چیرۆکی ئەو میلەتەی بە سەما خەبەری دەبێتەوە بە دەنگی ئێف ١٦ دەخەوێت
ئەڤین نەسرین – ڕۆژنامەنووس
نەورۆز و بەهار دوو هاوڕێی یەکترن ڕۆژانە گفتوگۆ دەکەن لەسەر ئەو پرسانەی ڕوودەدەن، بەردەوام نەورۆز دەست بە گفتوگۆ دەکات و پرسیار دەکات...
نەورۆز: بەهار ئەم دوو ڕۆژە چۆن بوو؟
بەهار: کۆمەڵیک بابەتگەل هەبوون کە بیر و هۆشی منیان گرتبوو، دەزانیت هەر شتێک ڕوودەدات وام لێدەکات زیاتر کۆمەڵگەکەی خۆم بناسم، زیاتر فکری زۆرینەی کۆمەڵگاکەم ببینم، هەست بەوە بکەم لەم هەرێمەدا چی دەبێت بە بابەتی گرنگ بۆ خەڵک و چی گرنگ نیە
نەورۆز: چی وای لە تۆ کردوە ئەم قسانە بکەیت؟ شتێکی زۆر گرنگ بووە؟
بەهار: بەڵێ، شتی گرنگ بووە کە بۆ خەڵک گرنگ نیە، شتی ناگرنگیش بووە بۆ خەڵک هەرایە و بەزمە.
نەورۆز: ئەرێ تێمبگەیەنە چی بووە؟
بەهار: ئەزانی دوێنێ شەو بایدن تەلەفۆنی کرد بۆ ئەردۆغان، لەوەتەی بایدن بووە بە سەرۆکی ئەمریکا ئەمە یەکەم پەیوەندییە لە نێوانیاندا.
نەورۆز: جا ئەوە پەیوەندی چیە بە تۆوە؟ نە دایکت تورکە و نە باوکت ئەمریکیە
بەهار: ڕاستەکەی ئەگەر دایکم تورک بوایە و باوکم ئەمریکی ئەو کات هەر دەترسام خەمم نە ئەبوو، ئەمڕۆ ٢٤ی نیسانە ساڵرۆژی قەتڵوعامی ئەرمەنیەکانە لەلایەن عوسمانیەکانەوە لە ساڵی ١٩١٥ بۆ ١٩١٧ جا پێشتر کۆنگرێسی ئەمریکا بڕیاریدا قەتڵوعامەکە بە زۆرینەی دەنگ و بە ٤٠٥ بەڵی و ١١ نەخێر بە جینۆساید بناسێنێت، ئێستا ئەگەر کۆشکی سپی بە فەرمی بڕیارەکەی کۆنگرێس قبوڵبکات ئەو کاتە تورکیا ڕەوشی زیاتر تێکدەچێت
نەورۆز: ئێ بۆ کۆشکی سپی قبوڵی ناکات؟
بەهار: لەبەر ئەوەی ئەو بڕیارە جڵەوی تورکیای پێدەکات و فشار دەخاتە سەر تورکیا، ئنجا دەوترێت بایدن دوێنێ شەو لەوبارەیەوە قسەی لەگەڵ ئەردۆغان کردووە
نەورۆز: هەر تێنگەیشتم ئەمە پەیوەندی بە منەوە چیە؟
بەهار: کێشەی منیش ئەوەیە هەمومان وا ئەزانین پەیوەندی بە ئێمەوە نیە واز لە لایەنە مرۆیەکەی دەهێنم کە تا ئێستاش تورکیا لە هەوڵی پاکتاوکردنی ئەرمەنیەکانە، با من لە تۆ بپرسم دەزانیت دوای تەلەفۆنەکە چی ڕویدا؟
نەورۆز: دە واز بێنە بابە، کەی تاقەتی ئەو شتانەم هەیە خۆم خەمم کەم نیە، تۆش بە شتی ترەوە مێشکم تێک ئەدەی کە هیج پەیوەندی بە ژیانی منەوە نیە
بەهار: ئەزانی وا ئەزانیت ئەوەی ئەیبینی ڕاستە، بەڵام وانیە، ئەو خەمانەی هی خۆتن و تایبەتن هۆکاریان هەمووی ئەو قسە و بڕیارانەیە کە سیاسی و بەرپرسەکان قسەی لەسەر دەکەن و بڕیاری لێ دەدەن، ئێمە هەرچەن بڵێین ئیشمان بە سیاسەت نیەو تاقەتمان نیە و پەیوەندی بە ئێمەوە نیە، ئەوا سیاسیەکان زیاتر کاریان باش دەڕوات تا ژیانی ئێمە بەرەو خراپتر ببەن، ئەمە نا هۆشیاریە نەک پێشکەوتن وایان لە ئێمە کردووە ئەوەنە خۆ پەرست بین بەس خەمی خۆمان بێت و خەمی خۆشمان پێ چارەسەر نەکرێت.
