كولتوور دیاردەیەكی كۆمەڵایەتیی مێژوویی ئاڵۆزە، لە سەرەتادا دیاردەیەكی كۆمەڵایەتییە، چونكە كۆمەڵگە و كەلتور پێكەوە دروست دەبن، هەموو كۆمەڵگەیەكی مرۆڤایەتیی كەلتوری تایبەت بە خۆی هەیە، بەبێ بوونی كەلتور، بنیاتی كۆمەڵایەتی دروست نابێت. لەلایەكی دیكەشەوە كەلتور دیاردەیەكی مێژووییە، واتە مێژوویەكی هاوبەشی لەگەڵ كۆمەڵگەدا هەیە، هەرقۆناغێكی مێژوویی كەلتوری تایبەت بە خۆی هەیە، واتە كەلتور سیمای قۆناغە مێژووییەكانی پێوە دیارە. هاوكات كەلتوری سیاسییش دابڕاو نییە لە چوارچێوە گشتییەكەی كەلتور و كەلتوری كۆمەڵایەتی، بەڵكو بەشێكە لێی، هەروەك چۆن كولتووری سیاسیی دەكەوێتە ژێركاریگەریی بارودۆخی كۆمەڵایەتی و سیاسییەوە، ئاواش كەلتوری سیاسییش دەتوانێت كاریگەریی لەسەر كەلتوری كۆمەڵایەتی دروست بكات، ئەمەش ئەوە دەسەلمێنێت، كە پەیوەندییەكی دیالەكتیكی لەنێوان كەلتور و كەلتوری سیاسیدا هەیە.

 

هەربۆیە ئەوەی مەبەستمانە بیخەینەڕوو، كاریگەریی گۆڕانی كەلتوری سیاسییە لەسەر گۆڕانی رەگەزەكانی كەلتوری كۆمەڵایەتی، بە پێچەوانەشەوە. لەگەڵ ئەوەشدا گرنگە هەموو كۆمەڵگەیەكی مرۆڤایەتی لە خاڵێكدا نەوەستێت و لەگەڵ رەورەوەی پێشكەوتنەكاندا بەرەوپێش بچێت، بێگومان هەر پێشكەوتن و گۆڕانێكی كۆمەڵایەتی كە لە بنیاتی كۆمەڵایەتی و سەرجەم سیستمە جیاوازەكانی هەركۆمەڵگەیەكدا روودەدات، كاریگەریی دوولایەنەی ئەرێنی و نەرێنی لەسەر كۆمەڵگە و تاكەكانی جێدەهێڵێت.

 

گومانی تیدا نییە گۆڕان و گەشەسەندنەكان بەگشتی چەندین بنەما و دەروازەی گرنگی بۆ بنیاتی تاكی كورد خوڵقاندووە، بەڵام ئەوەی لەم وتارەدا جەختی لەسەر دەكەین ماك و كاریگەرییە نەرێنیەكانە، ئەوەش ئەركی ئەكادیمییانە، كە دەست لەسەر برینەكانی كۆمەڵگەی خۆیان دابنێن، تا وەك دەروازەیەك بێت بۆ چارەسەری پرسە هەنوكەییەكان.  ئەو گۆڕانكارییانەی بەهۆی كرانەوەی كۆمەڵگەی كوردی بە رووی جیهاندا و وەك دەرەنجامێك بۆ دیاردەی بە جیهانیبوون لە كەلتوری كوردییدا روویداوە. لەگەڵ گۆڕانكارییە سیاسییەكان بە جیاوازی قۆناغەكانی مێژوویی لە كەلتوری سیاسییدا لە هەرێمی كوردستان روویداوە، هۆكارێك بووە بۆ تێكچوونی رەگەزەكانی كەلتور بەگشتی و بەتایبەتیش كۆدامەزراوەی بەهاكان تاڕادەیەك تێكچوون و رووبەڕووی شەپۆلێكی فراوانی گۆڕان و شێواندن بوونەتەوە، ئەو گۆڕانانەش لە بەهاكاندا كاریگەرییان لەسەر كەسێتی تاکی كورد هەبووە. 

