ئەکادیمیای ژنۆلۆژی

 

لە هۆنراوەیەکدا دەربارەی ژیان دەڵێیت:

هەموو ئەو ژیانەی کە بووە بە ئاسایی

لە تۆڕەکانم کە لادەبرێن

لە ئازادی مندا گەشە دەکات

هەموو جوانییەک..

نزیکتر دەبمەوە

لەوانەیە تێنەگەیت...

 

کە زیلان دەڵێت ئەمڕۆ یەکەمین ساڵیادی فیزیکی ڕۆشتنی ڕێهەڤاڵ ناگیهان ئاکارسەلە، ئەم جیابوونەوەیە ڕێگای بۆ یەکگرتوویی ئێمە کردەوە، کە بەردەوام هەموو جوانییەکانمان بیردەخاتەوە کە دەیویست لە ئازادییەکەیدا گەشە بکات، زانستی واتا و ژیانی ژنۆلۆژی بە زیلانبوون ئەو کلیلانە دەکاتەوە کە لە مێشک و ڕۆحماندا دانراون و ڕێگا بۆ کردنەوەی دەرگاکانی ئازادی پێشکەش دەکات و بەردەوام دەبێت لە ڕێگاکانی ئازادکردنی زانین و ژیربوون.

 

ڕێهەڤاڵ زیلان ناگیهان، کە خۆی بە ڕێهەڤاڵ زیلان ناساند وتی: دەمەوێت ژیانێکی واتادار و کردارێکی مەزنم هەبێت، ئاستی "ئاشتەوایی ئایدۆلۆژی و کۆمەڵناسی" قووڵتر کرد و بە ژنۆلۆژی هێزی ژیانی گۆڕی، ژنۆلۆژی هاوکێشەیەکە بۆ چۆنیەتی بەرزکردنەوەی ئازادی کۆمەڵناسی، هەموو بوار و لایەنەکانی ژیانی بە کار و کێشی بەردەوامەوە پەیوەست کردووە و گەشەی پێداوە، بە زانینی ئەوەی کە ئەخلاق و فەلسەفەی ئازادی و پەرەسەندنی کولتووری کۆمەڵگەیەکی ئازاد و کاری خۆپەرستی و نەتەوە لە بنیادنانی شۆڕشی ژناندا، دەبێتە هۆی دەرئەنجامی مێژوویی و کۆمەڵایەتی، ئەو وزەی خۆی لە هەموو بوارەکاندا بەکارهێنا، وەڵامی ڕێهەڤاڵیەتی ژنی ڕێبەر ئاپۆ، کە هێڵی زیلانە لە مانیفێستی ئازادی ژنان، ئەو ئایدۆلۆژیایەی ئازادی ژنانی خراپ بەکارهێناوە، بە قووڵی وەڵامی دایەوە، ژنۆلۆژی بە زانست و فەلسەفەی ئازادی کە سروشت و مێژوو و بەرخۆدانی ژنان و کۆمەڵگەی ڕووناک کردەوە و واتا و هێز بە ژیان دەبەخشێت، بوو بە ڕێگای شۆڕشەکانی ژنان، یەکێک بوو لەو کەسانەی کە بە ئایدۆلۆژیای ئازادیی ژنان لە هەموو تۆڕەکانی خۆی دوورکەوتەوە و ڕێگای شۆڕشی گۆڕی بەرەو سەرچاوەی ئازادی و جوانی و بوو بە یەکێک لەو کەسانەی کە کۆمەڵناسی ئازادییان دروستکرد.

 

بانگەشەی گۆڕینی خۆی خستە ناو تێکۆشانی واتادارەوە

ڕێهەڤاڵ زیلان ناگیهان ژیان و بیرکردنەوەی ڕۆیشتن لەسەر هەمان هێڵی کلاسیکی گونجاو نەبینی و نزیک نەبووەوە، کاتێک ئەو ژیا و گرنگی بە ڕۆحی شۆڕشگێڕانە و ئازادی دەدا، دەستیکرد بە گەڕان بەدوای ڕێگای ئایدۆلۆژی، سیاسی، زانستی و فەلسەفی بۆ زاڵبوون بەسەر دواکەوتووییدا.