چی ئەگوزەرێت لە داهاتوودا چی بۆ منداڵانی ئێستا دەبێت دیار نیە، ئەگەر نەنک و باپیرەکانمان هۆشیارانە مامەڵەیان بکردایە، ژیانی ئێمە ئەمڕۆ وا نە دەبوو، ئەگەر ئێمەش ئەوەنە لە خەمی خۆماندا بین سبەی منداڵەکان لە چیدا دەژین؟
نەورۆز: باشە کەواتە تەلەفۆنەکەی بایدن و ئەردۆغان پەیوەندی بە ئێمەوە چیە؟
بەهار: ئەمە ئەو پرسیارەیە دەبێت بە دوای وەڵامەکەیدا بگەڕێین، دوای پەیوەندیە تەلەفۆنیەکە ئەردۆغان بڕیاریدا هێرش بۆ سەر باشوری کوردستان بکات، و ژمارەی سەربازگەکانی لە باشوردا زیاد بکات و بە ناوی پەکەکەوە هەم ڕۆژەڤی پاکتاوکردنی ئەرمەنیەکان و هەم ئەو شکستەی لە هێرشی پێشوتردا لە گارە ڕووبەڕوی بۆوە خەڵکی پێوە مەشغوڵ بکات و ئامانجە پاوان خوازیە هەمیشەیەکەشی بە دیبهێنێت، میدیای تورکیا و ڕایگشتی تورکیا ئێستا باس باسی هێرشەکەیە.
نەورۆز: ئەی بۆ لێرە خەڵک زۆر باسی ناکات، خۆ هێرشەکە بۆسەر باشورە، لە دوێنێ شەوەوە هەر باسی سەمای ئەو کچ و کوڕەیە لە سەهۆڵەکە؟ تۆ بڵێی دەسەڵات بە مەبەست ئەوەی کردبێت و ئەو کچ و کوڕەی ناردبێت تا خەڵک ئەو هێرشە نەببینن و وەک تورکیای کردبێت، خۆ دەڵێن هەرێم لەبەرگیراوای تورکیایە؟
بەهار: سەرەتا خەڵکی باشور زۆرینەی بابەتی داگیرکاری ناکات بە ڕۆژەڤ، لەبەر ئەوەی لەوەتەی هەین داگیر دەکرێین و لێمان دەدرێت، بەس سەما دەکەین بە ڕۆژەڤ، چونکە نەمان دیووە. لە کاتێکدا بە سیاسەتی تورکیا و دەسەڵاتی هەرێم قەیرانی ئابوری و کۆمەڵایەتی لە هەرێمدا هەیە و خەڵک برسی دەکەن، تا مەشغوڵی هیچ نەبن و ئەو چینەش کە ژیانی باشە دەستی بە کڵاوەکەی خۆیەوە گرتووە تا با نەیبات، هەریەک لەمانە دەکرێت جیاواز ڕای خۆمت پێ بڵێم دەربارەیان، نەورۆز تۆ حەز دەکەیت بفڕیت؟
نەورۆز: بەڵی، بەس دیارە ناتوانم خۆ من چۆلەکە نیم.
بەهار: باش تۆ دەچیت لەسەربانی بینایەکەوە خۆت هەڵبەیتە خوارەوە بڵێی حەزم لە فڕینە.
نەورۆز: بێگومان نەخێر، خۆ مێشکم لە دەست نەداوە.
بەهار: ئێ ئەگەر ساڵی حەڤتاکان بە خەڵکت بوتایە تورکیا دەیەوێت خاکت داگیر بکات ئەیوت شێت بوویت، واتا شتێکی نا لۆژیکی بوو، باش تورکیا لە ساڵی ١٩٨٤ وە دەستی بە هێرش کردن بۆ سەر خاکی باشور کرد و ڕێکەوتنی لەگەڵ حکومەتی عێراقدا کرد، ووتی تیرۆرست لە خاکی عێراقەوە هێرشم بۆ دەکەن و بە شێوەیەکی کاتی هێرش دەکەم و لە ناویان دەبەم، لەگەڵ حکومەتی عیراقدا ڕێکەوتن.
تورکیا دەستی بە ئۆپراسیۆن کرد و تا ئەم خولەکە بەردەوامە و ئەو تیرۆرستانەی ئەو باسی دەکات، کە گەریلاکانی کوردستانن هەر لە بەرخۆداندان.
لەوکاتەوە لە مێشکی خەڵکە گشتیەکەدا شتێک چەسپا هێرشی تورکیا دژی پەکەکە یە و پەیوەندی بە خەڵکی باشور و خاکی باشورەوە نیە کاتێکیش لە ساڵی ١٩٩٢ دا حکومەتی کوردی لە باشور دروست بوو تورکیاش دەستی بە کردنەوەی سەربازگە کرد لە خاکی باشوردا و ئەو هەنگاوەی نا کە لەسەردەمی ڕژێمی بەعسا نەیکرد، دواتریش شەڕی ناوخۆی یەکێتی و پارتی، پارتی و پەکەکە، یەکێتی و پەکەکە دەستی پێکرد، کە لە هەمویاندا پارتەکانی باشور دەستیان بە هێرش کرد، تا ئێستا هەموو ئەمانە بوون بە هۆکاری ئەوەی ئەم بابەتانە ڕۆژەڤ نەبن و دووبارە بن.
