێنییە، بۆیە جارێکی تر دەڵێین تاکە ڕێگە بۆ ڕزگاربوونی ژنان لە قوربانی بوون بە سیاسەتەکانی هۆشیاری دەسەڵاتدار، خۆڕێکخستنە لە پارادایمی کۆمەڵگەیەکی "ئیکۆلۆژی، دیموکراتیک و ڕزگارکەر"دا. ئەگەر ژنان ئەم پارادایمە بە بنەما وەربگرن و لەسەر بنەمای سیستمی کۆمەڵایەتی و بونیادنانی نەتەوەی دیموکراتیک بونیاد بنێن. بێگومان دەتوانن هەموو ئەو سیاسەتانە پووچەڵ بکەنەوە کە لە چوارچێوەی شەڕی پیسدا جێبەجێ دەکرێن و خۆیان لەو حاڵەتە قوربانییە ڕزگار بکەن.

 

" ئێران دەبێت سەرەتا مافی ژنان و هەموو ئەو بەش و پێکهاتانەی کە لەسەر خاکەکەی دەژین بناسێت"

دەنیز دەریا ئاماژەی بەوەشکرد، بە گشتی ئەم پرۆسەیە کە لە لایەن ڕێبەر ئاپۆوە دەستیپێکرد. ڕێبەر ئاپۆ بە ڕوونی ڕایگەیاند کە جەنگی جیهانی سێیەم نزیکە و ئەگەر هەر دەسەڵاتێک نەگۆڕێت و دیموکراتیک نەبێت، ئەوا ڕووبەڕووی مەترسی زۆر دەبێتەوە و ناتوانێت سەرکەوتن بەدەستبهێنێت، ئەمەی بۆ هەموو زلهێزەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ناوچەکە وت، بۆیە جارێکی تر باس لەوە دەکرێت کە هەر دەسەڵاتێک دیموکراتیک نەبێت ڕووبەڕووی لەناوچوون دەبێتەوە، هێزەکانی دەوڵەت- نەتەوە ناتوانن هێزی چارەسەری ئەو قەیرانانە بن کە لە ئاستی کۆمەڵایەتیدا ئەزموون دەکرێن. بۆیە سیاسەتی دیموکراتیک مەرجە، بۆ ئێران گۆڕانکاریی دیموکراتیک لە هەموو کەس زیاتر پێویستە، چونکە لە ئێراندا پلانی دەرەکی زۆر جیددی هەیە و قەیرانی زۆر لەناو ئێراندا ئەزموون دەکرێت، خەریکە قەیرانە کۆمەڵایەتییەکان قووڵتر دەکاتەوە، ئێران دەبێت سەرەتا مافی ژنان و هەموو ئەو بەش و پێکهاتانەی کە لەسەر خاکەکەی دەژین، بناسێت و ڕێزی لێ بگرێت، هەروەها هێزەکانی دەوڵەت نەتەوە زۆر باش دەزانن کە قەیرانە کۆمەڵایەتییەکان لە ئاستێکی بەرزدا ئەزموون دەکرێن و بەم شێوەیە ڕژیم قبوڵ ناکەن. هەروەها لە ڕاپەڕینەکانی ‘ژن، ژیان، ئازادی’دا بینیمان کە خواستی گەلی ئێران دیموکراسی، یەکسانی و ئازادییە. دەکرێت بڵێین هێزی سەرمایەداری و دەوڵەت- نەتەوەیی ئێران هێزو ئیرادەی ڕاستەقینەی کۆمەڵگە و بەتایبەت ژنان ناناسن، ئێستا هەرکات هێرشی دەرەکی بۆ سەر ئێران دەکرێت، یەکەم کار کە دەیکات، ترساندن و ترساندنی کۆمەڵگەی خۆیەتی، بە پلەی یەکەم لە ڕێگەی سیاسەتی لەسێدارەدان و شێوازی جۆراوجۆر، چونکە دەزانێت ئەم کۆمەڵگەیە کۆمەڵگەیەکی بەرخۆدێرەو ڕژێم قبوڵ ناکات، تا ئێستاش بیانووی گرتن و لەسێدارەدانی ئەو کەسانەی کە تاوانبار بوون بە ڕاپەڕینەکانی 'ژن، ژیان، ئازادی'، هەموو ڕۆژێک ئەنجام دەدرێت، لەمەودوا کەسانی بێتاوان دەگرن و لەسێدارە دەدەن، لەوانە ئەوانەی تۆمەتبارن بە سیخوڕی ئیسرائیل. کاتێک ئێران دانوستان لەگەڵ زلهێزەکانی دەرەوە دەکات، ئەمجارە دەست دەکات بە فشارخستنە سەر خەڵک لە ناوخۆدا.،بۆ ئەوەی خۆی وەک بەهێز نیشان بدات. ئێمە پێشتر لە دوای ئەم ئاگرە پێش چاومان ئەمەمان بینیوە و خراپتر دەبێت، ئەگەر حکومەتی ئێران بەهێزی کۆمەڵگە و فرەچەشنی کۆمەڵگەکەی بناسیایە، بارودۆخەکەی ئەوەندە پشێو نەدەبوو.

 

"تەنیا بە پێداگری لەسەر هێڵی سێیەم کۆمەڵگە و بەتایبەت ژنان پێشەنگایەتی ژیانێکی ئازاد و دیموکراتیک دەستەبەر دەکەن"

لە کۆتایی قسەکانیدا دەنیز دەریا، ئەندامی کۆردیناسیۆنی کژار وتی: تاکە ڕێگا کە دەتوانێت ئازادی و دیموکراسی بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بهێنێت، دامەزراندنی نەتەوەی دیموکراتیکە، ئەگەر ئێران لەوە تێگەیشتبا کە گەلی ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئێران لە شۆڕشی "ژنان، ژیان، ئازادی" بەهێزترین پەیامی گۆڕانی ڕژێمیان داوە. ئەم ڕاپەڕینانە کە لەو سەردەمەدا دەستیان پێکرد، نەک هەر هۆکاری کوشتنی ژنێک نەدەبوون، بەڵکو لە جەوهەردا هۆکاری قبوڵکردنی ئەم دەسەڵاتە نەبوون، بەهۆی خێزانێکی بچووکەوە دژی کوشتنی ژنێک ڕانەوەستاون. هەموو ئەو پێکهاتانەی کە لە ڕۆژهەڵات و ئێران دەژیان، بە یەک دەنگ ڕژانە سەر شەقامەکان، بەم شێوەیە ڕوونیان کردەوە کە تا ئێستا ئێمە بە بێدەنگی بەرخۆدانمان کردووە، بەڵام لێرە بەدواوە دەچینە قۆناغێکی تری بەرخۆدان. بە تایبەتی خۆڕاگرییەکی زۆر سەرنجڕاکێش لەلایەن ژنانەوە لەوێ نیشاندرا و باجێکی قورسیان دا بۆ بەدەستهێنانی مافەکانیان، ئێمە لەگەڵ شەڕی ئیسرائیل و ئێران، نین لەگەڵ هێڵی سێیەمین. تەنیا بە پێداگری لەسەر هێڵی سێیەم، کۆمەڵگە و بەتایبەت ژنان، پێشەنگایەتی ژیانێکی ئازاد و دیموکراتیک دەستەبەر دەکەن.