تەرزە تەها

سلێمانی- بەشداری ژنان لە سیاسەتدا ئەو بابەتەیە کە ساڵانە لە ڕۆژی جیهانی ژناندا لە ٨ی مارس دەسەڵات و بەرپرسە سیاسییەکان مافەکانی ژنیان بیردەکەوێتەوە، وەک هەر کەسێکی ئاسایی داوادەکەن ژنان تواناکانی خۆیان بسەلمێنن، ئەوەیان بیردەچێتەوە کە ئەرکی ئەوانە وەک حکومەت کە پاڵپشتی تواناکانی ژنان بکات.

 

ئەوان لەو ڕۆژەدا داوا دەکەن ژنان بەهێزبن و کاربکەن، لە کاتێکدا وەک شارەزایەکی بواری سیاسەت باسی دەکات هەر ئەو دەسەڵاتەیە درێژە بە ئەقڵی پیاوسالاری دەدات، ئەوەی ژنان کەمترین بەشدارییان لە سیاسەتدا هەیە، خۆیان هۆکاری سەرەکین.

سنور کەریم، مامۆستا، چالاکوان و شارەزای بواری سیاسەت، باس لە هۆکارەکانی بەشداری نەکردنی ژنان لە سیاسەت دەکات، کە لەبەر ئەوەی خودی چەمکی دەسەڵاتداری لەسەر بنەمای بە کۆیلە بوونی ژن دانراوە، بۆیە سیاسەتیش تایبەتە بەو توێژەی کە حکومڕانی دەکات، بۆیە کۆی پڕۆسەی سیاسی لە تەواوی جیهاندا لەسەر ئەقڵیەتێکی پیاوسالاری بنیادنراوە، پارێزگاری لە دەسەڵاتی پیاو دەکات.

 

ئەقڵەیەتی دۆگماتیزم و پیاوسالاری ڕێگرە لەبەردەم ژناندا

ئەوەشدەخاتەڕوو، لە هەرێمی کوردستان بەدەر لەوەی سیاسەت موڵکی کۆمەڵێکی دیاریکراوە، ژنان بەهۆکاری دابونەریت و کۆمەڵگا بەشداری ناکەن، بە حکومی ئەوەی وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی زۆرتر ئەقڵەیەتێکی دۆگماتیزم و پیاوسالاری تێدایە، ئەمانە بوونەتە هۆکاری ئەوەی کە ژن پەراوێز بخرێت.

 

یەکێکی دیکەی لەو هۆکارانەی سنور کەریم ئاماژەی پێدەکات، ئەوەیە ئەو ژنانەی بەشداری سیاسەتیان کردووە، کەسایەتیان لەکەدارکراوە، لە شکاندنی شکۆی ژنەوە دەسەڵاتی پیاو هێزی خۆی بنیادناوە، هەموو ئەمانەش لەلایەن بەشێکەوە دەرکرێت و هۆکاری سەرەکیین بۆ بەشداری نەکردنی ژنان لە سیاسەتدا.

 

باس لەوەش دەکات، کە بە ناوی سیستمی ئازادی و لیبڕاڵیەوە، ژنان دەستدرێژییان کرایە سەر و لە شکۆ و کەسایەتییان درا، ئەمانە بوونەتە هۆی ئەوەی کە ژن بە ئاسانی بوێری ئەوەی نەبێتەوە بەشداری کایەی سیاسی بکات و خۆی لێ بەدووربگرێت.

 

"وێنە و دەنگی ژن پێگەی ژنان دیاری دەکات"

لە بەشێکی دیکەی وتەکانیدا ئەو چالاکوانە باس لەوەدەکات، کە جیاوازی هەیە لەنێوان وێنەی ژن و دەنگی ژندا، وێنەی ژن ئەو بەشەیە کە بەڕووکەش هەیە، و بەشداری سیاسەت دەکەن، کە ئەمە جیاوازە لە بەشداری ژن بە دەنگی خۆیان و خاوەن بڕیار و کەسایەتی خۆیان: "لە وڵاتانی سەرمایەداریدا وەک ڕەنگ ژن هەیە، بەڵام وەک دەنگ بەهێزنین و نەیانتوانیوە داکۆکی لە مافی ژنان بکەن".

 

باس لەوەشدەکات، لە کۆمەڵگای کوردیدا باوەڕ بە تواناکانی ژنان ناکرێت، هەمیشە بەجۆرێک سەیری ژن دەکرێت وەک ئەوەی لەکەدار دەکرێت و لە کەسایەتیان دەدرێت، "بۆیە زۆرجار ئەو ژنانەی کە لە سیاسەتیشدان لە سیاسەت ڕادەکەن، دەیانەوێت خۆیان لەو زەلکاوە ڕزگاربکەن کە سیاسەتە لە باشوری کوردستان، ئەمەش هەمووی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە سیاسەت و دەسەڵات لەم هەرێمەدا تێکەڵکراوە، لە کاتێکدا دەبێت سیاسەت موڵکی گشتی بێت، بەڵام لێرە موڵکی توێژێکی دیاریکراوە".

 

جەختی لەوەشکردووە کە دەبێت، کۆمەڵگا هۆشیاری تەواوی لە سیاسەتدا هەبێت، " ئاستی هۆشیاری کۆمەڵگا لەگەڵ بە سیاسی بوونیایەتی، تا کۆمەڵگا زیاتر سیاسی بێت چاودێر دەبێت بەسەر دەسەڵاتی سیاسییەوە".

"سیستمی هاوسەرۆکایەتی بۆ دەرخستنی تاوانای ژنانە"

ئاواز ئیسماعیل، هاوسەرۆکی شارەوانی بناری قەندیل، سیستمی هاوسەرۆکایەتی بە سیستمێکی گونجاو دەزانێت بۆ دەرخستنی تواناکانی ژن و بەدەستهێنانی مافەکانی ژنان: "سیستمی هاوسەرۆکایەتی هاوسەنگی ڕەگەزی تێدا پارێزراوە، لە کاتێکدا سیستمی سەرمایەداری دەیەوێت ژن لە جەوهەری خۆی جیابکاتەوە، لە هەر شوێنێکیشدا سیستمی هاوسەرۆکایەتی پەیڕەو بکرێت ئەوا گەندەڵی تێیدا نییە".

 

ئەو هاوسەرۆکە، دەربارەی بەشداری سیاسەتی هەرێمی کوردستان ئەوەدەخاتەڕوو، کە پارت و لایەنە سیاسییەکان ڕوویەکی جوانی سیاسەتیان نیشانی هاوڵاتیانی ئەم هەرێمە نیشان نەداوە و تەنانەت وایان لە ژنان کردووە وا هەستبکەن سیاسەت کاری ژن نییە، دەشڵێت: "تا ئێستاش کە لەگەڵ ژنان باسی سیاسەت دەکەیت، کەمێک نەبێت زۆرینەیان دەکشێنەوە و دەڵێن سیاسەت بۆ ژن نییە، بەڵام بەشێکیشیان سیاسەت بە کاری خۆیان دەزانن و کاری سیاسی دەکەن".

 

ت.پ