هەرچەندە خەڵکە هۆشیارەکە بۆی ڕۆژەڤە و دەزانێت ئەو هێرشانە بە مەبەستن و داگیرکردنی باشورە بە هۆکاری پەکەکە.
لە کاتێکدا دوێنێ وەزیری دەرەوەی لیبیا کە ژنێکە ناوی نەجلا محەمەدە، رایگەیاند لەگەڵ ئەمریکا لە دانوساندنان بۆ کردنە دەرەوەی سوپای تورکیا لە خاکی لیبیادا، ئێ پەکەکە خۆ لە لیبیا نیە تا تورکیا سەربازی بردووە.
نەورۆز: ئێ لایەنی سەماکە چیبوو؟
بەهار: مەولانای ڕۆمی دەڵیت ڕاستی ئاوێنەیەک بوو شکا، هەر پارچەی یەکێک هەڵیگرتەوە و وتی ڕاستی لای منە، ئەمەش وایە، ئەوەی فکری ئیسلامی زاڵبێت ئەڵی بۆ لێدانە لە ئیسلام و سوکایەتیە بە مانگی ڕەمەزان، ئەوەی پیشانی بدات ڕۆشنبیرە دەڵێت ئازادیە، ئەوەی بیەوێت پێی بدات لە حکومەت دەڵیت ڕۆژڤە تا موچە لەبیر خەڵک بباتەوە، ئەوەشی هەستە نەتەوایەتیەکەی هەبێت دەڵێت بۆ ئەوەیە هێرشی تورکیا نەبیندرێت.
نەورۆز: ئێستا لای تۆ کامیانە؟
بەهار: لای من شتێکی ئاساییە، سەما بکرێت ئەوەی بۆمن قورسە میلەتێکە بە سەما خەبەری دەبێتەوە بە دەنگی ئێف ١٦ دەخەوێت، ئێمەی خەڵکی باشوری وا هەست دەکەین هەموو شتێکیان بردوین دەسەڵاتداران بەس دینەکە ماوە بۆیە بە هەموو هێزمان دەیپارێزین و ئەمەش خستوینیەتە ژێر کاریگەریەکی گەورەوە کە باوەڕ دەکەم باجەکەی هەر خەڵکە داماوەکە دەیدا، بۆیە دەسەڵات پێویستی نیە سەما بکات بە ڕۆژەڤ بەشێكی زۆری خەڵک خۆیان ڕۆژەڤ دەتنیشان دەکەن، مرۆڤی هۆشیار و بە ئاگا دەسەڵات ناتوانێت جڵەوی فکری بکات، خەڵکی ئێمە تا ئێستا کێشەکەی لەگەڵ جل و بەرگی کچەکەیە قۆڵ و سکیەتی کە دیارە ناک سەماکە بە گشتی، من لە تۆ دەپرسم، ئەگەر لە جیاتی ئەو کچە دوو کوڕ سەمایان بکردایە چی دەبوو؟
نەورۆز: باوەڕ ناکەم وەک ئێستا بوایە.
بەهار: کێشەکە هەر ئەوەیە، تا ئێستا کێشەی قۆڵ و قاچی ژنمان هەیە، دەزانیت تا ئێستا ئەو فکرە هەیە ئەگەر ژنەکان خۆیان داپۆشن پارێزراو دەبن، دەچن فیستیڤاڵ ڕێک دەخەن و ناوی دەنێن تاجی زێڕین، بەڵام فێرمان ناکەن ئەگەر ڕۆژێک هێرشێکی تورکیا یاخود هی داعش هات چۆن وەک ژن خۆمان و خاکەکەشمان بپارێزین، ژنانی شەڕڤان چۆن خۆیان و ڕۆژائاوا و کوردستانیش دەپرێزن.
نەورۆز: واتا دەبێت ئێمەش بەچەک شەڕ بکەین؟
بەهار: لە کاتی پێویستیدا بەڵی، بەڵام ئەوەی بۆ ئێمەی ژنان گرنگە ئەوەیە لە هەموو بارودۆخێکدا خاوەن هەڵوێستی ژنانە بین و خۆمان بین ئاراستە نەکرێین، ئەوەنە بەسە هۆشیار بین، کۆنگرەی ڕۆژنامەنووسی لەسەر سەما نەکەین بەڵکو بۆ کوشتنی ژنان لە شەقام و شوێنی ڕوداو بین بۆ هێرشی داگیرکاری و قەیرانەکان لە شەقام بین و شەڕی خۆمان بکەین، دەبێت ئیتر زیندانەکان تەنها جێگای ڕۆژنامەنووسی پیاو نەبێت، بەڵکو هی ئێمەش بێت وەک ژنان تا تێکۆشانی ڕاستەقینەی یەکسانی بەدی بهێنین.