شەڕی سووریا ئەو کارەساتە و پەراوێزخستنەی قووڵتر کردەوە کە کاریگەری لەسەر زۆرینەی ڕەهای سوورییەکان هەبوو، بەتایبەتی فشاری لەسەر ژنان دروستکرد، ئازارەکانی ژنانی سووریا لە ئەنجامی شەڕەکەدا لە ناوچە جیاوازەکاندا هاوشێوە بوون و بەپێی ڕەچاوکردنی تایبەت بە هەر ناوچەیەک جیاواز بوون.

 

دە ساڵی ڕابردوو بووە هۆی داڕمانی دۆخی ژنان کە ڕەنگدانەوەی داڕمانی گشتی کۆمەڵایەتی بوو، داڕمانەکە ئاڵۆزتر بوو بەهۆی ئەوەی کە ژنان لە ژێر ڕۆشنایی ئەم شەڕەدا گرنگییەکی پێویستیان پێنەدرا، ئەمەش بەهۆی نەبوونی دامەزراوە کۆمەڵایەتییەکان کە پەیوەندییان بە کاروباری خۆیانەوە هەبێت لە کۆمەڵگەی سووریادا.

 

شەڕ و کۆچەکانی دواتر بووە هۆی تێکچوونی دۆخی ژیان بۆ ئاستێکی خنکێنەر و نەبوونی ئاسایش و سەقامگیری لای ئەو گەنجانەی کۆچیان نەکرد. کۆچ و دەرئەنجامە جۆراوجۆرەکانی شەڕەکە لەسەر ژنان ڕەنگدانەوەی هەبوو، لە چەند خاڵێکدا دەیانخەینەڕوو؛

 

- زیادبوونی ڕێژەی ئەو ژنانەی هاوکاری خۆراکیان پێویستە، لە هەوڵێکدا بۆ پڕکردنەوەی کورتهێنانی بودجەی خێزان، ئەمە جگە لەوەی بەرکەوتنی بەشێکی زۆریان بە بێ ماڵ و حاڵ و ڕووبەڕووبوونەوەی بێکاری بەهۆی بارودۆخی شەڕەوە، کە کاریگەرییەکی ڕوون و بەرچاوی لەسەر دۆخی ئابووری ژنان بە گشتی و مافەکانیان و دۆخی گەشەسەندنیان بە تایبەتی هەبوو.

 

- ڕێژەی بەرزی جیابوونەوە، هەڵوەشاندنەوەی خێزان، تاوانکاری منداڵان، بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان لە قوتابخانەکان و کارکردن لە لەشفرۆشیدا.

 

- بەرزبوونەوەی ڕێژەی هاوسەرگیری لە تەمەنی کەمدا لە نێوان کچان لەسەر حیسابی ئاستی خوێندن، کە هاوکاتە لەگەڵ زیادبوونی ڕێژەی وازهێنانی کچان لە خوێندن، ئەمەش پێچەوانەی بارودۆخی ژنانە لە تارتۆس پێش جەنگ، وەک چۆن کچان مەیلیان هەبووە بۆ بەدەستهێنانی ئاستی خوێندنی باڵا دوور لە هاوسەرگیری لە تەمەنی بچوکدا.

 

هەموو ئەو خاڵە نەرێنیانەی کە لە سەرەوە باسمان کرد، ڕێگەیان بۆ ژنان خۆشکرد، ڕۆڵی خۆیان بگێڕن و بۆشایی پیاوان، کە بەهۆی شەڕ و کۆچبەرییەوە زیادی کردبوو، پڕ بکەنەوە، ئەمەش وەک بە شێک لە ئەزموونی بیادنانەوەی ژنانی ئەڵمانی لە دوای جەنگی جیهانیی دووەمەوە.

 

سەدان دەستپێشخەری ژنان و کۆمەڵە و ڕێکخراو و تیمی کاری ژنان لە ناوچە جۆربەجۆرەکانی سووریا دەستیان پێکرد، لە هەوڵێکدا بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییەی کە بەهۆی ئەم ڕووداوانەوە دروستبوو، یان ئەو بۆشاییەی کە بەهۆی ئەو ڕووداوانەوە ئاشکرا بوو، کە دەسەڵاتی فرە دیفاکتۆ لە سەرتاسەری سووریا نەیانتوانی پڕیبکەنەوە .

 

ژنان ڕۆڵێکی بەرچاو و بەرچاویان لە گەشەسەندنی کاری مەدەنیدا هەبووە، بەو پێیەی کۆمەڵگەی مەدەنی سروشتێکی نەرم و ئاسۆیی هەیە کە لەگەڵ سروشتی ژنان و ڕۆحی دەستپێشخەری و ئازادیدا یەکدەگرێتەوە، بەپێچەوانەی دەسەڵاتدارانی ناوەندی، کە بە پێکهاتەی پلەبەندی و سروشتێکی پیاوسالاری لە مامەڵەکردن و سەپاندنی دەسەڵات بەسەر کۆمەڵگە لە سەرەوە بەڕێوەدەبەن.