بەجۆرێك بەهای چۆنێتی گۆڕاوە بۆ بەهای چەندێتی و گرنگیدان بە بابەتی رووكەشی و بەرژەوەندیی تایبەتیش لەسەرووی بەهاكانەوەیە، لەوپێناوەدا قوربانیی بە بەها رەسەنەكانی وەك: "هاوكاری، بەخشندەیی، راستگۆیی، چاكەكاریی، رێز و خۆشەویستی،...هتد" دەدرێت، لەبەرامبەردا بەهاكانی "گوێ‌ نەدان بە ئازار و داخوازیی خەڵك، بێمنەتی لە خەڵك، رێزدانەنان بۆ سیمبولەكان، تێكچوونی پەیوەندییەكان، بێنرخ بوونی پیرۆزییەكان، چاوچنۆکی..هتد" دەركەوتووە. لەگەڵ ئەوەشدا پەیوەندییە كەسییەكان جێگەی پەیوەندییە رۆحییەكانی گرتۆتەوە و تاكەكان پەیوەندیی لەگەڵ هەڵوێستەكاندا دەكەن نەك لەگەڵ كەسێتییەكاندا.   
هەروەك "محمد طه حسین" لە پەرتوکی "الذات الكردیة"دا ئاماژە بەوە دەكات، بەهۆی گۆڕانكاريی لە بارودۆخی كۆمەڵایەتی و سیاسییدا، كۆمەڵگەی كورديی رووبەڕووی جۆرێك لە "ئایدزی كۆمەڵایەتی" بۆتەوە و توانای بەرگرییكردنی لە "کولتوور" و بەها و دابونەریتی خۆی لەدەستداوە، هەربۆیە بەشێكی زۆر لەو بەهاو كەلتورە نامۆیانەی لە دەوڵەتانی ترەوە بەهۆی جیهانگیرییەوە دێن، بە ئاسانی تێكەڵ بە كۆمەڵگەی كوردی بوون و تاڕادەیەكی زۆر جێگەی بەها و كەلتورە رەسەنەكانی گرتۆتەوە.   

سەرەڕای گۆڕان و بارودۆخی كۆمەڵایەتی، ناسەقامگیریی سیاسیی بە جیاوازیی قۆناغە مێژووییەكان لە كۆمەڵگەی كوردیدا، كاریگەرییان لەسەر كەلتور و كەلتوری سیاسیی هەبووە، بەجۆرێك بە درێژایی مێژوو داگیركەرانی كوردستان، هەموو جۆرە سیاسەت و رەفتارێكی دوژمنكارانەیان بەرامبەر بە كۆمەڵگەی كوردی بەكارهێناوە، لەژێر كاریگەریی ئەم بارودۆخەشدا، لەلایەكەوە كەلتوری رووبەڕوبوونەوە و شۆڕش و بەرخودان لە كۆمەڵگەی كوردیدا سەری هەڵداوە و گیانی نەتەوەیی و رزگاریخوازیی و كوردایەتی بووە بە تایبەتمەندی تاكی كورد، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا بەهۆی  ستەمی ئەو هێز و دەوڵەتانەی كە كوردستانیان داگیركردووە، كولتووری "ترس لە دەسەڵات، پاشكۆبوون، كەم بڕوایی بە شكۆمەندی خود، خۆسەپێنی،...هتد) لە كۆمەڵگەی كوردیدا سەری هەڵداوە، ئەم كەلتورانەش چەندین تایبەتمەندی وەكو "توندوتیژیی، توندڕەوی، بەرەنگاربوونەوە، خۆپارێزیی، تۆڵەسەندنەوە،...هتد" بۆ كەسایەتی كورد دروستكردووە، لە رێگەی پرۆسەی پێگەیاندی كۆمەڵایەتی-سیاسییەوە، بەهۆی كەناڵە جیاوازەكانەوە بۆ تاكی كورد گوازراوەتەوە و دووبارە جۆرێك لە كەلتور و كەلتوری سیاسیی دروستكردووە، بەردەوامی داوەتە سەر بەرهەمهێنانەوەی ناسەقامگیریی كۆمەڵایەتی و سیاسیی هەروەك ئەوەی لەنێو بازنەیەكی داخراودا بخوولێتەوە. پاشان ناكۆكی نێوان حزبە سیاسییەكان بە جیاوازی قۆناغە مێژووییەكان چەندین ئەنجامی نەرێنی بۆ كۆمەڵگە لێكەوتۆتەوە و دەرچەی بۆ دەركەوتنی چەندین دیاردەی وەك "ناشەفافیەت لە پرسە سیاسیی و ئابووریەكان، دەسەڵاتخوازیی، خۆسەپێنی،...هتد" رەخساندووە. هەموو ئەمانەش جگە لەوەی زەمینەیان بۆ دروستكردنی قەیرانی "كۆمەڵایەتی، ئابووری، سیاسیی، كارگێڕی...هتد" رەخساندووە، لەهەمانكاتدا  بوونە هۆكارێك بۆ بەرهەمهێنانی كەلتوری "بەرخۆری، مشەخۆری، هەلپەرستی) لە بەرامبەردا كەلتوری "بەرهەمهێنان، خۆماندووكردن، پێبەستی بۆ نەتەوە و نیشتمان" لاواز بووە. 

پاشان دەركەوتنی ئۆپۆزسیۆن و بزووتنەوەی جەماوەریی، ململانێی حزبەكانی حوکمڕانیان كردووە، سەرەڕای ئەوەی رۆڵی كاریگەر و هەستپێكراویان لە هۆشیاریی سیاسیدا هەبووە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا نەیانتوانیوە گەشە بە كەلتورێكی سیاسیی لەسەر بنەمای خزمەت و پرۆژە و گەشپێدان بدەن، بەڵكو تاڕادەیەك تاكی كوردیان بەرەو نائومێدیی و دوورەپەرێزی سیاسیی بردووە.