 

وەک یەکێک لە ئێمە کە زیاتر بیر لە واتا و تێگەیشتن دەکاتەوە، ئەو بانگەشەی تێپەڕاندن و گۆڕین و گۆڕینی "هەموو ئەو ژیانەی کە لە دەرەوەی ڕێکخستن بووە" بۆ تێکۆشانی واتادار دەکرد، یەکێک لە بزووتنەوە ئازاکان بۆ پەرەسەندنی زانست و ژیان و شۆڕش لە زمانی هۆنراوەدا یەکێک بوو لەوانەی کە پرەنسیپ و شێوازەکانی شکاند، لە هۆنراوەکانیدا شێوازی ئەفسووناویی ئەم لێشاوە بەم شێوەیە باس دەکات:

 

"ڕێگا

هەر هەنگاوێک کە بەرەو تۆ هاتم

لە خۆم نزیک بوومەوە

پێم وت کاتی ئازادییە

من وتم ئازادبوون"

 

بینینی ئەو ڕێگایەی کە مرۆڤ نزیکی خۆی دەکات،  واتە بە هیوا و ئارەزووی گەیشتن بە گەشتی خۆناسی و چوونە ناو ڕێگای ئازادی، پاکی نوێنەرایەتی لە هەستەکان، بیرکردنەوە، کەسایەتی و ژیان دەکات، بریتییە لە تێپەڕبوونی نامۆبوون، کۆبوونەوە لەگەڵ سروشتی خۆی، چوونە ناو ڕێگای دیاریکردنی خۆبوون، چارەسەرکردنی ئاستی وێرانکردنی بیرکردنەوە و سیستەمی زاڵبوونی پیاوان بەسەر ژناندا و بە هەموو دڵەوە لە ڕێگایە بۆ چارەسەرێک.

 

ئەمە واتای نەبوونی ململانێ نییە، بەڵکو واتای ئەوەیە کە توانای خۆدوورگرتن لە ژیانی ڕۆژانە و ناکۆکییەکان و بەدواداچوون بۆ ناکۆکییە مێژوویی و کۆمەڵایەتییەکان و توانای چارەسەرکردنی ناکۆکییەکان و دۆزینەوەی چارەسەر هەیە، هەروەک ڕێهەڤاڵ زیلان ناگیهان ئەو ڕێگایانە دەبات کە لێی دوور دەکەونەوە، بوێری کۆدەکاتەوە و جووڵە دەکات بۆ ئەوەی بڕوات بۆ ئەو ڕێگایانەی کە نزیکی دەکاتەوە، وزەی لێشاوی ئەو، کەسایەتییەکەی، کە بەو وزەیە بەڕێوە دەبرێت، ڕێهەڤاڵیەتییەکەی، خۆشەویستییەکەی بۆ ژیان و ڕێزگرتنی بۆ ئەو لەم ڕێگایانەدا بەسە.

 

ئەو هونەرمەندێکی مەزن بوو بە زانابوون نوقمی ئەمڕۆ و داهاتوو بوو

زیلان ناگیهان، هەنگاوی کرداری بۆ زانایی لە ئەدەبدا هەڵهێنا، ژنۆلۆژی هاوڕا بوو لەگەڵ هونەر و پەرەپێدانی هونەری ژیان و هونەر و هۆنراوەی کرد بە زمانی ژیان و زانست و پێشتر دەیزانی کە ئەم زمان و میتۆدەی سروشتی کۆمەڵایەتی و ژیانی ژنان ناوەندییە، ئەو هونەرمەندێکی مەزن، هۆنەر، ئەدیب و تێکۆشانکارێکی شۆڕشگێڕ بوو.