 

جگە لەوەش ئەم گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتی و سیاسییانە لەگەڵ بوونی بەهێزی پرسی ماف و ڕۆڵی ژنان لە کۆمەڵگە و لە بەڕێوەبردنی دەسەڵاتدا بوو، بەتایبەتی لە ناوچەی باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا، کە پێکهاتەی سیاسی لەسەر بنەمای چەمکی نەتەوەی دیموکراتیک ڕێگەی دا ڕۆڵ و مافەکانی ژنان بخرێتە سەر ڕێگای ڕاست، دوای دەیان ساڵ لە دوورخستنەوە، پەراوێزخستن و گۆشەگیری لە گۆشە تاریکەکانی سیستەمی سیاسی و کۆمەڵایەتی و کولتووریدا.

 

بەم شێوەیە لە ماوەی دەیەی ڕابردوودا ژنان لە باکوور و ڕۆژهەڵاتی سووریا ڕێگای پیرۆزکردنی ڕۆڵی خۆیان گرتۆتە بەر، وەک خەباتێک کە بە سەد ساڵ لە تەواوی جوگرافیای سووریادا بەدەستیان نەهێناوە.

 

لەڕاستیدا ڕۆڵی ژنان لە ناوچەکانی باکووری ڕۆژئاوای سووریادا و لە ناوچەکانی حکومەتی دیمەشق لە ماوەی ساڵانی ڕابردوودا شایەتی دابەزینێکی بەرچاوی بەخۆیەوە بینیوە، بەو پێیەی حکومەتی دیمەشق لە ساڵی ٢٠١٦ یەکێتی گشتی ژنانی هەڵوەشاندەوە لە بەرژەوەندی پشتگیریکردنی ڕێکخراوێکی ئایینی وەک قوبەیسییەت و ڕەتیکردەوە مۆڵەت بە یەکێتی ژنانی بەدیل بدات کە لەلایەن چەند چالاکوانێکی ژنەوە پێشنیار کرابوو، هاوکات سەرۆکی ئەنجومەنەکە هۆشداریدا پارتی ئیسلامی سووریا کە کاریگەری و دەسەڵاتی لە باکووری ڕۆژئاوای سووریا هەیە کە ملکەچی داگیرکاری تورکیایە، لەناو بانگەوازە فێمینیستەکان و ڕێکخراوەکان کە داوای ڕۆڵێکی باشتر بۆ ژنان دەکەن، ئەم بانگەوازانە بە پیلانگێڕییەک لە دژی "دابونەریت" دەزانن، بە ئامانجی تێکدانی کۆمەڵگە و تێکدانی پێکهاتەکەی.

 

بەڵام ئەم ڕەوتە کە دژایەتی بەرجەستەکردنی ڕۆڵی ژنانی لە باکووری ڕۆژئاوای سووریا و لە ناوچەکانی حکومەتی دیمەشقدا دەکرد، ڕێگر نەبوو لە پێشکەوتنی زۆرێک لە چالاکوانانی ژن لە بواری کاری کۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیریدا، وەک کۆمەڵە و پەیمانگا و ناوەندەکانی مەشق و ڕاهێنانی ژنان لەو بوارەدا گەشەپێدانی مرۆیی، قوتابخانە تایبەتەکان و کۆڕبەندە کولتوورییەکان، کە لەلایەن ژنانی چالاکوانەوە بەڕێوەدەبرێن و خاوەندارێتی دەکرێن، سەریان هەڵدا.

 

ژنان لە بواری کاری گەشەپێدان لە ڕێگەی پڕۆژەی بچووک و پیشەسازی ماڵەوە سەریان هەڵداوە کە لەلایەن ژنانی ماڵەوە بەڕێوەدەبرێن کە بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش بەشداری بازاڕەکانی تایبەت بە پڕۆژەی بچووکی ماڵەوە دەکەن.

 

جیاوازی ڕاستینەی ژنان و مافەکانیان و بەهێزکردنیان لە نێوان ناوچەکانی سووریادا، جەخت لەسەر پێویستی تۆڕکردن لە نێوان ڕێکخراوەکانی پەیوەندیدار بە کاروباری ژنان لە سێ هەرێمەکەدا لە ماوەی ساڵی داهاتوودا دەکاتەوە، هەروەها پێویستی دۆزینەوەی میکانیزمێکی هەماهەنگی بۆ ئاڵوگۆڕی شارەزایی و ئەزموونەکان بە مەبەستی دروستکردنی فەزای کارلێکی ئەرێنی بە ئامانجی پشتگیریکردن لە پرس و مافەکانی ژنان، بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژی ژنان و پێشخستنی توانا و بەهێزکردنی ژنان، پشتگیریکردن لە بەشداریکردنیان لە بڕیاردان دوور لە ناتەبایی و گرژییە سیاسییەکان زیاتر دەخاتەڕوو.

 

ئەم هەماهەنگی و ئاڵوگۆڕی ئەزموونە دەبێت لە ماوەی ساڵی داهاتوودا لەپێشینە بێت، ئەگینا ئەو ئەزموونانەی هەن لە هەر ناوچەیەکدا لە بازنەیەکی خراپدا بەردەوام دەبن و دەرفەت بۆ سەرهەڵدانی ڕۆڵێکی هەمەلایەنەی نیشتمانی بۆ ژنان لەسەر ئاستی کۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیری دروست دەبێت، کە دەبێتە بەدیلێک یان تەواوکەرێک بۆ ئەو کۆبوونەوە سیاسییە خوازراوەی سووریا کە بەهۆی شەڕەوە وەستاوە و هێز و پرۆسە پیاوانەکەی بەفیڕۆ دەچێت.