بەرچەم جودی

 

کۆبانێ- لەگەڵ دەرکەوتنی سیستمی نەتەوەی دیموکراتیک لەلایەن ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالانەوە، سیستمێکی نوێ سەریهەڵدا کە جێگرەوەی سیستمی دەوڵەت- نەتەوەیە، لەگەڵ شۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستان کە لە ١٩ی تەمووزی ٢٠١٢ دەستیپێکرد، گەل سیستمێکی خۆبەڕێوەبەری دیموکراتیکیان دامەزراند بۆ بونیادنانی سیستمی ژیانی خۆیان کە لەسەر بنەمای نەتەوەی دیموکراتیک دامەزراوە.

 

سیستمی نەتەوەی دیموکراتیک لەسەر بنەمای سێ خاڵی سەرەکی خۆی ڕێکدەخات: دیموکراسی، ئازادی ژنان و پاراستنی ژینگەیە، لەبەر ئەوە، لە کرداری ئەم خاڵانەدا، سیستمی هاوسەرۆکایەتی بۆ هەموو ڕێکخراو و دامەزراوە و دامەزراوەکان جێبەجێ کرا.

 

هاوسەرۆکی بۆ یەکەم جار لە جیهاندا لەلایەن پارتی سەوزی ئەڵمانیاوە لە ساڵی ١٩٨٠ جێبەجێکرا،  ٥٠%ی ژنان نوێنەرایەتی دەکرد، ئەم مۆدێلە بە درێژایی مێژوو جێبەجێ نەکراوە، لە ساڵی ٢٠٠٣، ڕێبەری گەلی کورد عەبدوڵا ئۆجالان ئەم سیستمەی بۆ دیموکراسیکردنی سیاسەت دەربڕی، لە باکووری کوردستان، پارتی کۆمەڵگەی دیموکراتیک "دەتەپە"  لە ساڵی ٢٠٠٥ دامەزرا، پارتی یەکێتی دیموکراتیک "پەیەدە" لە ڕۆژئاوای کوردستان لە تەڤگەری ئازادی لە باشووری کوردستان لە ٢٠١٥ و لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە ساڵی ٢٠١٤ لەگەڵ پاژک و کۆدار دامەزرا.

 

بۆ زانینی ناوەڕۆک و مانا و گرنگی ئەم ، هەڵسەنگاندنەکانی مزگین خەلیل، جێگری ئەنجومەنی جێبەجێکاری کانتۆنی فوراتمان وەرگرت.

 

"جێبەجێکردنی سیستمی هاوسەرۆکایەتی چارەسەری پرسی ژنانە"

لە سەرەتای هەڵسەنگاندنەکەیدا، مزگین خەلیل سیستمی هاوسەرۆکی بەم شێوەیە پێناسە کرد: دەکرێت سیستمی هاوسەرۆکایەتی وەک بەرهەمی شۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستان وەربگرین، پێش ئەمە، لە ساڵی ٢٠٠٥، شێوازی هاوسەرۆکی لە زۆر شوێنی جیاوازدا جێبەجێ کرا، کە تەنها لە ئاستی بەرزی سەرۆکایەتیدا بوو، لە سەرەتای مرۆڤایەتیدا، ژنان ڕۆڵێکی سەرەکییان گێڕا، و لە سەردەمی نوێدا هاوسەنگییەک هەبوو لە نێوان دوو ڕەگەزەکەدا، ئەمڕۆ جارێکی دیکە ئەم ڕاستییە لەگەڵ تەڤگەری ئازادیی کوردستان و شۆڕشی ڕۆژئاوای کوردستان دەبینینەوە، لە ڕۆژئاوای کوردستان ژنان دەتوانن نوێنەرایەتییەکی یەکسان و دیموکراتیک بکەن، ئەم ڕێگایە جێگرەوەیەکە بۆ سیستمی زایەندی و دەسەڵاتداری کە ئازادی ژنان وەک کێشەیەک دەبینێت، بەم شێوەیە، ڕەنگی سیاسەتی ئێستا دەگۆڕین و سیاسەتی دیموکراتیک دەکەین، ئەم مۆدێلە وەڵامی ئەو کۆیلایەتییە درێژخایەنەیە کە شارستانیەتی سەرمایەداری بەسەر ژنان و کۆمەڵگەدا سەپاندوویەتی، یەکێک لە بنەما سەرەکییەکانی سیستمی نەتەوەی دیموکراتیک، لەگەڵ دیموکراسی و پاراستنی ژینگە، ئازادی ژنانە.

