زهور مەشریقی

 

تونس- عایدە بن شەعبان، چالاکوانی تونسی ڕەخنەی لە کەمبوونەوەی دەنگی فێمێنیستی لە شەقامەکان و بێدەنگییەکەیان گرت و توڕەیی خۆی دەربڕی لەوەی هێشتا نەگەیشتوونەتە یەکسانی تەواو لە تونس، یاسای ٥٨ دژی توندوتیژی دژی ژنان پێویستی بە پێداچوونەوە نییە بەڵکو دەبێت جێبەجێبکرێت.

 

هەروەها ڕێژەی بەرزی توندوتیژی و کوشتنی ژنان بە هۆکاری کۆمەڵایەتی و سیاسی داناو وتی: نەبوونی ژنان لە پلاتفۆڕمی ڕاگەیاندن توانای قسەکردنیانی لەسەر نیگەرانییەکان و کێشەکانی ژنان لە تونس کەم کردووەتەوە، بەرگریکارانی مافەکانی ژنان لە دیمەنی میدیای تونسدا نەبوون، چیتر نابینین ژنان لە پلاتفۆرمەکانی ڕاگەیاندندا باسی فێمێنیزم بکەن، ئەمەش دەکەوێتە ناو پەراوێزخستنی سیستماتیکییەوە چونکە لە کۆمەڵگەیەکی پیاوسالاریدا دەژین.

 

ئاماژەی بەوەشکردووە، ئەو پلاتفۆرمە میدیاییانە دەبینێت کە وێنەی ژنان بەکاردەهێنن و بڕیار دەدەن کە لەگەڵ ئەوەدا گونجاو نین، ئەمەش تەنانەت لە جێبەجێکردنی یاسای دژە توندوتیژیشدا ڕوون و ئاشکرایە کە دەوڵەت هیچ هەوڵێکی نەداوە بۆ دابینکردنی بودجەی خۆی کە مسۆگەری دامەزراندنی پەناگە بۆ زیانبەرکەوتووی توندوتیژی و کێشەکانی دیکە بکات.

 

سەبارەت بەو تراژیدیایەی کە لەلایەن ژنانەوە گەیشتووە، عایدە بن شەعبان ئاماژەی بەوەدا، کوشتنی ٣٣ ژن تۆمارکراوە لە پێشینەیەکی مەترسیدار و تراژیدیدا و زۆربەی ئەو ژنانەی کە دەستدرێژییان کراوەتەسەر دەچنە ناوەندەکانی ئاسایش بەڵام گوێیان لێناگیرێت، بە تایبەتی لەو کاتەی کە زیانبەرکەوتووی توندوتیژی هاوسەرگیری بوون کە لەم ساڵانەی دواییدا ژنانی تونسی بە ڕێژەی ٨٠% بوون، ئاماژەیان بەوەکردووە، ئەمە بەهۆی بوونی یاسای ژمارە ٥٨ بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بە ژنان ڕوویانداوە، پەشیمانین لەم یاسایە، کە شۆڕشگێڕانەیە و توانای ئەوەی هەیە گۆڕانکاری بەدی بهێنێت، بەڵام بەداخەوە سەرکەوتوو نەبووە لە فشارخستنە سەر ئەوەی کە ژنان دەکاتە ئامانج لە چینە کۆمەڵایەتییە جیاوازەکاندا.

 

"بۆ ژنانی توندوتیژی بەرامبەر کراو پەناگە نییە"

ئەو ئاماژەی بە نەبوونی پەناگە کرد بۆ ژنانی توندوتیژی بەرامبەر کراو، کە وادەکات بگەڕێنەوە بۆلای هاوژین و باوک یان برا یان شەقام، هەروەها ڕاهێنانی لاوازی ئەو بریکارانەی کە لە بنکەکانی ئاسایشدا دیاریکراون بۆ وەرگرتن و ڕێنماییکردنی ئەو ژنانەی کە دەستدرێژییان کراوەتە سەر، ئەمەش هۆکاری هاندانی توندوتیژی و زیادبوونی ژمارەی کوشتنە.