 

ئەو تێکۆشەرێکی عەشق بوو، کە بە سیستمی دەوڵەت-پیاودا ڕووباری ژیان بۆ زیندوویەتی پێشوو، پەرۆشی، لێشاو، سەرچاوەی سەوز و سامان بگەڕێنێتەوە، دەستیکرد بە دۆزینەوەی ئەم ژیان و سامانە، هەر کاتێک هەنگاوی دەنا، ڕۆحی کاتەکەی بە هەستکردن و واتا بەخشینەوە گرت و گەیشتە نهێنی "مێژوو ئێستایە" ئەو کەسەی کە ئەفسانەی ئەم نهێنییەی گۆڕی بۆ هاوکێشەیەکی تێکۆشان، لەگەڵ ڕێهەڤاڵەکانی و ئەو خەڵکانەی کە سوور بوون لەسەر ڕێگای ئازادی و بە گوێی هەموو ژنێکدا دەیانوت کە دەبێت ئەم ڕێگایە بگرێتەبەر، قووڵی هۆشیاری نیشتمانپەروەری بە زیندووبوونەوەی هۆشیاری مێژوویی و بەهێزکردنی دیالیکتیکی ناوچەیی و جیهانی و سووربوون و یۆتۆپیای لەخۆگرتنی تەواوی گەردوون تێر بوو.

 

حەزی ناگیهان بۆ کولتووری نەتەوەیی هەوڵێکی گەورە بوو بۆ گەیشتن بە ڕەگی ئەو درەختەی ژیان کە بە وزە و بەرهەمهێنانی خاکەوە دەیبەستێتەوە. لەسەر ئەو ڕەگەوە، چەقی درەختەکە بەرز دەبێتەوە، لێکۆڵینەوەی ئەخلاقی-جوانکاری لەگەڵ لقەکانیدا فۆرم وەردەگرێت کە دەگاتە ئاسمان و لەگەڵ بەها گەردوونییە مرۆییەکاندا دەگونجێت. بەو هۆشیارییەی کە بێ ڕەگ و بێ ناسنامە و بێ شوێن، گەورەترین بەڵای شارستانیەتی دەوڵەت و جێبەجێکارانی ئەمڕۆ بەسەر مرۆڤایەتی و کورد و ژناندا هێناوە، نیشتمانپەروەری شۆڕشگێڕانە لەسەر بنەمای پاراستنی کولتوورەکەیان دامەزراوە.

 

ناوەندی توێژینەوەو ئەرشیفی پەرتووکخانەی ژنی کورد کە ڕێهەڤاڵ زیلان ناگیهان هەموو ئامادەکارییەکانی بە ئەگەر و باوەڕ و هیواوە تەواو کرد، پێش ئەوەی شەهید بکرێت دەستی بە کارەکانی کردنەوە کرد، بەرهەمی هەست و بیرکردنەوە و تێکۆشان بوو، گرنگ ئەوە بوو کە هەموو زانیاری و کار و بەڵگەنامەکانی ئەو ژنانەی کە پێشەنگی ئەم هۆشیارییە بوون بە وریاییەوە بپارێزرێن و لە یادەوەری نەتەوەیی و کۆمەڵایەتیدا جێگیر بکرێن و بە زیندوویی بمێننەوە و هاوکاری بکرێن لە یەکێتی نەتەوەیی و سامانی نەتەوەی دیموکراتیکدا، دوای شەهیدبوونی لە ٢٤ی حوزەیران، بە کردنەوەیەک کە بەرهەمی دڵسۆزی بوو بۆ کارە سەختەکەی، یۆتۆپیا و مەبەستەکەی، بە شێوەیەک کە ناو و ئارەزووەکەی بەدەستهێنا، بوو بە مێژوو.

 

ئەو ساڵەی تێمانپەڕاند، داواکاری و سووربوونمان لەسەر ژیان ئەوە بوو کە ئێمە ڕێهەڤاڵی زیلان، شێوازی کار و هەست و بیرکردنەوەی خۆمان دەرببڕین، پێکەوە دەژین بە خۆشەویستی، ڕێهەڤاڵیەتی، بەرهەمهێنان، هەست و هێزی دەروونییەوە.

 

ئەو بە قوربانییەکەی کە دەوڵەمەندی دەکات و بەهێزی دەکات و گەشەی پێ دەدات لەگەڵمان دەبێت، پێکەوە لە ڕێگەی ڕۆشنکردنەوەی مێشک و دڵمانەوە گەشە دەکەین، گەشەی زانین و بیرکردنەوە و کردارێک کە بوون و ئازادیمان مسۆگەر دەکات، هەروەها قووڵکردنەوەی هۆشیاری بەرگریکردن لە خۆمان و بەرخۆدانی شۆڕشی ژنان.