 

"هاوسەرۆکایەتی دەرئەنجامی خەباتی بێکۆتایی بوو"

مزگین خەلیل باسی لە شێوازەکانی هاوسەرۆکایەتی و ئەو بەربەستانە کرد کە بینیویەتی و وتی: هاوسەرۆکایەتی ڕێگایەکی نوێ بوو بۆ باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا چونکە سەرەتا هەندێک بەربەست هەبوو، چەندین ساڵە کۆمەڵگە فێری سیستمی یەک سەرۆک، زمان، کولتوور و ئاڵا بووە، دامەزراندنی نەتەوەی دیموکراتیک له باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا ئەم هۆشیاریەی گۆڕی و دەبینین ژنان له هەموو بوارەکانی ژیاندا خاوەنی ئەرک و مافن، هیچ کەس ناتوانێت سەرکردایەتی و ڕۆڵی ژنان لە بواری سەربازیدا پشتگوێ بخات و ژنان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا تیرۆریزمیان لەناوبردووە، هەروەها لەسەر ئاستی دیپلۆماسی، سیاسەت، کۆمەڵایەتی، هتد بوونی دیاریکراویان هەیە، لەگەڵ دامەزراندنی خۆبەڕێوەبەری دیموکراتیک لە ساڵی ٢٠١٤، سیستمی هاوسەرۆکی چووە بواری جێبەجێکردنەوە، دەتوانین پشتڕاستی بکەینەوە کە ژنان ئامادەی ئەم ئەزموونە بوون، لە بچووکترین خانەکانی سیستمی خۆبەڕێوەبردنەوە بۆ ئەنجومەن، دەستە هتد. شێوازی هاوسەرۆکی جێبەجێ کرا، هەروەها ئەمە وێنەیەکی کۆمەڵایەتی و یەکسانی و دیموکراسی دروستکرد. بە دڵنیاییەوە، لە سەرەتادا لەلایەن پیاوانەوە ڕەتکرایەوە، پیاوان ڕەتیان کردەوە لەگەڵ ژنان کار بکەن، بەڵام ئەم سیستمە بە خەباتی بێکۆتایی ژنان مایەوەو گەشەی کرد.

 

"گۆڕانکاریمان کردووە و هەموو بۆچوونێکمان لەبارەی ژنانەوە گۆڕیوە"

مزگین خەلیل تیشکی خستە سەر کاریگەری هاوسەرۆکایەتی و وتی: بۆ ماوەی نیو سەدە یان ٥٠ ساڵە ژنان دەستیان کردووە بە خەبات بۆ شکاندنی هۆشیاری نێرینە و سەرکوتکردن، ژنان پێنج هەزار ساڵە چەوسانەوە و کۆیلایەتییان بینیوە و ئێمە لە دژی ئەمە ڕاپەرین و تێدەکۆشین، ئەم خەباتە درێژخایەنە گۆڕان و پێچەوانەکردنەوەی تێڕوانینی سنوورداری کۆمەڵگە بوو، ژنان لە هەموو بوارەکانی ژیاندا خەبات و دەستکەوتیان هەبوو کە ئەمە دیارییەک بوو بۆ ژنان لە سەرانسەری جیهاندا، لەبەر ئەم هۆکارە دەتوانین ئەمە هەڵبسەنگێنین، مۆدێلی هاوسەرۆکی دەستکەوتێکی پێویستە بۆ ژنان، ئێستا داوای ئەوە دەکەین کە تێبکۆشین بۆ مانەوەی ئەم سیستمە.