 

"دەنگی فێمینیستەکان کەم بوونەتەوەو ئەمە ترسناکە"

هەروەها ڕەخنەی لە کەمبوونەوەی دەنگی فێمێنیستی لە شەقامی تونس گرت و وتی: بێدەنگی لەوانەیە لەلایەن دەسەڵاتدارەوە وەک هەڵوێستێک لێکبدرێتەوە؛ ڕاهاتوین بەوەی کاتێک لە میدیاکانەوە دەبیستین کە ژنێک کوژراوە، دەچینە سەر شەقامەکان و توڕەیی خۆمان دەردەبڕین، ڕازی نین و داوای جێبەجێکردنی یاسا و جوڵەی ڕای گشتی دەکەین بە ئاراستەی ئاشکراکردنی ڕاستی و بەهێزکردنی مافی یاسایی ژنان،  بەڵام ئێستا دەنگەکان کەم بوونەتەوە و ئەمەش ترسناکە.

 

نەبوونی تووڕەیی فێمێنیستی بەرامبەر ئەو تاوانانەی دژ بە ژنان ئەنجام دەدرێن بە ترسی دەسەڵاتی جێبەجێکردن و فەرمانی ٥٤ی دروستکردنی تۆمەت لە دژی ژنان دەزانێت و ئاماژەی بەوەدا جۆرێک لە سنووردارکردن هەیە لەسەر ئازادییەکان کە لەوانەیە ببێتە هۆی ئەوەی فێمێنیستەکان بێدەنگ بن، توندوتیژی کاریگەری لەسەر هەموو ژنان دەکات بەبێ جیاکاری و بووەتە جێی نیگەرانی و ترسێنەر.

 

داوای لە فێمێنیستەکان کرد بگەڕێنەوە بۆ فشارەکانی سەر شەقامەکان بۆ بەرگریکردن لە مافەکانی ژنان بەتایبەتی لەگەڵ ئەو توندوتیژییانەی کە بوونەتە کوشتن.

 

یاسای ٥٨ پیویستی بە هەموار نییە پێویستی بە جێبەجێکردنە

سەبارەت بە هەمواری یاسای ٥٨، ڕەتیکردەوە کە پێداچوونەوە بە یاساکە بکرێت، چونکە یاساکە تەواوە و پێویستە جێبەجێ بکرێت، وتیشی: یاساکە بەو شێوەیە جێبەجێ نەکراوە کە پێویستە، چۆن پێداچوونەوەی بۆ دەکرێت؟ ئەمە یاسایەکی شۆڕشگێڕانەیە و دەتوانێت توندوتیژی کەم بکاتەوە.

 

سەبارەت بە ئەگەری هەڕەشە یان گفتوگۆکردن لەسەر دەستکەوتەکانی ژنان، ڕوونیکردەوە ئەوەی ژنانی تونس بەدەستیان هێناوە ناتواندرێت دەستیان لێبدرێت، چونکە هەموو ئەوەی ئەمڕۆ بەدەستیان هێناوە بە خوێنی ئەوان ئەنجام دراوە، ئیناحدا لە ماوەی دەسەڵاتدارییدا هەوڵی داوە و سەرکەوتوو نەبووە لە هەوڵەکانیدا، بەرگرییەکی بەهێزی فێمینیستیم دۆزیوەتەوە و دەزانین هەوڵەکان بۆ ڕەتکردنەوە و دوژمنایەتی بۆ خەباتی فێمێنیستی بەردەوامن، هەموو کەس دەزانێت کە بڕبڕەی پشتی شارستانیەت و هێزی تونس ئەو ژنانەیە کە بەشدارییان کردووە لە بنیادنانی تونسێکی مۆدێرن و پێشکەوتوو و لەوەتەی سەربەخۆییەوە بەشدارییان کردووە و چەندین شەڕی ماندوویان کردووە بۆ دەرکردنی چەندین یاسا و کۆڵیان نەداوە، ژنانی تونسی بنیادنەرانی دەوڵەت لە پەراوێزدا نین و بۆیە هیچ لایەنێک ناتوانێت بەدەریان بکات.

 

لە کۆتایی قسەکانیدا عەیدە بن شەعبان وتی: هەرکەسێک هێرش بکاتە سەر ژنان، لە هێز و سەروەریی خۆی دەترسێت، چونکە بەبێ ترس ئیدانەی مافەکانیان دەکەن و بەرگری لە مافەکانیان دەکەن، من لە مافەکانی ژنان لە تونس ناترسم، بەڵام داوایان لێ دەکەم پێکەوە بجەنگن بۆ مافی زیاتر وەک یەکسانی لە میراتدا، ئەوە شتێکی دروست نییە تا ئەمڕۆ نەگەیشتوونەتە یەکسانی تەواو.