 

سەرنجی زیلان، هەستیاری ناگیهان، پەرۆشی و ڕۆحی ئاکارسەل

ڕێهەڤاڵ زیلان ناگیهان لە وتارێکدا بۆ گۆڤاری ژنۆلۆژی وتەی چالاکوانی شۆڕشگێڕی گەورەی ساڵانی شەستەکانی ١٩٦٨ ئوڵریک مەینھۆفی بەبیردێنێتەوە "من تووڕەییم پێ باشترە لە جیاتی دڵتەنگی" ئاماژەی بەوە کرد کە ئەم ڕێگایە پوختەیەکە لە جیهانی هەست و بیرکردنەوەی شۆڕشی ٦٨ە، وەک ڕێهەڤاڵ و ستافەکەی لە ئەکادیمیای ژنۆلۆژی، ئێمە بە ویستی خۆمان کار دەکەین بۆ زیادکردنی تووڕەییمان بۆ چەندین ساڵ لە جیاتی خەم و بۆ ئەنجامدانی هەموو کارێک بە هەستیاری زیلان، هەستیاری ناگیهان و پەرۆشی و دەروونی ئاکارسێل. ڕێهەڤاڵیەتییەکەی وزەی لە پەروەردە و کەمپەکان و توێژینەوەی ڕۆشنبیری و کۆنفرانس و وۆرکشۆپ و ئامرازەکانی پەیوەندیکردن و گفتوگۆکانی ژنان و خەڵک و گەڕان بەدوای چارەسەرێک کەم نەکردەوە. بە تووڕەیی و چالاکی شۆڕشگێڕانەی ژینا ئەمینی و ژن، ژیان، ئازادی ڕۆح و ویژدانی شۆڕشی ژنانیان هێنا بۆ هەموو جیهان و ئەو دەسەڵاتەیان پێدا کە مۆدێرنەی ژنان زیندوو بکەنەوە.

 

شۆڕشگێڕ بە واتای پەرەپێدانی ویستی کۆکردنەوەی تووڕەیی دێت لەجیاتی دڵتەنگی و تەقینەوەی لە مێشکی پیاو و سیستمی زاڵدا، وەک خۆشەویستانی ئازادی جووڵە کە ئازار دەگۆڕن بۆ دەسەڵات، کولتووری بوون و بەرخۆدان، هەوڵ دەدەین توڕەیی خۆمان بگۆڕین بۆ هێزی ژیان و کردار، بەردەوام دەبین لە دووبارەکردنەوەی سوێندەکەمان و بەڵێن دەدەین پێشوازی لە زیادبوونی ئازارەکان دەکەین بە هێزی مێشک و دڵی ئازاد، بەدوای ڕێگاکاندا دەگەڕێین و پەرەپێدەدەین بۆ زاڵبوون بەسەر سەختی و شوێنە چۆڵەکانی ژیان، لایەنە ناڕێکخراو و ڕێکنەخراوەکانمان کە توڕەییمان لاواز دەکات.

 

ڕێهەڤاڵ زیلان ناگیهان، کە ستراتیژی "تێگەیشتن لە ژیان لە ڕێگای زانستی ژنان" بە گرنگ دەزانی، تیشکی خستەسەر ڕۆحی بەرخۆدانی ژنان کە مێژوو و ئەمڕۆ کۆدەکاتەوە و دەبێتە ڕوانگەی سەرەکی ژنۆلۆژی، ناسینەوەی مرۆڤ کە ڕێبەر ئاپۆ بەوە پێناسە دەکات "کۆبوونەوەی ڕاستی لە دوای تەقینەوە مەزنەکەوە لە گەردووندا بڵاو بووەتەوە" و تیشک دەخاتە سەر ڕێنمایی بۆ ئەو وتەیەی کە "خۆ ناسین و ناسینەوەی هەموو کات و گەردوونە" کە پەیوەندی نێوان ژنان و مرۆڤایەتی کۆمەڵایەتی بەهێز دەکات و جیهانگیری دەگاتە پارادایم، ژنێکی ژینگەیی دیموکراتیک زەحمەتی بوون بە زانستی پارادایمێکی ئازاد نیشان دەدات، هەروەها هێزی داهێنەرانە بۆ واتای ژیان، . ئەو کەسەی کە خۆی دەناسێت ئەو کەسەیە کە خۆی بە واتا دەزانێت، ئەو کەسەی کە واتا بە خۆی دەدات؛ کەسێکە کە سنوورەکانی جیهان و ئەو بیرکردنەوەیە تێدەپەڕێنێت کە لەلایەن دەوڵەت و چین و پارادایمی فەرمانڕەواوە دروستکراوە، هاوکاری ژنان و پیاوان بۆ تێپەڕاندنی ئەم سنوورانە بەسە بۆ ڕووناککردنەوەی هەموو بوارەکانی ژیان و زیندووکردنەوەی سروشتی ئەخلاقی و سیاسی. تایبەتمەندی جیهانی ژنۆلۆژی، کە ڕێگاکانی دۆزینەوە و تێپەڕاندنی ئەم سنوورانە ئاڵۆزتر دەکات، پشت دەبەستێت بەو تێوەگلان و دیاریکردنی خودی ڕەگەکان، ئەمە ناوەڕۆکی تێکۆشانی پەنجا ساڵەی ئێمەیە بۆ ئازادی، ئەو بەهایانەی کە دروستی کردووە و بەهاکانی ئازادی کۆمەڵایەتی هەزاران ساڵە.

 

گەڕان و خۆدۆزینەوە و گەشتی ئازادی بە هەمان جۆش و خرۆشەوە بەردەوامە

ڕێهەڤاڵ زیلان ناگیهان کە توانایەکی بەهێز و ئاشکرای هەیە بۆ بیرکردنەوە، ژیان، پێشبینیکردن و هەستکردن بە خێرایی، دەیزانی کە هەزاران ساڵ ڕق و کینەی مێژوویی دەبێتە ئامانجی تایبەتی سیستمی داگیرکەر، کاتێک کە هەندێک جار زەحمەتییەکانی بەبیرهێنایەوە، پێکەنی و وتی: "باوەڕم وایە سەرکەوتوو دەبین" و سنگی کرد بە فەلسەفەی ژیان. لە کۆمەڵگەیەکی ڕێکخراودا، جیهانی فراوان و گشتگیر و لەخۆگرتنی هەست و بیرکردنەوە باوەڕی بە مانەوە و گواستنەوەی بوون و ئازادی هەبوو، ئەو دەیزانی کە چوونە ناوەوەی ناوخۆ سوود لە لاوازی زەوییەکان وەردەگرێت و هەمیشە مەترسیدارە.

 

ڕاستییەکانی کە ئاماژە بەوە دەکەن ئەو پێشوازی لە بەهار دەکات لە سەرەتای پایزدا وا دەردەکەوێت کە پێناسەی هەستی کەشتیەکە بکات لە ئاوی توڕەدا، حەزی خۆی بۆ بەهار و هەستی بەهاری دوور لە هۆنراوەیەکیدا دەردەبڕێت:

 

"تشرینی دووەم

یەکەم خوناڤ کە مژدەی بەهار دەدات

بە خێرایی کەوتە سەر جەستەم

ڕەنگە دوا کەوتنی گەڵا زەردەکان بووبێت

کە لە دڵما زیندوو دەبێتەوە..."

 

وەک کەوتنی دوایین گەڵای زەرد هێزی سەوزایی و سەوزبوونی ئەو خاکەی کە تێیدا لەدایک بووە، لە باوەشی کرد، لایەک لەگەڵ بای ئازادیدا پیاسە دەکات، وەک گەڵایەک بەدوای وڵاتەکەیدا دەگەڕێت... لایەکیان خۆشەویستی کۆچە، ئەوی تریان کچی ڕاپەڕیو کە ڕەگەکانی خۆشدەوێت، لەبەر ئەوە حەزی لە سوورە.. سەرسوڕمانی ئەو بۆ ڕاپەرینی دایکی، کە سنوورەکان و دەوڵەت ناناسێتەوە، و سووربوونی لەسەر کولتووری دایک و ژن لەوەوە سەرچاوە دەگرێت، ئەم گەڕانە بە هەمان پەرۆشییەوە بەردەوامە بۆ ئازادی.